Atireira (takenga mai: He kupu mino.)
Awhekenetāna (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Pakanga ki Awhekenetāna
Āwherika (takenga mai: He kupu mino.)
Arapeinia (takenga mai: He kupu mino.)
Manuherekia
Aratiria (takenga mai: He kupu mino.)
Reanga Ārepa
Amerika (takenga mai: He kupu mino.)
Hāmoa-Amerika (takenga mai: Hekupumino.)
Pāpuniāmita (takenga mai: pāpuni - dam; āmita [kupu mino] - amster)
Anatōra (takenga mai: He kupu mino.)
Mihinare (takenga mai: He kupu mino [missionary].)
Anakora (takenga mai: He kupu mino.)
Anakara (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Kōpakatanga ki te Tonga
Te Motu Nehe (takenga mai: moutere - island; nehe - ancient times)
Anatepe (takenga mai: He kupu mino.)
Āpia (takenga mai: He kupu mino [reo Hāmoa].)
Kōti Pīra
(Te) Kūrae o Arāpia
(Te) Moana Arāpia
(Te) Rua Mahara o te Kāwanatanga
(Te) Tiri o te Moana ki te Raki
Āketina (takenga mai: He kupu mino.)
Āmenia (takenga mai: He kupu mino.)
Hakatere
Āhia (takenga mai: He kupu mino.)
Ātene (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Moana Ranatiki (takenga mai: He kupu mino.)
Tāmakimakaurau (kupu kē atu: Ākarana [kupu mino])
Ahitereiria (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Te Whenua Moemoeā, Te Pāpaka-a-Māui)
(Te) Pae Kāwanatanga o Ahitereiria
Ataria (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Atiria)
Atepaihānia (takenga mai: He kupu mino.)
āhei ~nga ~ tanga
toiora (takenga mai: toiora - sound, uninjured)
whakatoihara hauā (takenga mai: whakatoihara - discrimination, prejudice, intolerance; hauā - disabled) (kupu kē atu: aukatinga hauā)
tino arikitanga
abstract thinking, abstract reasoning
whakaaro tūrehurehu (takenga mai: tū - manner, sort; rehurehu - to be seen indistinctly) (kupu kē atu: whakaaro waitara)
ranea
tapeke pūtea
papanga ~tanga (kupu kē atu: kawe takohanga)
kaikaute
mahi kaute (takenga mai: mahi - work; kaute - to count [kupu mino])
nama kia utua atu
accounts receivable, outstanding invoice
nama kia utua mai
accounts, accounting statement
puka kaute (takenga mai: puka [pukapuka] - book; kaute [kupu mino] - account)
kuhu ahurea (takenga mai: kuhu - to go into, to join)
accuse, accusation, allege, allegation, assert, assertion
whakapae ~tia (kupu kē atu: whakatuaki)
hāmene ~hia
pākawatanga (takenga mai: pākawa [pākawa ota] - nitrate; kawa [waikawa] - acid)
pōrohe
acquire knowledge, knowledge acquisition
whai mōhiotanga
rangahau whakanekeneke (takenga mai: whakanekeneke- cause to move along)
kirirarautanga hihiri (takenga mai: hihiri - dynamic, energetic, lively)
(kātū) noho haukori
tūnuku kori (takenga mai: tū - manner, sort, type of; nuku - to move, shift; tūnuku - transport; kori - active)
tūtohetohe (takenga mai: tū - position, stance; tohetohe - argue, persist, protest)
kiritohe (takenga mai: kiri - person, self; tohe - to argue, contend, object)
urutau ~nga
whatutoto
momoho (takenga mai: momoho - to be fortunate, rewarded)
tāpoi mātātoa
whakatairanga ~hia (kupu kē atu: pānui hokohoko)
kōkiri ~hia ~tanga (kupu kē atu: hāpai)
affirmative action, positive discrimination
hāpaitanga (takenga mai: hāpai - to uplift, support)
tauine tareka ā-utu (takenga mai: tauine - ruler, scale)
tareka ā-utu (takenga mai: tareka - be attained; utu - to pay for, cost)
whakanehenehe
whakatoihara taipakeke (kupu kē atu: aukatinga taipakeke)
kanorau pakeke
hanganga taipakeke
kahawhiri (takenga mai: kaha - power, strength, ability; whiri [kōwhiri] - to choose)
rārangi take (takenga mai: rārangi - list; take - issue, matter, topic, subject)
whānako haupatu
pareatua ~tanga (takenga mai: pare - to turn aside; atua - god)
pakihi ahuwhenua
para ahuwhenua
agriculture, agricultural industry
ahuwhenua (takenga mai: ahuwhenua - cultivate the soil)
parahanga hau
tūnuku ā-rangi
mōriroriro
haumi ~tanga
whenua tairanga (takenga mai: tairanga - to be elevated)
altar, place for sacred rituals
ahurewa (kupu kē atu: āta [kupu mino])
aromatau whakaweti (takenga mai: aromatau - right wing; whakaweti - threaten, bully, intimidate)
teitei
tūpore ~tia ~tanga (takenga mai: tūpore - to care for, look after, treat kindly) (kupu kē atu: ngākau aroha, tauwhiro)
amend, amendment, revise, revision
whakahou ~tia ~tanga
menemana (takenga mai: He kupu mino.)
tukuora (takenga mai: tuku - to provide; ora - health, wellness)
wā mukuhara (takenga mai: wā - time; muku - to wipe out, delete; hara - crime, offence)
tātari mōhiotanga
tātari ~tia ~tanga (takenga mai: tātari - to strain, filter, sift through)
turekore (takenga mai: ture - law; kore - nil, negative)
ipukarea
take tīpuna
ancestral narrative, historical text
kōrero o nehe (kupu kē atu: kōrero tuku iho, kōrero aronehe)
tūāpori tuauri
hītori tuauri
nehe (kupu kē atu: neherā, uki, tāukiuki, tua whakarere, tuauri)
mauhanga hītōria ā-tau
moniwhiwhi ā-tau
takiwā tangata (takenga mai: takiwā - era, time period; tangata - people, human)
anthropogenic climate change, human caused climate change
āhuarangi hurihuri take tangata
mātai tikanga
ātete pakanga
momotu iwi (takenga mai: momotu - to sever, separate) (kupu kē atu: tāuketanga)
apathy, apathetic, disinterest, indifference
ngākau kore (kupu kē atu: arokore)
whakapāha
pīra ~ngia (takenga mai: He kupu mino.)
whakamahi mōhiotanga
appreciation, increase in value
pikinga wāriu (kupu kē atu: pikinga uara)
hangarau arotau (kupu kē atu: hangarau tika)
mātāwainuku (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater)
mātai whaipara tangata (takenga mai: mātai - to study, inspect, examine; whaipara - remains, remnant; tangata - human being)
mekamoutere (takenga mai: meka [mekameka] - chain; moutere - island)
hoahoa whare
archival storehouse, repository
whare pūranga (kupu kē atu: rua mahara)
pūranga (takenga mai: pū - source, base; pūranga - heap, lie in a heap)
taumau ~tia
hītori toi
taonga
atikara (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: upoko kōrero)
whakahaumako horihori
tēpoko (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: kiripaka)
ara waihanga (takenga mai: ara - pathway; waihanga - to make, construct, build)
huarawa (takenga mai: hua - benefit, gain, asset; rawa - resource, property)
pūmāramarama
kaikimi punanga
atuakore ~tanga (takenga mai: atua - god; kore - negative, nil)
takiwā karihi
waiaro
tātari kaute (takenga mai: tātari - to analyse; kaute [kupu mino] - accounts) (kupu kē atu: arotake kaute)
kaitātari kaute
kāwanatanga whakatuanui
mana moana
authority to manage direct or control, executive power
mana whakahaere
authority, power and dignity of a person
mana tangata
haukiri (takenga mai: hau - be published abroad; kiri - person, self) (kupu kē atu: haurongo whaiaro)
whakataunga tōtahi (takenga mai: tōtahi - single, solitary)
autocratic leadership, authoritarian leadership
hautūtanga whakatuanui
whenua tūhake whakatuanui
whakawhitinga aunoa
aware, awareness, conscious, consciousness
tūoho (takenga mai: tū - position, stance; oho - awake,arise, be roused [of feelings])
awareness raising, consciousness raising
whakapiki tūoho
Reanga Māpua (takenga mai: reanga - generation; māpua - prolific, productive)
Pākatata (takenga mai: He kupu mino.)
Pahama (takenga mai: He kupu mino.)
Pāreina (takenga mai: He kupu mino.)
Pangakoko (takenga mai: He kupu mino.)
Pākaratēhi (takenga mai: He kupu mino.)
Papatohe (takenga mai: He kupu mino.)
Pāputa (takenga mai: He kupu mino.)
Peihinga (takenga mai: He kupu mino.)
Pērara (takenga mai: He kupu mino.)
Peretiama (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Pehiamu)
Pērihi (takenga mai: He kupu mino.)
Penini (takenga mai: He kupu mino.)
Pearīni (takenga mai: He kupu mino.)
Pāmura (takenga mai: He kupu mino.)
Pēna (takenga mai: He kupu mino.)
Peterehama (takenga mai: He kupu mino.)
Pūtana (takenga mai: He kupu mino.)
Paipera (takenga mai: He kupu mino.)
Waiharakeke
Motu-pōhue
(Te) Pakanga Poa (takenga mai: Poa [kupu mino] - Boer)
Pokotā (takenga mai: He kupu mino.)
Poriwia (takenga mai: He kupu mino.)
Pono (takenga mai: He kupu mino.)
Pōngia-Herekōwini (takenga mai: He kupu mino.)
Poriwana (takenga mai: He kupu mino.)
Parīhi (takenga mai: He kupu mino.)
Piripane (takenga mai: He kupu mino.)
Poronai (takenga mai: He kupu mino.)
Paruhi (takenga mai: He kupu mino.)
Putapēhi (takenga mai: He kupu mino.)
Pūtimi (takenga mai: He kupu mino.)
temepara Puta (takenga mai: He kupu mino.)
Hau Pueno (takenga mai: hau - wind, air; Pueno - Buenos [kupu mino])
Purukāria (takenga mai: He kupu mino.)
Pākina Wharo (takenga mai: He kupu mino.)
Puruniti (takenga mai: He kupu mino.)
balance sheet, account statement
ripanga kaute (takenga mai: ripanga - spreadsheet; kaute [kupu mino] - to account for) (kupu kē atu: puka kaute)
pūtea pēke
mone (kupu kē atu: pēkerapu, pakaru te pūkoro [kīanga ōpaki])
tukuora matua
ratonga tūāpapa (takenga mai: tūāpapa - foundation)
riu
tāwhangawhanga
whakaaturanga ātanga
whanonga
pūnaha whakapono
whakapono ~tia
noho huānga (takenga mai: noho - to live; huānga - member of a group, kin)
kaiwhiwhi takuhe (takenga mai: whiwhi - to get, recieve, obtain; takuhe - benefit, grant)
kaiwhiwhi painga
tuanui arotau (takenga mai: arotau - to look kindly on, favourable)
oha ~tia
haukume (takenga mai: haukume - to pull) (kupu kē atu: rītaha)
rītaha (takenga mai: rītaha - to lean on one side) (kupu kē atu: haukume, arotītaha)
kākano rua ~tanga (takenga mai: kākano - descent, stock, lineage) (kupu kē atu: tikanga rua)
pikitia whārahi
moe punarua
bigoted, intolerant, unsociable
kiripiro
tiriti takirua
aroruatanga (takenga mai: aro - to consider, have regard to; rua - two)
pire (takenga mai: He kupu mino.)
papapānui korahi
ira tāhūrua (kupu kē atu: ira weherua)
binary thinking, dichotomous thinking
whakaaro tāhūrua (takenga mai: tāhū - ridge beam of a house; rua - two)
pōtitake-here (takenga mai: pōti [kupu mino] - vote; take - issue; here - to bind)
ahurea inu inati (kupu kē atu: ahurea inuinu)
kanorau koiora (takenga mai: kano - sort, kind; rau - multitude; koiora - biology)
haurongo (takenga mai: hau - be published abroad; rongo - report, fame)
tukanga koiora
haumaru koiora
bipartisan agreement, bilateral agreement
tatūnga takirua
momo matarua
birth control, contraceptive, contraception
ārai hapū ~tanga (takenga mai: ārai - to obstruct, prevent; hapū - pregnant)
pāpātanga whakawhānau
monimoka (takenga mai: moni - currency, money [kupu mino]; moka - bit, binary digit)
rangatohe oranga kirimangu
rangatohe mana kirimangu
kāhaki pononga (takenga mai: kāhaki - to kidnap, take by force, abduct; pononga - slave)
matamangu
waipango
whānau whirihono (takenga mai: whiri - to plait, twist together; hono - to join together)
kaituku toto
tataunga toto (takenga mai: tatau - to count, enumerate)
hara kara-ōrangi
kara-ōrangi (takenga mai: kara [kupu mino] - collar; ōrangi - blue)
kaimahi kara-ōrangi
arapapa (takenga mai: ara - pathway; papa - board, timber)
ata tinana (takenga mai: ata - image, reflected image; tinana - body; whaiaro - person, self)
monihere (takenga mai: moni - money; here - to tie, restrict)
border security, border protection
whakamaru pae kati
mino ~a
kirimino (takenga mai: kiri - person, self; mino - to borrow)
pūtake whakarunga (takenga mai: pūtake - base, root; whakarunga - upward direction) (kupu kē atu: mai i raro ki runga)
papare ~a ~nga (takenga mai: papare - to avoid) (kupu kē atu: aukati, huri tuarā)
heke manea (takenga mai: heke - migration; manea - clever person, intellectual)
hinengaro takapapa (takenga mai: takapapa - to defeat, overcome, conquer)
tū whakatete (takenga mai: tū - stance, position; whakatete - quarrel, disagreement, obstinate)
takiwā rauwhero
tungāne
papa tukurua (takenga mai: papa - ground, field; tukurua - to reuse)
mahere pūtea (takenga mai: mahere – plan; pūtea – sum of money)
whakamahere pūtea
taiao hanga
aparau (takenga mai: apa - layer; rau - many)
pakihi (kupu kē atu: umanga)
whatunga pakihi
rangatira pakihi
rangatiratanga pakihi
hoa pakihi
mahere pakihi
business precinct, business quarter
paepakihi (takenga mai: pae - region, vicinity)
hononga pakihi
tāke pakihi
tarahiti pakihi
hoko mai
buy, sell, purchase, trade, barter, exchange
hoko ~na ~tanga
hokomuri
pōti whakakapi (takenga mai: pōti [kupu mino] - vote; whakakapi - to replace)
ture ā-rohe (kupu kē atu: paeroa [kupu mino])
huataha (takenga mai: hua - fruit, product, outcome; taha [i te taha] - at the side of, along with)
Te Kūrae Matomato
Kairo (takenga mai: He kupu mino.)
Kamapōtia (takenga mai: He kupu mino.)
Kemureti (takenga mai: He kupu mino.)
Kamarūna (takenga mai: He kupu mino.)
Kānata (takenga mai: He kupu mino.)
Kanipera (takenga mai: He kupu mino.)
Kanehi (takenga mai: He kupu mino [reo Wīwī].)
Kēpa Tāone (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Tāone Kūrae)
Karapīana (takenga mai: He kupu mino.)
Taratahi (kupu kē atu: Katatāone)
taunga tukutuku (takenga mai: taunga - position; tukutuku - grid)
Katorika (takenga mai: He kupu mino.)
(Ngā) Motu Kāmana (takenga mai: Kāmana [kupu mino] - Cayman)
Te Whenua Tūhake o Āwherika Waenga
Amerika Waenga
Āhia Waenga
Kāta (takenga mai: He kupu mino.)
Rēkohu (kupu kē atu: Wharekauri)
Hikāko (takenga mai: He kupu mino.)
Kōmihana Tamariki
Kaikōmihana Tamariki
Hiri (takenga mai: He kupu mino.)
Haina (takenga mai: He kupu mino.)
Ōtautahi
Karaitiana (takenga mai: He kupu mino.)
Matau
Koromōpia
Commonwealth, British Commonwealth
(Te) Tōpūtanga o Ingarangi (takenga mai: tōpūtanga - association, collective)
Komoro (takenga mai: He kupu mino.)
Kōngo (takenga mai: He kupu mino.)
Kuki Airani (takenga mai: He kupu mino.)
Kopeheikana (takenga mai: He kupu mino [reo Teina].)
(Te) Moana Kāoa
Koto Rika (takenga mai: He kupu mino.)
Te Tai Rei (takenga mai: tai - coast; rei - tusk, ivory)
Koroātia (takenga mai: He kupu mino.)
Tīrau
Kiupa (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Kupa)
Haipara (takenga mai: He kupu mino.)
Czech Republic, Czechoslovakia
Tiekerowākia (takenga mai: He kupu mino.)
rūnanga minita (takenga mai: rūnanga - council, assembly; minita [kupu mino] - minister)
waka noho
ahurea parahako (takenga mai: parahako - to reject, spurn, ostracise)
kaitono (takenga mai: tono - to apply for)
raukaha
whakapakari raukaha
pūrawa (takenga mai: pū - to heap up, stack; rawa - resource) (kupu kē atu: haupū rawa, uara)
taputapu pūrawa
wāriu pūrawa
angahaorawa (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; hao - acquisitive, greedy; rawa - property, resources)
ōhanga angahaorawa
tapuwae waro
putunga waro (takenga mai: putunga - heap, stack, storage; waro - carbon)
tāke waro
tukuwaro-kore (takenga mai: tuku - to release; waro - carbon; kore - zero, nil)
tāpuna motukā
carry goods, transport of goods
kawe hautaonga
kaituhi mahere
tuhi mahere (takenga mai: tuhi - draw, write; mahere - map)
case study, case study research
rangahau whakapūaho (takenga mai: whakapūaho - to clarify, make clear, elucidate) (kupu kē atu: mātaitanga)
rārangi kōrero
uepū (takenga mai: uepū - company, party, crew, group)
pūtake me te hua
pūtake ~tia ~nga
tatauranga
central government, national government
kāwanatanga ā-motu
waenga-mauī
waenga-matau
arowaenga (takenga mai: aro - to be inclined towards; waenga - middle, amid, between)
rautau (takenga mai: rau - hundred; tau - year)
ceremonial haka or dance of welcome
haka pōhiri
upoko (takenga mai: upoko - head) (kupu kē atu: heamana [kupu mino], tiamana [kupu mino])
heamana (takenga mai: He kupu mino) (kupu kē atu: tiamana [kupu mino], kaiwhakataki, tumuaki, upoko)
challenge, ceremonial challenge
wero (kupu kē atu: taki)
panoni ~hia ~tanga
channel, strait, narrow body of water
kūititanga
ihokiri (takenga mai: iho - essence, essential quality, nature, inner core; kiri - person, self) (kupu kē atu: āhua, wairua)
hinonga ohaoha
tarahiti ohaoha
rōpū ohaoha
rirohanga (takenga mai: riro - be got, acquired, obtained)
whakatika matū
para matū
rangatira
tūkino tamariki
whanaketanga tamariki
kaiapo tamariki
kaimahi tamariki
pononga tamariki
hokotaihara tamariki
childhood home, place of growing up
kāinga tipu
huatea (kupu kē atu: huamutu)
mōtika tamariki
chronology, chronological order
raupapatanga wā
church, house of prayer, place of worship
whare karakia
ōhanga āmiomio
kirirarau ~tanga (takenga mai: kiri - person, self; rarau - settle down, remain, take root)
tāone nui
kaunihera ā-tāone
raraupori (takenga mai: rarau - to settle, take root; rarau [kirirarau] - citizen; pori [porihanga] - society)
mahi raraupori
ako raraupori (takenga mai: ako - learn, teach; rarau [kirirarau] - citizen; pori [porihanga] - society)
tūāhanga raraupori
haepapa raraupori
take porihanga (kupu kē atu: take hiwhiri [kupu mino])
civil defence, emergency management
whakamaru ohotata (takenga mai: whakamaru - to protect, shelter; ohotata - emergency)
tutūnga porihanga (takenga mai: tutū - insubordination, rebellion, disobedience; porihanga - society)
ture porihanga
rangatohe mōtika porihanga
mōtika porihanga (kupu kē atu: mōtika kirirarau)
kaiākiri (kupu kē atu: riri tara ā-whare)
tūāpori (takenga mai: tūā[tūāpapa] - foundation; pori - people, tribe; pori [porihanga] - society)
takaporipori (takenga mai: taka - to propose, develop [an idea etc]; pori [pāpori] - social)
claim land by naming, pledge, set aside
taunaha ~tia ~tanga (kupu kē atu: tapatapa whenua)
kaikerēme (takenga mai: kerēme - claim [kupu mino]) (kupu kē atu: kaitono)
kiritaki
pari
āhuarangi (takenga mai: āhua – form, appearance, character; Rangi – Sky, heavens, upper regions)
āhuarangi hurihuri
tairaru āhuarangi
tika āhuarangi
mahere āhuarangi
rerenga āhuarangi
kūkā ~tia
āmio kati
pātai kati
kāwanatanga haumi (takenga mai: haumi - in alliance)
tāone ki tai
takutai
wero hirikapo
hirikapo taupatupatu
pūkenga hirikapo
tātaitanga hirikapo (takenga mai: tātai - arrange, set in order; hirikapo - mind, intellect, cognition)
hirikapo (takenga mai: hirikapo - mind, intellect)
pūtoi (takenga mai: pūtoi - bunch, cluster, kinship group) (kupu kē atu: hunga)
moniuka (kupu kē atu: kapa)
pakanga taungaungau (takenga mai: taungaungau - to wrangle, bicker, squabble; tau - indicating reciprocal action; tau - to attack) (kupu kē atu: pakanga kōpeke)
pūkenga ako ngātahi (kupu kē atu: pūkenga ako ā-ropu)
huarawa taurangi (takenga mai: huarawa - asset; taurangi - to guarantee)
collective action, collective stance
tū kiritōpū (takenga mai: tū - stance, to fight or oppose; kiri - person, self; tōpū - as a group) (kupu kē atu: kawenga kiritōpū)
kōwhiri kiritōpū
collective contract, collective agreement
kirimana tōpū (kupu kē atu: kirimana takimaha)
haepapa kiritōpū (kupu kē atu: haepapa takimaha)
mōtika kiritōpū
collective, association, consortium
tōpūtanga (takenga mai: tōpū - consolidated, merged, united)
kiritōpū ~tanga (takenga mai: kiri - person, self; tōpū - as a group, combined, united) (kupu kē atu: tōpūtanga, takimaha, kōpuni)
angakōpuni (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; kōpuni - as a group, all together)
hītori tātāmi
takiwā tātāmi
tātāmi a tauiwi
colonise, colonisation, oppress, suppress
taipūwhenua ~tanga (kupu kē atu: tāmi)
colonise, colonisation, oppress, suppress
tāmi ~a ~tanga (takenga mai: tāmi - repress, suppress) (kupu kē atu: taipūwhenua, taipūwhenuatanga)
manatāmi (takenga mai: mana - power, authority; tāmi - colonise, repress, suppress) (kupu kē atu: kiritāmi, iwi tātāmi)
whenua maru (takenga mai: whenua - country; maru - shaded, sheltered) (kupu kē atu: whenua tāmi, koroni [kupu mino])
kaihao arumoni
whāinga arumoni (kupu kē atu: whāinga tauhokohoko)
whāinga tauhokohoko (kupu kē atu: whāinga arumoni)
commercial precinct, commercial quarter
paetauhoko (takenga mai: pae - region, vicinity; tauhoko [tauhokohoko] - trade, commerce)
hononga tauhokohoko
para tauhokohoko
arumoni ~tanga (takenga mai: aru - to pursue, follow; moni [kupu mino] - money)
tāhoko ahurea (takenga mai: tā - causative prefix; hoko - to buy or sell; ahurea - culture)
whakaarumoni ~ngia
kōmihana (takenga mai: He kupu mino.)
tiringa (takenga mai: tiri - share, portion)
kōmihana whakatewhatewha (takenga mai: whakatewhatewha - to investigate, examine, enquire into)
kaikōmihana
whakatauhoko ~tia ~tanga (takenga mai: whaka - causative prefix; tauhoko [tauhokohoko] - trade, commerce)
taongahoko taketake (takenga mai: taonga - goods, property; hoko - to buy or sell; taketake - original)
haupatu ~a ~ nga
painga pātahi (takenga mai: pātahi - to befall all alike, affect all in common)
pūkenga whakawhitiwhiti kōrero
angatōpū (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; tōpū - as a group, united)
tuanui angatōpū (takenga mai: tuanui - harsh, overbearing; tuanui [whakatuanui] -autocratic, authoritarian; anga - structure, framework; tōpū - combined, as a group, collective; angatōpū - communism)
hapori
community board, community council
rūnanga hapori
umanga (kupu kē atu: kamupene [kupu mino])
hītori whakatairite
whakatairite ~a (kupu kē atu: whakataurite)
whakataurite ~a (kupu kē atu: whakatairite)
whakataetae ~tia
huamoni whakaputu (takenga mai: whakaputu - to pile up)
huatau
āhuatanga tuku (takenga mai: āhuatanga - aspect; tuku - to give up, let go)
whakaaro tūhāngai (takenga mai: tū - manner, sort; hāngai - correspond to, in line with, directly)
manatoko me te manapūtea (takenga mai: manatoko - to verify, validate, give credence to; manapūtea - fiscal authority)
mātāwainuku hamaruru (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater; hamaruru - to shut in, confine, restrict)
pānga taupatupatu (takenga mai: pānga - connection, interest; taupatupatu - to dispute, contend, vie)
whakatatū taututetute
taututetute (kupu kē atu: taupatupatu, taukumekume)
whakapono taupatupatu
whakaaro taupatupatu
uara taupatupatu
komititanga
whanotau (takenga mai: whano [whanonga] - behaviour; whano - e whai ana i tā te whanokē; tau - suitable, settled)
tūhonohono ~tia
arotika (takenga mai: aro - to be inclined toward, take notice of; aro [whakaaro] - thought; tika - correct, just, upright, fair; tika [matatika] - moral, ethical)
tatūnga tukipū (takenga mai: tatūnga - resolution, decision; tukipū - general, widespread, broad) (kupu kē atu: tatūnga tokitoki)
tatūnga tokitoki (takenga mai: tatūnga - resolution, decision; tokitoki - without exception) (kupu kē atu: tatūnga tukipū)
hua (kupu kē atu: otinga, putanga)
tūnga whāomoomo
arowheau (takenga mai: aro - to be inclined toward; wheau - stay, remain)
kairokiroki taonga (takenga mai: rokiroki - to care for, protect, preserve)
whāomoomo (takenga mai: whāomoomo - to conserve, husband, use sparingly) (kupu kē atu: whakauka)
ariā kakai (takenga mai: ariā - theory; kakai - conspire, plot, scheme)
pūmautanga
kaipōti ā-rohe
turepapa (takenga mai: ture - law; papa [tūāpapa] - foundation, platform)
arikitanga turepapa (takenga mai: ture - law; papa [tūāpapa] - foundation, platform)
ahumahi hanganui
para hangahanga
consume, consumption, consumerism
whakapeto ~hia ~nga
popono kiritaki (takenga mai: popono - to covet, desire, hanker after)
hangapori kiritaki
mana kiritaki
tauine utuhoko (takenga mai: tauine - ruler, scale; utu - price, cost; hoko - to purchase, buy, sell)
kāhua kiritaki (takenga mai: kāhua - form, appearance)
haepapa whakapeto
mōtika kiritaki
one hawa (takenga mai: one - soil; hawa [tāhawahawa] - to contaminate)
wai hawa (takenga mai: hawa [tāhawahawa] - to contaminate)
ahurea o nāianei
inihua taonga rōwhare
horopaki (takenga mai: horopaki - surround)
paparahi (takenga mai: papa – surface; rahi – large) (kupu kē atu: whenua rahi)
āhuarangi paparahi
kiri paparahi (takenga mai: kiri – skin; paparahi – continent)
paenga paparahi
mahere heipūtanga (takenga mai: heipū - to come upon)
auroatanga (takenga mai: auroa - prolonged, lengthy) (kupu kē atu: haere tonutanga)
continuous occupation (of land), burning fires of occupation
ahikā (kupu kē atu: ahikāroa)
continuous occupation (of land), burning fires of occupation
ahikāroa (kupu kē atu: ahikā)
kirimana (takenga mai: kiri - skin, bark; mana - effectual, binding, authoritative)
controlled economy, command economy
ōhanga whakamatua
controversy, dispute, controversial
tautohe ~a ~nga
convention, conference, summit
hui taumata
conventional history, prevailing history, mainstream history
hītori auraki (takenga mai: auraki - mainstream)
whakaaro rūnā (takenga mai: rūnā - to reduce, pare down)
cooperate, collaborate, collaboration
mahi ngātahi
tōpūtanga mahitahi (takenga mai: tōpū - consolidated, merged, united; mahi - work; tahi - as one, together)
pakihi ā-ohu
pūkenga ako tahi
hara rangatōpū
rangatōpū (takenga mai: ranga - company of people; tōpū - assembled, in a body) (kupu kē atu: kaporeihana)
whakakonuka
utu noho
tauine utu noho (takenga mai: tauine - ruler, scale)
cost price, manufacturing price
utu waihanga
cost-effective, cost-effectiveness
utu-whaihua (takenga mai: utu - cost, price, payment; whaihua - beneficial, worthwhile)
cost-effectiveness analysis, cost-benefit analysis
tātaritanga utu-whaihua
cottage industry, home industry
ahumahi tara ā-whare (takenga mai: tara ā-whare - home based, domestic) (kupu kē atu: ahumahi kāinga)
councillor, council representative
māngai kaunihera (kupu kē atu: kaikaunihera)
counter claim, cross claim, disputed claim
kokoraho taupatupatu
ahurea ātete (takenga mai: ātete - to oppose)
pāhoro (takenga mai: pāhoro - to take by assault, storm a fortress) (kupu kē atu: tukipoto)
kōti (takenga mai: He kupu mino.)
kawenata (takenga mai: He kupu mino.)
covertly oppress, covert oppression
pēhi (~tanga) matahuna (takenga mai: mata - face; huna - hidden)
waihanga mōhiotanga
pūtea taurewa
kāri taurewa
mōrahi taurewa (takenga mai: mōrahi - maximum, upper limit)
pae taurewa (takenga mai: pae - margin, boundary; taurewa - credit)
moni taurewa (takenga mai: moni [kupu mino] - money; taurewa - to be unpaid, on loan)
maukino tangata (takenga mai: maukino - abuse, ill-treat)
take taihara
ture taihara
crisis, predicament, serious problem
tairaru (takenga mai: tai - prefixwith a qualifying force; raru - problem, trouble, difficulty)
ariā arohaehae
whakaaro arohaehae
huanga kai
whakatipu huanga kai (takenga mai: whakatipu - to grow; huanga kai - crop)
oha takitini (takenga mai: oha - to leave as a bequest, generosity; takitini - multitude, crowd)
tahua takitini (takenga mai: tahua - heap, especially of food at a feast, fund; takitini - crowd, many people) (kupu kē atu: puna takitini)
kirinuku (takenga mai: kiri – skin; nuku – the Earth)
moni whitirangi (takenga mai: moni - currency, money [kupu mino]; whiti - to transfer, cross over; rangi [ipurangi] - internet) (kupu kē atu: moni matihuna, moni matihiko, moni mariko)
puni whanokē (takenga mai: puni - company of people; whanokē - peculiar, weird, unusual, eccentric)
ngaki ~na ~ nga
mātai tikanga ahurea
cultural appropriation, cultural misappropriation
pāhao ahurea (takenga mai: pāhao - to acquire stealthily)
takenga ahurea (takenga mai: takenga - origin, derivation)
horopaki ahurea
horahora ahurea
kanorau ahurea
karere ahurea
kuneroa ahurea
takakino ahurea (takenga mai: takakino - mistreat, abuse)
taiopenga ahurea
whakatuanui ahurea
hītori ahurea
tuakiri ahurea
pāpātanga ahurea
awenga ahurea
hone ahurea (takenga mai: hone - to acquire wrongfully)
tikanga ahurea
cultural precinct, cultural quarter
paeahurea (takenga mai: pae - region, vicinity)
hāngaitanga ahurea (takenga mai: hāngai - relevant to, in line with)
cultural response, cultural responsiveness
urupare ahurea
taihuringa ahurea (takenga mai: tai - a prefix with a qualifying force; huri - to change)
tāpoi ahurea
ahurea
tūmatatenga ahurea (takenga mai: tūmatatenga - apprehension, anxiety, unease)
rauhī ~tia (takenga mai: rauhī - to collect together, to care for, protect)
rāhui haere noa
huarawa wātea
current events, current affairs
take o te wā (kupu kē atu: rongo kōrero o te wā)
whakaweti ā-ipurangi
pakukore tāruarua (takenga mai: pakukore - impoverished, deprivation; tāruarua - to repeat)
rawakore tāruarua (takenga mai: tāruarua - to repeat)
ara pahikara
Tāmaki-nui-a-Rua
Tākiwira (takenga mai: He kupu mino.)
Tāwini (takenga mai: He kupu mino.)
Huakitanga Atapō
Declaration of the Independence of the United Tribes of New Zealand
Te Whakaputanga o te Rangatiratanga o Nū Tīreni
Democratic Republic of the Congo
Te Whenua Tūhake o Kōngo
Tenemāka (takenga mai: He kupu mino.)
Te Papa Atawhai
Kōti ā-Rohe
Tiwāri (takenga mai: He kupu mino.)
Tominika (takenga mai: He kupu mino.)
Te Whenua Tūhake o Tominika
Tupae (takenga mai: He kupu mino.)
Tapurini (takenga mai: He kupu mino.)
Ōtepoti
aro raraunga (takenga mai: aro - to take heed of, consider; raraunga - data)
taumanu raraunga (takenga mai: taumanu - reclaim, repossess; raraunga - data)
whakamaru raraunga
rangatiratanga raraunga
piringa noa (kupu kē atu: moe māori)
pāpātanga mate
moni tango (takenga mai: moni [kupu mino] - money; tango - to take away, subtract)
nama (takenga mai: He kupu mino [number].)
ngahurutau (takenga mai: ngahuru - ten; tau - year) (kupu kē atu: tekau tau)
whakatau ~ria ~nga
waengahuru (takenga mai: wae [waeine] - unit of measurement; ngahuru - ten)
tukanga whakatau
(momo) pāitiiti
wetetāmi ~tanga (takenga mai: wete - to set free, release, untie, unravel; tāmi - colonise - suppress, repress)
deep affection, yearning (especially for one's homeland)
matemate-ā-one
puna manawa whenua
kiriuapare (takenga mai: kiri - person, self; uapare - to pass the blame, blame)
tarepa
hekeutu tukipū (takenga mai: heke - tosubside, decline; utu - cost, price; tukipū - general, widespread)
whakarake ~a (kupu kē atu: tuangahere)
degrade, degradation, damage, spoil
whakakino ~tia ~tanga (kupu kē atu: takakino)
pūwaiwaha
popono (takenga mai: popono - to covet, desire, hanker after)
manapori (takenga mai: mana - power, authority; pori [porihanga] - society)
kāwanatanga manapori
hautūtanga manapori
whenua tūhake manapori
panoni hangapori
ia hangapori
hangapori (takenga mai: hanga - stature, shape; pori [taupori] - population; pori - people, tribe)
mātai hangapori (takenga mai: mātai - to study, examine, investigate)
demonstration, stage a demonstration
whakatōhenehene ~tia (takenga mai: whakatōhenehene - disturb, disrupt)
tānga hāhi (takenga mai: tānga - division, company [of people])
apiapi (kupu kē atu: kiato)
(whaka) whirinaki ~tia ~tanga (kupu kē atu: pararau)
whenua whakawhirinaki (kupu kē atu: whenua pararau)
tūwhiti ~a ~nga (kupu kē atu: terepu)
kiritūwhiti (takenga mai: kiri - person, self; tūwhiti - deport, banish, expel)
moni kuhu (takenga mai: moni [kupu moni] - money; kuhu - to put in, insert) (kupu kē atu: moni kōkuhu)
kuhu moni (kupu kē atu: kōkuhu moni)
depreciation, decrease in value
hekenga wāriu
whakakore waeture
whakakoraha
detain, detainee, confine, imprison
whakarau ~a ~nga
maurutanga (takenga mai: mauru - to be eased, allayed, appeased)
detention centre, detention camp
taupuni whakarau
whanake, whakawhanake ~tanga (takenga mai: whanake - to move onwards, to grow, to develop)
developed nation, developed country
whenua whanake
developing nation, developing country
whenua whakawhanake
noho marara (takenga mai: noho - to live, dwell; marara - scattered)
manatuanui (takenga mai: mana - power, authority; tuanui [whakatuanui] - authoritarian, dictatorial)
tuanui ~tanga (takenga mai: tuanui - harsh, overbearing; tuanui [whakatuanui] - authoritarian, autocratic)
tāmatemate (takenga mai: tāmatemate - to decline, deteriorate) (kupu kē atu: mate taiora)
rerekē ~tanga
takiwā matihiko
āputa matihiko (takenga mai: āputa - gap)
whakahangahanga (takenga mai: whakahangahanga - to handle gently)
māngai whakahangahanga (takenga mai: māngai - mouthpiece, representative)
diplomatic protection, diplomatic immunity
maru whakahangahanga (takenga mai: maru - shelter, safeguard)
piringa whakahangahanga
tohe tū (takenga mai: tohe - to contend with, argue, persist; tū - to fight, engage, oppose)
hauā (kupu kē atu: whaikaha)
pūhore ~tanga (takenga mai: pūhore - unfortunate, poverty)
disagreement, tension, quarrel, discord
whakatete ~a (kupu kē atu: taukumekume)
tupe ~a ~nga
disaster, calamity, misfortune, catastrophe
aituā (kupu kē atu: maikiroa, maiki)
ahitere (kupu kē atu: whakatete)
whakahekenga utu
moniwhiwhi kōwhiti (takenga mai: kōwhiti - to choose)
discriminate against, discrimination, despise, degrade
whakahāwea ~tia ~tanga (kupu kē atu: whakatoihara)
whakaeo ~tia ~tanga
manapōti-kore (takenga mai: mana - authority; pōti - vote; kore - negative, nil)
maunutanga kaumātua
keiā ~tia (kupu kē atu: raureka)
mōrehu kāinga-kore (kupu kē atu: konene)
disposable income, available income
moniwhiwhi wātea
pāhikahika
tūtohe whakatōhenehene (takenga mai: tū - to stand, engage, oppose; tohe - to argue, contend; whakatōhenehene - to disrupt)
whakaaro porohuri (takenga mai: porohuri - to upset, overturn)
wāheke mamao
wāmua mamao
tika tohatoha
whakaaro roha (takenga mai: roha – to spread out, extend out)
diverse society, pluralistic society
porihanga kanorau
diverse, diversity, plural, pluralism
kanorau ~tanga (takenga mai: kano - colour, sort, kind, seed, texture; rau - many) (kupu kē atu: matahuhuatanga, rerenga kētanga)
whakakanorautanga
diversity of sexual orientation
kanorau hōkakatanga
tōtara wāhi rua (kupu kē atu: totoe)
utu whaipānga (takenga mai: utu - payment; whaipānga - to have a share, interest)
tokorau ~tanga
papa kurī
whakaaro whakatuanui (takenga mai: whakaaro - thought, idea; whakatuanui - overbearing, domineering)
mākete taiwhenua
domestic tourism, internal tourism
tāpoi taiwhenua
domestic waste, household waste
para kāinga
ahurea awenui (takenga mai: awe - strength, power, influence; nui - big, large) (kupu kē atu: ahurea whakatuanui)
dominant group of people, dominant tribe
iwi awenui (takenga mai: awe - strength, power, influence) (kupu kē atu: iwi whakatuanui)
tominiana (takenga mai: He kupu mino.)
domino effect, chain reaction, ripple effect
huanga whaiwhai (takenga mai: huanga - outcome, result; whaiwhai - to follow)
koha
kaituku (takenga mai: tuku - to give)
paerewa matarua (takenga mai: paerewa - standard; mata - face; rua - two)
hangararo ~tia (takenga mai: hanga [hangarua] - recycle; raro - down)
reremuri (takenga mai: rere - to flow; muri - after, coming behind)
rara reremuri
hua reremuri (takenga mai: hua - outcome; rere - to flow; muri - behind)
ratonga reremuri (takenga mai: rere - to flow; muri, behind, after)
kawa kākahu (takenga mai: kawa - protocol)
inukorokoro (takenga mai: inukorokoro - to be indolent, lackadaisical, inactive)
hokotaihara pūroi
āhuarangi pakapaka
kaupeka pakapaka
haurapatanga (takenga mai: haurapa - to search for diligently, to probe, delve)
manatōrua (takenga mai: mana - power, authority; tōrua - twofold)
haepapa whāki (takenga mai: haepapa - responsibility; whāki - to disclose)
arikitanga tūroa (takenga mai: arikitanga - monarchy; tūroa - established, of long standing, enduring)
dysfunction, dysfunctional, lame
turingonge (takenga mai: turingongengonge - crippled, lame, malfunctioning)
kāri utuhiko (takenga mai: kāri - card [kupu mino]; utu - to pay for; hiko [tāhiko] - electronic)
Papatūānuku
Āhia ki te Rāwhiti
Tīmoa ki te Rāwhiti
Aranga (takenga mai: ara - to rise up)
Ūropi ki te Rāwhiti
Ekuatoa (takenga mai: He kupu mino.)
Īhipa (takenga mai: He kupu mino.)
Whakaora
Kōti Take Mahi
Employment Relations Authority
(Te) Ratonga Ahumana Taimahi
Ingarangi (takenga mai: He kupu mino.)
Kōti Taiao
Kini Ekuatoria (takenga mai: He kupu mino.)
Eriterea (takenga mai: He kupu mino.)
Etōnia (takenga mai: He kupu mino.)
Ehiwatini (takenga mai: He kupu mino.)
Etiopia (takenga mai: He kupu mino.)
Ūropi (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Tōpūtanga o Ūropi
ī-tauhoko (takenga mai: ī - he rite te whakahua ki te pū Ingarihi nei, te 'e' mō te electronic; tauhoko [tauhokohoko] - trade, commerce)
īpara (kupu kē atu: para tāhiko)
pōti tōmua
rū whenua
eco lifestyle, green lifestyle
(kātū) noho tautaiao (kupu kē atu: [kātū] noho kākāriki)
pāmu tautaiao
hautaonga tautaiao
tapuwae hauropi
ohaoha
panoni ohaoha
hapori ohaoha
tairaru ohaoha
aumate ohaoha (takenga mai: au - current; au - e whai ana i tā te 'aupiki' me te 'auheke'; mate - sick, ailing, unwell)
whanaketanga ohaoha
aupiki ohaoha (takenga mai: aupiki - to ascend, success)
tipu ohaoha
whakatuanui ohaoha
hītori ōhanga
pāpātanga ohaoha
poapoa ohaoha
mahere ohaoha
kaupapahere ohaoha
auheke ohaoha (takenga mai: auheke - difficulty, failure)
mātūtū ōhanga
pūnaha ōhanga
ia ohaoha
kotahitanga ā-ōhanga
mātai ōhanga
ōhanga (kupu kē atu: taiōhanga)
(te) whaihua ake o te mahinga nui
pūnaha hauropi (takenga mai: pūnaha ‒ system; hauropi ‒ ecology)
ratonga pūnaha hauropi
tāpoi tautaiao
eco~, environmentally friendly
tautaiao (takenga mai: tau – befitting, calm, settled; taiao – environment)
takenga mātauranga (takenga mai: takenga - origin, derivation)
kaupapahere mātauranga
whaikaha (takenga mai: whai - to have, possess; kaha - power, strength, ability)
kaituku kākano
rārangi pōti
electorate, constituency, ward
rohe pōti (kupu kē atu: wāri [kupu mino - ward])
kurutete tāhiko (takenga mai: kurutete - to exchange, swap)
whakawhitinga tāhiko
emancipatory learning, emancipatory education
ako wetehere (takenga mai: ako - learn, teach; wete - to release, untie, set free; here - restriction, tie)
herepū (takenga mai: herepū - to seize, catch and hold firmly)
whakaeke ~a
pā whakahangahanga (takenga mai: pā - fortified village; whakahangahanga - to handle gently, be diplomatic, tactful)
kikomūrau (takenga mai: kiko - person, body; mūrau - a person cited as a noteable example)
emergency housing, emergency accommodation
wharenoho ohotata
ratonga ohotata
heke (~nga) atu
matea kare ā-roto
hononga kare ā-roto
kohuki kare ā-roto
ngākau aroha
kaituku mahi (kupu kē atu: kaiwhakawhiwhi mahi)
kirimana whiwhi mahi
whiwhi mahi
whakamana ~hia ~tanga
tūmata kōpani (takenga mai: tūmata - to burn, incinerate; kōpani - enclosed)
momo mōrea
waiho ~tia ~tanga (takenga mai: waiho - to leave)
tairaru pūngao
tūāhanga pūngao
taumanu pūngao (takenga mai: taumanu - to take possession of, repossess, reclaim) (kupu kē atu: unu pūngao)
tūwhita pūngao (takenga mai: tū - position, stance; whita - to be firm, secure)
whakamahuki ~tia ~tanga
hinonga (takenga mai: hinonga - doing, undertaking)
whakangahau ~tia
rakahinonga (takenga mai: raka - agile, adept; hinonga - enterprise)
pūkenga rakahinonga
taiao
tautohe taiao
tairaru taiao
aituā taiao (kupu kē atu: maikiroa taiao)
kaiapo taiao
matawhenua taiao
hītori taiao
pāpātanga taiao
kaupapahere taiao
environmental protection, environmental safeguard
whakamaru taiao
kaikiri taiao
haumaru taiao
karere
mātai tahapori tahumaero (takenga mai: mātai - to study, examine; taha - side, dimension; pori [pāpori] - social; tahumaero - disease, sickness)
ara whiwhi mahi tautika (takenga mai: ara - pathway; ara [arawātea] - opportunity; tautika - even, level, straight; tautika - equitable)
arawātea ōrite
ōrite
manarite ~nga (kupu kē atu: ōritetanga)
(te) weheruatanga o te ao
equipment pool, equipment pooling
tāpuna taputapu
tūtanga (takenga mai: tūtanga - portion, division)
tautika
ngāhorohoro (takenga mai: ngāhorohoro – fall off bit by bit)
wahapū
whakaaetanga matatika
ethical controversy, moral controversy
tautohe matatika
ethical dilemma, moral dilemma
matawaenga matatika
ethical investment, responsible investment
haumitanga matatika
(kātū) noho matatika
noho matatika
ritenga matatika
hautaonga matatika
whakaputa matatika
ethical standard, moral standard
paerewa matatika
tauhoko matatika
ethics, ethical, moral, morality
matatika (takenga mai: matatika - right, straight)
taurite mātāwaka
rītaha mātāwaka
kanorau mātāwaka (kupu kē atu: kanorau ā-iwi)
mātāwaka
whakaariki ā-iwi (kupu kē atu: rītaha ā-iwi)
evacuate, evacuation, withdraw, retreat
whakatahi ~nga
puni whakatahi (takenga mai: puni - encampment, camping place; whakatahi - to evacuate)
arotake mōhiotanga
tāwheta rongopai (takenga mai: tāwheta - zeal, fervour, enthusiasm; rongopai - gospel)
tāpoi taiopenga
taiopenga (takenga mai: taiope - gather together) (kupu kē atu: huihuinga)
whai taunaki (takenga mai: whai - to possess, have; taunakitanga - evidence)
evidence, testimony, testify, reinforce, support
taunaki ~tia ~ tanga
kuneroa ~tanga (takenga mai: kune - to swell, grow; roa - to be a long time) (kupu kē atu: kukuwha)
exaggerate, exaggeration, exaggerated
whakamōmona ~tia ~tanga (takenga mai: whakamōmona - to fatten, enrich)
utu tūmua (takenga mai: utu - payment; tū - to stand, set in place; mua - in front, before)
popono tuhene
whakaratonga tuhene
pāpātanga whakawhiti (kupu kē atu: pāpātanga kurutete)
ākonga whakawhiti
exchange system, system of exchange
pūnaha kurutete
tāke whāiti (takenga mai: tāke - tax [kupu mino]; whāiti - narrow, specific)
kaupare ~tia ~tanga (takenga mai: kaupare - to divert, turn aside)
hautūtanga kaupare
porihanga kaupare
taha whakahaere
ngahere rāwaho (takenga mai: rāwaho - from the outside)
manu kaewa (takenga mai: manu - bird; kaewa - to wander, roam)
whakapaunga
kaiapo ~hia ~ tanga (takenga mai: kaiapo - covetous, avaricious, greedy)
kaihōpara
tipu taupūtanga
hoko whakawaho (takenga mai: whakawaho - outward direction) (kupu kē atu: hoko ki tai, hokowaho)
pēhanga rāwaho
rāwaho (kupu kē atu: tauwhenua, manene, whakawaho)
korehāhā (kupu kē atu: mate ā-moa)
paemahana taikaha (kupu kē atu: pāmahana taikaha)
huarere taikaha
angahāruki (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; hāruki [hārukiruki] - very, extremely)
taihāruki (takenga mai: tai - prefix with a qualifying force; hāruki [hārukiruki] - very, extreme)
(Ngā) Motu Whākana
Kōti Whānau
(Ngā) Motu Wharau
Paetūmōkai
Kawakawa
Taiopenga Rama
Whītī (takenga mai: He kupu mino.)
Whinarana (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Hinerangi)
Whōrene (takenga mai: He kupu mino.)
Te Awahou
Wīwī (takenga mai: He kupu mino [reo Wīwī].) (kupu kē atu: Parani)
Parewhiti (takenga mai: He kupu mino.)
Kiāna Wīwī (takenga mai: He kupu mino.)
rawapuni (takenga mai: rawa - resource, asset, property; puni - encampment, company of people)
whakakoia meka (takenga mai: whakakoia - to affirm, confirm; meka - fact, truth)
orokē (takenga mai: oro - grove of trees of one kind; kē - different, alternative)
wheketere (takenga mai: He kupu mino.)
pāmu kōpiripiri (takenga mai: kōpiripiri - crowded close together, cramped)
kōrero pono
tōkeke
pono ki te koutangata
rongo tipatipa (takenga mai: rongo - news, report; tipatipa - false, lying, untrue, fake) (kupu kē atu: hau meho)
hāwatewate
false information, disinformation, misinformation
kōrero horihori (kupu kē atu: kōrero parau, kōrero meho)
hononga ā-whānau
takenga ā-whānau (takenga mai: takenga - origin, derivation)
takuhe whānau
tairaru ā-whānau
turingonge ā-whānau
hītori whānau (kupu kē atu: tāhuhu kōrero ā-whānau)
tarahiti ā-whānau
whānau
taiwhiwhita (takenga mai: tai - prefix with a qualifying force; whiwhita - fanaticism)
tīhati whiwhita (takenga mai: tīhati [kupu mino] - jihad; whiwhita - fanaticism, dedication)
whiwhita
aromauī hāruki (takenga mai: aro - to be inclined toward; mauī - the left; hāruki [hārukiruki] - very, extremely)
aromatau hāruki (takenga mai: aro - to be inclined toward; matau - the right; hāruki [hārukiruki] - very, extremely)
pāmu ~tia (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: whāmu)
noho pāmu
fascism, capitalist dictatorship
tuanui angahaorawa (takenga mai: tuanui - harsh, overbearing; tuanui [whakatuanui] - autocratic, authoritarian; anga - structure, framework; hao - acquisitive, greedy; angahaorawa - capitalism)
fast, go without food, fasting
nohopuku
kōkiri mana wahine (takenga mai: kōkiri - to champion, promote, advocate; mana wahine - status, power, dignity of women) (kupu kē atu: tohe mana wahine)
hui taurima
porihanga whakaapaapa (takenga mai: whakaapaapa - layered; apa - layer; apa - slave, servant)
ahumoni (takenga mai: ahu – tend, foster, oriented towards; moni [kupu mino] – money)
financial benefit, monetary benefit
painga ahumoni
financial incentive, monetary incentive
poapoa ahumoni
mahere ahumoni
tūraru ahumoni
tau ahumoni
whaina ~tia (takenga mai: He kupu mino.)
tai matapari
ratonga tinei ahi
mātāmua (kupu kē atu: huatahi)
pōti whiritoa (takenga mai: whiri - to choose; toa - victor, winner)
whenua ao-tahi
kaupapahere moni tūmatanui (takenga mai: moni - money [kupu mino]; tūmatanui - public)
ahumahi ika
huarawa pūmau
pāpātanga pūmau
pū harakeke (takenga mai: pū - originate; harakeke - flax; pū harakeke - flax bush)
waipuke ~hia
mānia waipuke
floor space on the left on entering a meeting house
tara iti (kupu kē atu: kopa iti , tara whāiti)
floor space on the right on entering a meeting house
tara nui (kupu kē atu: tara whānui)
whakaaotanga kai
(te) pāhekeheke o te kai (takenga mai: pāhekeheke - to be slippery, uncertain, unstable)
awhenga kai (takenga mai: awhe - to travel)
ahumahi tukatuka kai
taumanu kai (takenga mai: taumanu - take possession of, repossess, reclaim) (kupu kē atu: pena kai)
tūwhita kai (takenga mai: tū - stance, position; whita - to be firm, secure)
(te) rangatiratanga o te kai
ia kai
moumou kai
para kai
pātaka hapori (takenga mai: pātaka - food storehouse; hapori - community)
mahi mauhere (kupu kē atu: mahi uruhi)
whakanōhanga tohuhere (takenga mai: tohu - to direct; here - restriction, obligation)
foreign affairs, external affairs, international affairs
take tāwāhi (kupu kē atu: take rāwaho)
ahurea rāwaho
kaupapahere tauwhenua
manene
ngahere (kupu kē atu: wao, ngahengahe, nehenehe)
hui ōkawa
whakahaere ōkawa
hononga ōkawa
tamaiti whāngai
matua whāngai
mau tangetange
hara tāware (takenga mai: tāware - dupe, deceive)
ai māhorahora
free market, deregulated market
mākete herekore (kupu kē atu: mākete waeture-kore)
free range farm, free range farming
pāmu tahawhenua
tauhoko herekore
(whaka) wātea ~tanga (kupu kē atu: herekore)
herekore (takenga mai: here - to restrict; kore - negative) (kupu kē atu: wātea)
tahawhenua (takenga mai: tahawhenua - to roam, wander, move about)
puni mataraharaha (takenga mai: puni - camping place; mataraharaha - freedom from care, carefree)
manawhiri whakapono (takenga mai: mana - power, authority; whiri [whiriwhiri] - to choose)
manawhiri kōrero (takenga mai: mana - power, authority; whiri [whiriwhiri] - to choose)
taitara herekore
whakaaro māhorahora
wai māori
(kātū) noho ihupuku
whakamoamoa (takenga mai: whakamoamoa - economise, husband) (kupu kē atu: whāomoomo)
tahua
angawhakapū (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; whakapū - fundamentally, founding)
inihua tangihanga
wāheke (takenga mai: wā - time; heke - to be coming) (kupu kē atu: anamata)
Kāpona (takenga mai: He kupu mino.)
Kamopia (takenga mai: He kupu mino.)
Te Awarua o Kāha (takenga mai: awarua - strip of territory between two tribes or rivers; Kāha [kupu mino] - Gaza)
Reanga X
Reanga Z
Hiniwa (takenga mai: He kupu mino.)
Hōria (takenga mai: He kupu mino.)
Tiamana (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Hāmene)
Kāna (takenga mai: He kupu mino.)
Global Positioning System, GPS
Pūnaha Kimi Taunga (takenga mai: pūnaha ‒ system; kimi ‒ search; taunga ‒ location)
Goods and Services Tax, GST, sales tax
Tāke Hokohoko
Maruawai
Aotea
Piritana Nui (takenga mai: He kupu mino.)
Kirihi (takenga mai: He kupu mino.)
Whenuakāriki
Kenāta (takenga mai: He kupu mino.)
Māwhera
Kuama
Kuatamāra (takenga mai: He kupu mino.)
Kini (takenga mai: He kupu mino.)
Kini-Pihau (takenga mai: He kupu mino.)
Kaiana (takenga mai: He kupu mino.)
para haurehu
hapori tūkati (takenga mai: tūkati - to be closed up, blocked)
tūtei tomokanga (takenga mai: tūtei - to keep watch, sentry; tomokanga - entrance, entry)
ira (kupu kē atu: ira tangata)
taurite ira
rītaha ira
whakatoihara ā-ira (kupu kē atu: aukatinga ā-ira)
kanorau ā-ira
irarere (takenga mai: ira - gender; rere - to flow) (kupu kē atu: irahuri)
tuakiri ā-ira
whiwhi painga ā-ira
irakē (takenga mai: ira - gender; kē - indicating difference)
whakapapa ~tia
take whānui
pōtitanga whānui
rārangi pōti auraki
āputa reanga
genocide, ethnic cleansing, holocaust
hoepapa ā-iwi (takenga mai: hoepapa - to eradicate, wipe out, exterminate)
kaimātai matawhenua
geographical distribution, geographical spread
tuari matawhenua
matawhenua (takenga mai: mata - surface, face; whenua - land, ground)
matawhenua
tohuwā ā-nuku (takenga mai: tohu - to signal; wā - time; nuku - Earth)
geopolitical conflict, geopolitical dispute
taututetute tōrangapū ā-whenua
mana tōrangapū ā-whenua
tōrangapū ā-whenua
paenoho pakukore (takenga mai: pae - region, vicinity; noho - to live, dwell; pakukore - impoverished) (kupu kē atu: puni pakukore)
awa kōpaka
tauhokohoko ao whānui
hapori ao whānui
horopaki huriao
ahurea o te ao
ōhanga ao whānui
mākete huriao (takenga mai: mākete - market [kupu mino]; huri - to go around; ao - world)
tōrangapū huriao
ia huriao
whakaaotanga
mahere ao porotaka (takenga mai: mahere - map; ao - world; porotaka - round [shape])
hautaonga (kupu kē atu: taonga, utauta, hokonga)
āpiti (kupu kē atu: tāwhārua)
rongopai
governance, authority to govern
mana urungi (takenga mai: urungi - to steer, navigate) (kupu kē atu: mana kāwana, mana whakatere, kāwanatanga [kupu mino])
kāwanatanga (takenga mai: He kupu mino.)
whawhenga kāwanatanga (takenga mai: whawhe - to manipulate, interfere with)
penihana kāwanatanga
kāwana tianara (takenga mai: He kupu mino.)
tipuna (kupu kē atu: tupuna)
hekenga nui
hoahoa whare kāriki
ahurea kāriki
pūngao kāriki
green house, green housing, green home
whare kāriki
tūāhanga kākāriki (kupu kē atu: pūnahahanga kākāriki)
hautaonga kāriki
whakaputa kāriki
kaupapa kāriki
papa ururua (takenga mai: papa - ground, field; ururua - scrub, brushwood)
nukakāriki (takenga mai: nuka - to decieve, dupe, mislead; kāriki - green)
greet, greeting, acknowledge, acknowledgement
mihi ~a (kupu kē atu: mihimihi)
grey area, unclear circumstance
āhuatanga kaurehu (takenga mai: kaurehu - dim, gloomy)
waihina
tukutuku
nawe (kupu kē atu: amuamu)
tapeke wāriu hokonga (takenga mai: takepe - total; wāriu - value; hokonga [hoko] - to buy or sell)
moniwhiwhi peke (takenga mai: moniwhiwhi - income; peke - be all included)
wainuku (takenga mai: wai - water; nuku - earth)
pāpātanga tipu
taituarā (takenga mai: taituarā - to support; tuarā - backbone)
kaitiakitanga
Hāiti (takenga mai: He kupu mino.)
Hamupēke (takenga mai: He kupu mino.)
Kirikiriroa
Hanoi (takenga mai: He kupu mino.)
Heretaunga
Hawhāna (takenga mai: He kupu mino.)
Hēriki (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Heretiki)
Kōti Matua
Hinerū (takenga mai: He kupu mino.)
temepara Hinerū (takenga mai: He kupu mino.)
Hopatāone (takenga mai: He kupu mino.)
Urupatu Hūrae (takenga mai: urupatu - annihilation; Hūrae [kupu mino] - Jew)
Honotura (takenga mai: He kupu mino.)
Hongipua (takenga mai: He kupu mino.)
Honiara (takenga mai: He kupu mino.)
Honoruru (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Kāhui Tika Tangata
Hanekari (takenga mai: He kupu mino.)
Rāhui Pōkeka
hāwhe-kāehe (takenga mai: He kupu mino.)
whanga
aumārire (kupu kē atu: mārie, rangimārie)
para mōrearea
hara māhie (takenga mai: māhie - hatred, evil deed)
kōrero mauāhara
kūrae
tairaru hauora
tūāhanga hauora
kaupapahere hauora
(kātū) noho ora
whakatuanui ~tanga
patu otaota
ara hītōria (kupu kē atu: ara aronehe)
taonga tuku iho
taearo (takenga mai: tae [taera] - sexual attraction; aro - to be inclined toward)
wahine moe tāne
tāne moe wahine
whiwhi painga taearo
whai paparanga (takenga mai: whai - to have, possess; paparanga - layer)
waengahuru teitei
wharenoho mātoru-nui
wharenoho teitei
whakaaro tūārangi (takenga mai: tūā [tūāpapa] - foundation; rangi - sky, upper realm)
karapuke
hoko harangote (takenga mai: hoko - to purchase, buy; harangote [harangotengote] - piecemeal or by instalments)
mātai hītori
tumu kōrero o mua (kupu kē atu: kaimātai hītori)
tūkinotanga o mua
historical cause, historical causation
pūtake o mua
historical cause, historical reason
take o mua
historical circumstance, historical factor, historical phenomenon
āhuatanga o nehe (kupu kē atu: āhuatanga aronehe, āhuatanga o mua)
horopaki aronehe (kupu kē atu: horopaki hītōria)
rātaka aronehe (kupu kē atu: rātaka hītōria)
ngākau aronehe (takenga mai: ngākau - heart, seat of affections; aro - to be inclined towards; nehe - time past)
tūāhuatanga o mua (takenga mai: tūāhua - situation)
paki aronehe
ānga o mua
awenga o mua
pakirehua aronehe (kupu kē atu: pakirehua hītōria)
whakamāori hītōria (kupu kē atu: whakamāori aronehe)
historical narrative, historical text
kōrero aronehe (takenga mai: kōrero - story, text, narative; aro - to turn towards, take heed; nehe - past times) (kupu kē atu: kōrero hītōria, tāhuhu kōrero, kōrero o nehe)
mauhanga hītōria
rangahau aronehe (kupu kē atu: rangahau hītōria)
ia o mua
hītori (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: tāhuhu kōrero, kōrero o mua, kōrero o nehe, hītōria)
rangatira whiwhi whare
rangatiratanga whare
haukāinga
home people, to be naturalised, indigenous people
tangata whenua
rangatohe kura kāinga
kāingakore ~tanga
kōingo kāinga (takenga mai: kōingo - to yearn, fret, desire)
porihanga kanorite
mae takatāpui
takatāpui (kupu kē atu: takāpui)
ahumahi manaaki
kāinga tūtahi (takenga mai: kāinga - home, residence, dwelling; tūtahi - separate, independent; tū [tuanui] - roof; tahi - one)
tareka ā-utu o te whare
tairaru whiwhi whare
tūāhanga wharenoho
housing market, property market
mākete whare
housing, accommodation, hostel
wharenoho
whanaketanga tangata
kuneroa tangata
matawhenua tangata
pāpātanga tangata
heke tangata
panuku tangata (kupu kē atu: panuku taupori)
pūmanawa tangata
mōtika tangata
hokotaihara tangata
tautāwhi koutangata
aronui
koutangata (takenga mai: kou - of good quality; tangata - person, human being)
pāremata tārewa (takenga mai: tārewa - unresolved, inconclusive, hanging)
porotū kape kai (takenga mai: porotū - strike; kape - to reject, refuse; kai - food)
haumātakataka (kupu kē atu: huripari)
hydraulic fracturing, fracking
whakapiere waipēhi (takenga mai: whaka - causative prefix; piere - crack, fissure; waipēhi - hydraulic)
whakapae ~tia ~tanga
Tiorangi (takenga mai: tio - ice)
Īnia (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Moana Īnia
Initonīhia (takenga mai: He kupu mino.)
Waihōpai
Irāna (takenga mai: He kupu mino.)
Irāka (takenga mai: He kupu mino.)
Airani (takenga mai: He kupu mino.)
Ihirama (takenga mai: He kupu mino.)
Iharaira (takenga mai: He kupu mino.)
Itapūru (takenga mai: He kupu mino.)
Itāria (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Itari)
toka haupapa (kupu kē atu: motu haupapa)
angaparuhi (takenga mai: anga - to move or face a certain direction; paruhi - to be perfect, complete)
tuakiri
tairaru tuakiri
tūkino ~tia ~tanga (kupu kē atu: maukino)
hekenga taihara (kupu kē atu: pīrere taihara)
taihara
heke (~nga) mai
pokapū manuheke (takenga mai: manu [manuhiri] - visitor; manu [manu kaewa] - wanderer; heke - migrate, migration)
pāpātanga (takenga mai: pāpā - to affect, touch, strike) (kupu kē atu: pānga)
hoko whakaroto (takenga mai: whakaroto - inward direction) (kupu kē atu: hoko ki uta, hokoroto)
whakatau mana
imprison, imprisonment, prisoner, incarcerate
mauhere ~tia
ki-rō-komiti
inalienable right, permanent right
mōtika unukore (takenga mai: unu - surrender, exempt, exclude; kore - negative, not) (kupu kē atu: mōtika pūmau)
tāpoi mai i tāwāhi
kaupapa poapoa
whakapoapoa ~ina
inclusion, inclusive, inclusiveness, inclusive of
kauawhi ~tia ~tanga (takenga mai: kauawhi - to embrace)
inclusive leadership, shared leadership
hautūtanga kauawhi
porihanga kauawhi
tāke moniwhiwhi
moniwhiwhi
incorporated, incorporated society
manatōpū (takenga mai: mana - authority; tōpū - assembled in a body)
increase density, intensify (housing etc)
whakaapiapi ~tia ~tanga (takenga mai: whaka - causative prefix; apiapi - dense, crowded)
indentured labour, indentured servitude
mahi whakaea nama (takenga mai: mahi - work, labour; whakaea - to repay; nama - debt)
taketaketanga
ahurea taketake
indigenous forest, native forest
ngahere taketake (kupu kē atu: ngahere māori)
indigenous people, indigenous tribe
iwi taketake
mōtika iwi taketake
rangatohe mōtika iwi taketake
indigenous species, endemic species
momo taketake
indigenous vegetation, endemic vegetation
tipu taketake (kupu kē atu: otaota taketake)
indigenous, aboriginal, endemic
taketake
individual action, individual stance
tū kiritahi (takenga mai: tū - stance, to fight or oppose; kiri - person, self; tahi - single, one) (kupu kē atu: kawenga kiritahi)
kōwhiri kiritahi
individual contract, individual agreement
kirimana tōtahi (kupu kē atu: kirimana takitahi)
taitara whenua kiritahi
haepapa kiritahi (kupu kē atu: haepapa takitahi)
mōtika kiritahi
kiritahi ~tanga (takenga mai: kiri - person, self; tahi - one)
individualism, individualistic
angatakitahi (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; tahi - single, one)
mōtika wāhikore (takenga mai: wāhi - to partition, subdivide; kore - negative, not)
tūrourou hinengaro (takenga mai: tūrourou - to reach or manipulate with a pole or stick) (kupu kē atu: takapapa hinengaro)
industrial age, industrial era
takiwā ahumahi
tairaru ahumahi
whanaketanga ahumahi
industrial precinct, industrial quarter
paeahumahi (takenga mai: pae - region, vicinity)
porihanga ahumahi
para ahumahi
ahumahi (takenga mai: ahu - to tend, foster, fashion; mahi - work)
manarite-kore
porihanga tautika-kore
tautika-kore
mate kōhungahunga
wharenoho whakakapi (takenga mai: whakakapi - to fill up a space, occupy, cover)
pikiutu tukipū (takenga mai: piki - to increase, ascend; utu - cost, price, payment; tukipū - general, overall)
hononga ōpaki
whakaae i runga i te mōhio
tūāhanga (takenga mai: tūā [tūāpapa] - foundation; hanga [hanganga] - structure) (kupu kē atu: pūnahahanga)
whakahekenga (takenga mai: whakaheke - to hand down, bequeath)
inherited authority, inherited status
mana whakaheke
tūkinotanga (kupu kē atu: hēnga)
puku o te tāone
iho roto
innocent, innocence, not guilty
harakore ~tanga
pararopi-kore
whāurunga (takenga mai: whā - causative prefix; uru - to enter, go in)
ui ~a ~nga
pātai pakirehua
rangahau rāroto (kupu kē atu: rangahau huānga)
mahere harangote
utu harangote (takenga mai: utu - to pay; harangote [harangotengote] - piecemeal or by instalments)
kaikiri torowhare (takenga mai: kaikiri - racism; toro - stretch forth, extend; whare - building, people in a building)
inihua (takenga mai: He kupu mino.)
kerēme inihua (takenga mai: He kupu mino.)
umanga inihua
insurance policy, insurance contract
kirimana inihua (takenga mai: kirimana - contract)
utuhoko inihua
huarawa hirikapo
mana whakairo hinengaro
pakanga ā-iwi
pāhekoheko ~tia (kupu kē atu: taunekeneke)
taunekeneke ~tia (kupu kē atu: pāhekoheko)
mahere pāhekoheko
interdependence, interdependent
taupuhipuhi
huamoni (takenga mai: hua – product, bear fruit; moni – money)
pāpātanga huamoni
intergenerational dysfunction, generational dysfunction
turingonge tuku iho
intergenerational language transmission
tuku ihotanga o te reo
rawakore tuku iho (kupu kē atu: rawakore whitireanga)
internal affairs, domestic affairs
take rāroto
internal migration, migrate internally
heke (~nga) rāroto
pēhanga rāroto
rāroto (kupu kē atu: taiwhenua, whakaroto)
international dispute, international conflict
taututetute tāwāhi
international market, foreign market
mākete tāwāhi (kupu kē atu: mākete ā-ao)
international peacekeeping, global peacekeeping
hohou rongo huriao
hononga tāwāhi
international trade, international commerce
tauhoko tāwāhi
haumaru ā-ipurangi
interrelated, interrelatedness
tūhonohono ~a
hāpaiora ~a ~nga (takenga mai: hāpai - to uplift, support; ora - wellness)
hōtaka hāpaiora (takenga mai: hāpai - to uplift, support; ora - well, safe, healthy)
uiui ~a ~nga
hononga taupiri
porihanga kiripiro
riri tara ā-whare
urutomo
rārangi taputapu
rārangi hautaonga
haumi ~tanga (takenga mai: haumi - to reserve, lay aside, lengthen by addition) (kupu kē atu: whakangao)
pūtea haumi
tahua haumi
kaiwhakahaere haumitanga
wā haumi
mahere haumi
kāhua haumi (takenga mai: kāhua - form, appearance; haumi - to invest)
tūraru haumitanga
kaihaumi
takiwā rino
tokahuke rino
whenua moutere
angataratahi ~tanga (takenga mai: anga - structure, framework; taratahi - isolated, alone) (kupu kē atu: mōriroriro)
Tiakāta (takenga mai: He kupu mino.)
Hemeika (takenga mai: He kupu mino.)
Hapani (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Hapana, Tiapani)
Hera (takenga mai: He kupu mino.)
Hiruhārama (takenga mai: He kupu mino.)
Hūrae (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Hūrai)
Hōrano (takenga mai: He kupu mino.)
tīhati
judge, adjudicate, arbitrate, judgement
whakawā ~ngia ~tanga
kaiwhakawā
taha kōti
hunga whakawā (kupu kē atu: rōpū whakawā)
porihanga tika (kupu kē atu: porihanga manatika)
tika
pūnaha tika (kupu kē atu: pūnaha manatika)
parahau ~tia ~tanga (takenga mai: parahau - protection, defence)
Karāti (takenga mai: He kupu mino.)
Katamarū (takenga mai: He kupu mino.)
Katatānga (takenga mai: He kupu mino.)
Kenia (takenga mai: He kupu mino.)
Kiripati (takenga mai: He kupu mino.)
Kōrana (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Pakanga ki Kōrea
Kōhoro (takenga mai: He kupu mino.)
Kuara Rūpa (takenga mai: He kupu mino.)
Kūweiti (takenga mai: He kupu mino.)
Kikitānga (takenga mai: He kupu mino.)
ariā kaupapa Māori
manatunga
kohinga taparori (takenga mai: tapa - edge, side; rori [kupu mino] - road)
kiripānga matua
kāhaki ~na
hononga ā-whakapapa
porihanga mātauranga
Rāoho (takenga mai: He kupu mino.)
Rāwhia (takenga mai: He kupu mino.)
Repanona (takenga mai: He kupu mino.)
Rēneti (takenga mai: He kupu mino.)
Teroto (takenga mai: He kupu mino.)
Taitoko
Raipiria (takenga mai: He kupu mino.)
Ripia (takenga mai: He kupu mino.)
Rīkeneteina (takenga mai: He kupu mino.)
Rima (takenga mai: He kupu mino.)
Rīpene (takenga mai: He kupu mino.)
Rituānia (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Mana Kāwanatanga ā-Rohe
Rānana (takenga mai: He kupu mino.)
Ngā Anahera (takenga mai: Anahera [kupu mino] - Angel)
Te Awakairangi
Rakapuō (takenga mai: He kupu mino.)
tōhaunui (kupu kē atu: papatoiake, papatoieke)
kaitāwari (takenga mai: tāwari - to oppose [a claim to land etc])
land claim, claim of ownership
kokoraho ~tia (kupu kē atu: taunaha, kerēme whenua)
mōtika whenua
take whenua kite
take tuku
land right obtained by conquest
take raupatu
taitara whenua (takenga mai: taitara [kupu mino] - title)
tūnuku ā-papa
tarahiti whenua
pakanga whenua
ruapara
hanganuku (takenga mai: hanga - shape; nuku - Earth)
tai-kore (takenga mai: tai - coast; kore - none, nill)
kaituku rīhi
horowhenua
language development, linguistic development
whanaketanga reo
kaupapahere reo
large-scale monoculture, intensive monoculture
ahutahi whakahara
rongo taketake (kupu kē atu: tatau pounamu)
tatau pounamu (kupu kē atu: rongo taketake)
whakaaro kaurapa (takenga mai: kaurapa - having broad lateral projections)
ahopae (takenga mai: aho - line; pae - horizontal)
law, act (of parliament), rule, statute
ture (takenga mai: He kupu mino [reo Hīperu].)
rōia (takenga mai: He kupu mino.)
hoko tāpui (takenga mai: hoko - to purchase, buy; tāpui - reserve, set aside)
leach mining, in-situ mining, in-situ leaching, in-situ recovery
maina whakapākeka
wai whakapākeka (takenga mai: pākeka – land that has been exhausted by cultivation) (kupu kē atu: wai papī)
hautū whakatauira
hautūtanga
haepapa hautū
pūkenga kaiārahi
lean year, year of scarcity, famine
tau nihoroa (kupu kē atu: tau tukuroa)
rīhi ~tia (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: rēti [kupu mino])
taitara rīhi
aromauī (takenga mai: aro - to be inclined towards; mauī - left)
legal assembly, legal council, legal authority, tribunal
rūnanga manature
pātohu (takenga mai: pā - clump, group; pā - connected with; tohu - symbol)
taha whakature
rēhia
lessee, tenant, renter, leaseholder
kairīhi (takenga mai: rīhi [kupu mino] - to lease)
pūnama (takenga mai: pū - heap, stack; nama - debt) (kupu kē atu: taunaha)
aroherekore (takenga mai: aro - to be inclined towards; herekore - free of restrictions)
liberate, liberation, emancipatory
wetehere ~a ~nga (takenga mai: wete - to release, untie, set free; here - shackle, tie, restriction)
rangatohe wetehere (takenga mai: wete - to set free; here - restriction)
inihua mataora
pūkenga noho ora (kupu kē atu: pūkenga oranga)
kātū noho (takenga mai: kātū - type, sort)
kōwhiringa kātū noho
parahanga aho
umanga taunaha tāpui
arikitanga taparere (takenga mai: taparere - restricted, limited, constrained)
kāwai heke (kupu kē atu: kāwai whakaheke, hikahika)
āwhata rārangi
ōhanga torotika
whakaaro torotika
linguistic background, language background
takenga reo (takenga mai: takenga - origin, derivation)
huarawa māngohe
para wē
māngohe (takenga mai: māngohe - malleable, pliable)
mātākōrero (takenga mai: mātā - heap, layer; kōrero - text, prose)
arotakenga mātākōrero
rapunga mātākōrero
utu ā-haora whaiora
kōkirikiri ~tia
local council, district council
kaunihera ā-rohe
tūohotata haukāinga (kupu kē atu: tūohotata ā-rohe)
taiopenga kai tuputata
local food market, local produce market
puni kai tuputata
kāwanatanga ā-rohe
hītori haukāinga (kupu kē atu: hītori ā-rohe)
local produce, locally produced food
kai tuputata
taunga
aukati
arorau (takenga mai: aro - to consider, take heed; rau - many)
whakaaro arorau
pūtake tautini (takenga mai: tautini - long time, longstanding)
hua tautini (takenga mai: hua - outcome, product; tautini - long time, longstanding) (kupu kē atu: hua tauroa)
whāinga paetawhiti
rīhi tautini
mahere paetawhiti (kupu kē atu: mahere auroa)
ahopou (takenga mai: aho - line; pou [poutū] - vertical)
moni ngaro
tukuwaro-iti (takenga mai: tuku - to release; waro - carbon; iti - small, little)
waengahuru hahaka
wharenoho mātoru-iti
papapori raro
whakaaro tūāpapa (takenga mai: tūāpapa - foundation, platform)
pirihonga
Makau (takenga mai: He kupu mino.)
Matakāhika (takenga mai: He kupu mino.)
Mātiri (takenga mai: He kupu mino.)
Marāwi (takenga mai: He kupu mino.)
Mareia (takenga mai: He kupu mino.)
Māratiri (takenga mai: He kupu mino.)
Māri (takenga mai: He kupu mino.)
Mārata (takenga mai: He kupu mino.)
Manira (takenga mai: He kupu mino.)
(Ngā) Motu Māhara (takenga mai: Mātara [kupu mino] - Marshall)
Whakaoriori
Mauritānia (takenga mai: He kupu mino.)
Marihi (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Moana Mehetereinia (takenga mai: He kupu mino.)
Moronēhia (takenga mai: He kupu mino.)
Poipiripi (takenga mai: He kupu mino.)
Mēpihi (takenga mai: He kupu mino.)
Mēhiko (takenga mai: He kupu mino.)
Te Tāone Nui o Mēhiko
Mekanēhia (takenga mai: He kupu mino.)
Rāwhiti Waenga
Mirāno (takenga mai: He kupu mino [reo Itāria].)
Millennial Generation, Generation Y
Reanga Manotau (kupu kē atu: Reanga Y)
Rahotu
Morotawa (takenga mai: He kupu mino.)
Monāko (takenga mai: He kupu mino.)
Mongōria (takenga mai: He kupu mino.)
Maungakororiko (takenga mai: He kupu mino.)
Maungaata (takenga mai: maunga - mountain; ata [ataata] - video)
Maungaihi (takenga mai: maunga - mountain)
Moroko (takenga mai: He kupu mino.)
Mohikau (takenga mai: He kupu mino.)
Te Konika o Matamata
Tititea
Mauao
Mohapiki (takenga mai: He kupu mino.)
Mumupai (takenga mai: He kupu mino.)
Mūniki (takenga mai: He kupu mino.)
Muhirama (takenga mai: He kupu mino.)
Pēma (takenga mai: Pēma [kupu mino] - Burma)
Kōti Pīra Māori
Kōti Whenua Māori
papa ōhanga Māori
ōhanga Māori
rārangi pōti Māori
Māori viewpoint, Māori world view
tā te Māori titiro (kupu kē atu: tirohanga ao Māori)
rohe pōti Māori (kupu kē atu: wāri Māori, tūnga Māori)
Māori, indigenous person of Aotearoa
Māori (takenga mai: Māori [māori] - normal, usual, ordinary)
takiwā mīhini
kōeke whārahi
rangahau whārahi
ōhanga whārahi
hītori whārahi
rārangi mātāmua
porihanga auraki (kupu kē atu: porihanga rīroa)
tokomaha
ahurea (o te) tokomaha
manapio (takenga mai: mana - power, authority; pio - majority, many)
man-made disaster, anthropogenic disaster
aituā take tangata (kupu kē atu: maikiroa take tangata)
kaiwhakahaere
nukuratarata (takenga mai: nuku – the Earth; ratarata – red hot)
kaimahi ā-ringa
whakanao ~hia ~tanga (takenga mai: whakanao - make, manipulate, operate on)
ahumahi whakanao
mahere
marginalise, belittle, marginalisation
whakaparahako ~tia ~tanga
para reremoana (takenga mai: para - refuse, waste; rere - to flow; moana - sea)
taiao moana
whakapikinga utu (hoko)
mākete (takenga mai: He kupu mino.)
ānga mākete
wāriu mākete
mārena (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: moe)
mass incarceration, mass imprisonment
mauhere nuipuku (takenga mai: mauhere - to imprison; nuipuku - multitude)
whakaputa ngahue (takenga mai: ngahue - in abundance, in great numbers)
apotaonga (takenga mai: apo - greedy, acquisitive; taonga - goods, property) (kupu kē atu: haotaonga)
tāmaruwahine ~tanga (takenga mai: tāmaru - to shade, to overshadow; wahine - female)
kahika (takenga mai: kahika - chief, leader) (kupu kē atu: koromatua)
tukanga pūhanga
wharenoho mātoru-waenga
hangawhiti (takenga mai: hanga - object, thing; whiti - to transfer, cross over) (kupu kē atu: hanga kurutete)
melting pot, assimilative amalgamation
tōpūtanga whakawaimeha (takenga mai: tōpūtanga - collective; whakawaimeha [waimeha] - to be diluted; whakawaimeha ahurea - cultural assimilation)
melting pot, diverse amalgamation
tōpūtanga kanorau
māngai pāremata (takenga mai: māngai - spokesperson, representative) (kupu kē atu: mema pāremata)
ripoinga (takenga mai: ripoinga - haunts, hangouts; ripoi - to travel about)
memorandum of understanding, declaration of agreement
tauākī whakaaetanga (takenga mai: tauākī - declaration, statement; whakaaetanga - agreement)
meso level research, mezzo level research
rangahau wawaenga (takenga mai: wawaenga - medium)
kōeke wawaenga (takenga mai: wawaenga - medium)
ōhanga wawaenga (takenga mai: wawaenga - medium)
tāone whakahara (takenga mai: tāone - town [kupu mino]; whakahara - large, vast)
kōeke whāiti
rangahau whāiti
ōhanga whāiti
hītori whāiti
waengahuru waenga
takiwā wawaenga
papapori waenga
rerewaenga (takenga mai: rere - to flow; waenga - middle, amidst, in between)
manuheke (takenga mai: manu [manuhiri] - visitor; manu [manu kawea] - wanderer; heke - migrate, migration)
heke ~a ~nga
manotau (takenga mai: mano - thousand; tau - year)
maina (takenga mai: He kupu mino.)
kohuke (kupu kē atu: ko [kongakonga] - fragment, huke - expose by removing the earth, excavate)
utu ā-haora mōkito
ahumahi maina (kupu kē atu: ahumahi huke rawa)
para maina
minita (takenga mai: He kupu mino.)
manatū (takenga mai: mana - authority; tū - to establish, to be appointed)
whānako iti
tokoiti
ahurea (o te) tokoiti
manapota (takenga mai: mana - authority; pota - be few; manapio - majority)
meneti (takenga mai: He kupu mino.)
konekone wahine (takenga mai: konekone - to despise, loathe)
mihinare (takenga mai: He kupu mino.)
whakamauru ~tia ~tanga
ōhanga angarua (takenga mai: anga - to face a certain direction; anga - framework, structure; rua - two)
mātāwaka matarau (takenga mai: mata - face, countenance; rau - many)
pāmu whakauruuru
mixed member proportional, MMP
pōti whirirua (takenga mai: whiri - to choose; rua - two)
momo matarau
hītori tūtata (takenga mai: tū - take place; tata - to be near)
angahou (takenga mai: anga - to face or move in a certain direction; hou - new, recent, modern)
huarawa tahua
kaupapahere ahumoni
pūnaha moni
whakamoni ~hia ~tanga (takenga mai: whaka - causative prefix; moni [kupu mino] - money)
moni (takenga mai: He kupu mino.)
kākano tahi ~tanga (takenga mai: kākano - descent, stock, lineage; tahi - one)
ahutahi (takenga mai: ahu [ahuwhenua] - agriculture; tahi - one)
moe punatahi (takenga mai: moe - marry, wed, have sex; puna - e whai ana i tā te 'punarua'; tahi - one)
manatoki (takenga mai: mana - power, control, authority; toki [tokitoki] - altogether, without exception)
atuatahi ~tanga (takenga mai: atua - god; tahi - one)
monument, memorial, commemoration
whakamaharatanga
moral high ground, moral advantage
ahurewa matatika (takenga mai: ahurewa - throne, stage, platform; matatika - moral, ethical)
poapoa matatika
moratorium, suspension, postpone, postponement
whakatārewa (takenga mai: whakatārewa - to suspend, postpone, defer, set aside)
mōkete (takenga mai: He kupu mino.)
whare karakia Ihirama (takenga mai: Ihirama - Islam, Islamic) (kupu kē atu: whare Ihirama, whare karakia Muhirama)
hungarei (kupu kē atu: hungawai, hūngoi)
mōtini (takenga mai: He kupu mino.)
pae maunga
rangatohe (takenga mai: ranga - company of people; tohe - to contend, argue, persist) (kupu kē atu: kuhunga)
kākano maha ~tanga (takenga mai: kākano - descent, stock, lineage) (kupu kē atu: tikanga maha)
tiriti takitini
arorautanga (takenga mai: aro - to consider, have regard to; rau - many)
rangatōpū whenuarau (takenga mai: rangatōpū - corporation; whenua - country, nation; rau - many)
multipartisan agreement, multilateral agreement
tatūnga takitini
tukurau ~tia ~tanga
iwi matarau
whare taonga (kupu kē atu: whare pupuri taonga, whare tongarewa)
kairauhī taonga (takenga mai: rauhī - to collect together, to takecare of, protect)
pakanga pū okaoka
Nakoia (takenga mai: He kupu mino.)
Ngāiropi (takenga mai: He kupu mino.)
Namipia (takenga mai: He kupu mino.)
Ahuriri
National Emergency Management Agency, Civil Defence Aotearoa
Te Rākau Whakamarumaru
Papa Tāpui ā-Motu
Nauru (takenga mai: He kupu mino.)
Whakatū
Nepōra (takenga mai: He kupu mino.)
Hōrana (takenga mai: Hōrana [kupu mino] - Holland)
Whenua Kanaki (kupu kē atu: Kanaki, Niu Karetōnia)
Niu Teri (takenga mai: He kupu mino.)
Ngāmotu
Niu Haute Wēra (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Niu Taute Wēra)
Te Āporo Nui
Aotearoa (kupu kē atu: Niu Tīreni [kupu mino])
(Te) Kamupene o Niu Tīreni (takenga mai: He kupu mino.)
(Ngā) Pakanga Whenua o Aotearoa
Ngā Pirihimana o Aotearoa
Nikarāhua (takenga mai: He kupu mino.)
Nīhi (takenga mai: He kupu mino.)
Ngāika (takenga mai: He kupu mino.)
Ngāitīria (takenga mai: He kupu mino.)
Niue
Amerika ki te Raki
(Te) Moana Ranatiki ki te Raki
Te Ika-a-Māui
Te Ika-a-Māui (kupu kē atu: Te Hutinga-a-Māui, Te Ikaroa-a-Māui)
North Korea, Democratic People's Republic of Korea
Kōrea ki te Raki (takenga mai: Kōrea [kupu mino] - Korea)
Makerōnia ki te Raki (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Moana-nui-a-Kiwa ki te Raki
Northern Australia, Northern Terrirory
Ahitereiria ki te Raki
Airani ki te Raki
Te Tai Tokerau (kupu kē atu: Te Hiku-o-te-Ika)
Nōwei (takenga mai: He kupu mino.)
Nūmea (takenga mai: He kupu mino.)
Nukuaroha (takenga mai: He kupu mino.)
whakaaro kūiti (takenga mai: whakaaro - thought; kūiti - narrow, confined)
pae whenua
tatauranga ā-motu
tūohotata ā-motu
tuakiri ā-whenua (kupu kē atu: tuakiri ā-motu)
tuakiri ā-motu (kupu kē atu: tuakiri ā-whenua)
whakamaru whenua
tāwheta ā-whenua (takenga mai: tāwheta - zeal, fervour; whenua - nation, country)
kiritāwheta ā-whenua (takenga mai: kiri - person, self; tāwheta - zeal, fervour; whenua - nation)
rangatohe tāwheta ā-whenua
nationally critical (of a species)
mōrea rukiruki ā-motu
nationally endangered (of a species)
mōrea ā-motu
nationally vulnerable (of a species)
whakaraerae ā-motu
kirimāori (takenga mai: kiri - person, self; māori - native, normal)
aituā māori (kupu kē atu: maikiroa māori)
taiao māori
hanga māori
hītori aotūroa
parakino māori
panonitanga noa o te taupori
tukanga māori
rawa māori
naturally uncommon, rare (of a species)
onge māori
matea
negative attitude, ill-disposed
ngākaukino
negotiate, consult, negotiation
whiriwhiri ~a ~nga
paekiritata (takenga mai: pae - region, vicinity; kiritata - neighbour)
angahao herekore (takenga mai: angahao [angahaorawa] - capitalism; herekore - without restraint, free)
irāmutu
moniwhiwhi more (takenga mai: moniwhiwhi - income; more - plain, without appendages)
heke (~nga) tapeke
arero taiaha
hua tonokore
parahanga haunene (takenga mai: haunene - noisy)
tipiwhenua (kupu kē atu: tangata takapau pōkai, kaewa)
tauiwi
pōtitake-herekore (takenga mai: pōti [kupu mino] - vote; take - issue; here - to bind; kore - negative)
arumoni-kore (kupu kē atu: huamoni-kore)
non-governmental organisation, NGO
whakahaere tūhake (takenga mai: whakahaere - organisation; tū - to stand; hake [motuhake] - independent) (kupu kē atu: whakahaere tārake)
parahanga takenga whārahi (takenga mai: takenga - origin, source; whārahi - broad, wide, extensive)
whakahaere monihua-kore
monihua-kore
hangarua-kore
rawa whatungarongaro
hāpai ira (kupu kē atu: toihara ā-ira kore)
ira tāhūrua-kore
whanokē (takenga mai: whanokē - perculiar, different, odd)
ririkore (takenga mai: riri - anger, violence; kore - not, negative)
normal, normalised, normalisation
taunoa ~tanga (takenga mai: tau - to settle on, come to rest; noa - common)
tuakoi raki
whēnakonako ~tanga (takenga mai: whēnakonako - to be wistful, yearn)
nostalgic text, nostalgic narrative
kōrero whēnakonako
whakaraerae kore
monirau (takenga mai: moni [kupu mino] - money; rau - leaf)
pōmu karihi (takenga mai: pōmu [kupu mino] - bomb; karihi - nuclear)
(Ngā) Moutere-a-Kiwa
Taumāhekeheke o te Ao
Ōmana (takenga mai: He kupu mino.)
Ohaka (takenga mai: He kupu mino.)
Ōhoro (takenga mai: He kupu mino.)
Otawa (takenga mai: He kupu mino.)
whakahē ~ngia
objectify, objectification, dehumanise
whakataurekareka (takenga mai: whakataurekareka - treat with contempt, subjugate, deride)
objective, unbiased, impartial
tapatahi (takenga mai: tapatahi [ngākau tapatahi] – impartial, unbiased)
mātakitaki ~hia
nohowheta ~nga (takenga mai: wheta - to occupy a place)
kiri moana (takenga mai: kiri – skin; moana – sea)
raupanga
offspring, descendants, relatives
uri (kupu kē atu: huauri)
mana tokoiti (takenga mai: mana - power, authority; tokoiti - small number of people, minority)
hapori tuihono
mākete tuihono
hononga tuihono
hoko tuihono
huatahi
matapaki māhorahora (takenga mai: māhorahora - to be open, without restraint)
whakaaro tuwhera (takenga mai: whakaaro - thought; tuwhera - to be open)
pātai tuwhera (kupu kē atu: pātai puare)
open-cast mining, open-pit mining
maina puare
mahere mahi
whakaaro
arawātea (takenga mai: ara - pathway; wātea - available, clear)
(rōpū) ātete
oppress, suppress, oppression, persecute
pēhi ~a ~tanga
pēhitanga hinengaro
oppression of the spirit, demoralisation
pēhitanga wairua
ringapēhi (takenga mai: ringa - hand; pēhi - to oppress)
ngākau rorotu (kupu kē atu: mariu)
mātāwaha (takenga mai: mātā [mātākōrero] - literature; mātā - heap, layer; waha - mouth, voice)
hopunga kōrero ā-waha
paepae
kaituku whēkau
hokotaihara whēkau
kai tipumāori (takenga mai: kai - food; tipu - to grow; māori - natural) (kupu kē atu: kai parakore)
pararopi
organise, organisation, manage, administer
whakahaere ~tia
organise, organisation, manage, administer
whakahaere ~tia
tuhinga taketake
mauhanga taketake
puri tikanga (takenga mai: puri - to hold on to; tikanga - custom, convention, tradition)
hāhi puri tikanga (takenga mai: puri - to hold on to; tikanga - custom, convention, tradition)
tāpoi ki tāwāhi
(kātū) noho tū-ā-nuku
iho waho
putanga (kupu kē atu: hua)
rangahau rāwaho
ripa (tāone) (takenga mai: ripa - boundary, border)
ngaki tuhene
kaikai tuhene
whakaatanga tuhene (takenga mai: tuhene - overmuch, excessive)
apiapi tuhene (takenga mai: apiapi - dense, density; tuhene - overmuch, excessive)
hao tuhene
utu whakahaere (takenga mai: utu - cost; whakahaere - to operate, administer)
taupori tuhene (takenga mai: tuhene - overmuch, excessive)
nohoroa (takenga mai: noho - to live, dwell; roa - long; roa [whakaroa] - prolong, extend)
turaki ~na ~tanga
overtly oppress, overt oppression
pēhi (~tanga) mataaho (takenga mai: mataaho - clear, evident) (kupu kē atu: pēhi mārakerake)
rangatira ~tanga (kupu kē atu: manapuri)
haepapa rangatiratanga
mōtika rangatiratanga
(Te) Moana-nui-a-Kiwa
Pakitāne (takenga mai: He kupu mino.)
Pārau (takenga mai: He kupu mino.)
Parihitini (takenga mai: He kupu mino.)
Panama (takenga mai: He kupu mino.)
Papeete (takenga mai: He kupu mino.)
Papua Nūkini (takenga mai: He kupu mino.)
Parakai (takenga mai: He kupu mino.)
Parī (takenga mai: He kupu mino.)
Pētia (takenga mai: He kupu mino.)
Peru (takenga mai: He kupu mino.)
Piripīni (takenga mai: He kupu mino.)
Penoma Pena (takenga mai: He kupu mino.)
Waitohi
Pōrana (takenga mai: He kupu mino.)
Poronēhia (takenga mai: He kupu mino.)
Pōta Moahipi (takenga mai: He kupu mino.)
Pōta Whira (takenga mai: He kupu mino.)
Te Pōta o Pāniora (takenga mai: He kupu mino.)
Potukara (takenga mai: He kupu mino.)
Parāka (takenga mai: He kupu mino.)
Pirimia (takenga mai: He kupu mino.)
Porotehana (takenga mai: He kupu mino.)
Peta Riko (takenga mai: He kupu mino.)
whakamārie
para tākai
hōpane (takenga mai: He kupu mino.)
mate urutā
hokoroto whakarara
paramount chief, lord, monarch, monarchy
ariki ~tanga
murunga hara (takenga mai: muru - to wipe out, forgive, absolve; hara - offence, crime, wrongdoing)
awenga mātua
pēhanga mātua (kupu kē atu: whakawhere mātua)
mātua
pāremata (takenga mai: He kupu mino.)
porotū mahi hamanga
participate, participation, engage, engagement, have opportunity to, have access to
whai wāhi ~tanga (kupu kē atu: kuhukuhu)
rangapū mahitahi
takanga wā (kupu kē atu: takiwā)
passionate, enthusiastic, enthusiasm
ngākau whiwhita (kupu kē atu: kohara)
tūtohe māhaki (takenga mai: tū - to stand, engage, oppose; tohe - to argue, contend; māhaki - mild, placid)
passive protest, passive action
tohe māhaki (takenga mai: tohe - to contend with, argue, protest; māhaki - placid, mild)
ātete mārire (takenga mai: ātete - to oppose; mārire - peaceful) (kupu kē atu: ātete mauritau)
rangatohe ātete mārire (kupu kē atu: rangatohe ātete rongomau)
uruwhenua (takenga mai: uru - to enter; whenua - country, nation)
wāmua (kupu kē atu: inamata)
mua
pāmu kararehe
tāmarutāne ~tanga (takenga mai: tāmaru - to shade, overshadow; tāne - male)
kiritōmau ā-whenua (takenga mai: kiri - person, self; tōmau - staunch, steadfast, loyal; whenua - nation, country)
patriotic, patriotism, loyal, loyalism
tōmau ~tanga (takenga mai: tōmau - staunch, steadfast, loyal)
kairangi (takenga mai: kairangi - anything held in high esteem) (kupu kē atu: matatairanga)
tauira
āputa utu
utu whakaparo (takenga mai: whakaparo - to hover)
haumi rongomau
karere rongomau (kupu kē atu: manu rongomau)
rangatohe rongomau
hīkoi mārire
ope hohou rongo
awenga aropā
pēhanga aropā (kupu kē atu: whakawhere aropā)
hononga aropā
penalise, penalty, punish, punishment, sanction
whiu ~a ~nga
penihana (takenga mai: He kupu mino.)
people of the Treaty, non-Māori New Zealander
tangata Tiriti
whakanoho toiroa (takenga mai: whakanoho - placement; toiroa - wide apart)
peppercorn rental, nominal lease
rīhi kongakonga (takenga mai: rīhi [kupu mino] - lease, rent; kongakonga - crumb, something insignificant)
waitohu tutukinga (takenga mai: waitohu - to indicate, signify; tutuki - achieved, completed)
arotake tutukinga (takenga mai: arotake - evaluate, review; tutuki - achieved, completed, finished)
whakaaturanga
ahutoitū (takenga mai: ahu [ahuwhenua, ahumāra] - agriculture, horticulture; toitū - sustainable)
permanent housing, permanent accommodation
wharenoho pūmau
nonope ~a ~tanga (takenga mai: nonope - to oppress, distress, depress) (kupu kē atu: whakamamae)
manawanui
person of high social class, aristocrat, elite
pūwhero (kupu kē atu: kahurangi)
person of lower class, low born, commoner, peasant
hauhauā (kupu kē atu: tautauhea)
tuakiri whaiaro
poapoa whaiaro
uara whaiaro
haukiri (takenga mai: hau - vitality of a person; hau - breath, wind; kiri - person, self) (kupu kē atu: āhua, whaiaro)
personification of floods, avalanches and tsunami
Parawhenua mea
ngākau hākerekere
petihana ~tia (takenga mai: He kupu mino.)
ringaoha (takenga mai: ringa - hand; oha - bequest, generosity)
tukuoha (takenga mai: tuku - to give; oha - generous,munificent, gift)
ihumanea tautake (takenga mai: ihumanea - intellectual, clever person; tautake - philosophy) (kupu kē atu: pūtautake, tohunga)
tautake (kupu kē atu: rapunga whakaaro)
huarawa ōkiko
matawhenua tūroa (takenga mai: tūroa [ao tūroa] - natural world)
mahere ā-nuku (takenga mai: ā-nuku - of the Earth)
matea kikokiko (kupu kē atu: matea tinana)
rangahau tōmua (takenga mai: tōmua - early)
tūrangawaewae
ahu nōhanga (takenga mai: ahu - to tend, foster, fashion; nōhanga - settlement, habitat, dwelling place)
maina takere (takenga mai: takere - riverbed, channel)
mānia
plaintiff, complainant, accuser
kaiwhakapae (takenga mai: whakapae - to accuse)
(whaka) mahere
whakamahere
ngahere whakatiputipu (takenga mai: whakatiputipu - to rear, cause to grow)
papa kōrero (takenga mai: papa - slab, surface; kōrero - narrative, story)
plateau, tableland, highland, elevated plain
mānia tairanga (takenga mai: mānia - plain, flatland; tairanga - elevated)
papa tākaro
whakataurangi ~tia
pukahu (kupu kē atu: ranea, huhua, humi, makuru)
moni pūkoro
ui tikanga (takenga mai: ui - question, query; tikanga - convention)
wāhi hoko
parahanga takenga whāiti (takenga mai: takenga - origin, source; whāiti - narrow, compact)
āhuarangi tōpito
rohe kōpaka (takenga mai: kōpaka - ice)
kaupapahere (takenga mai: kaupapa - matter for discussion, plan, scheme, proposal; here - obligation)
haumi tōrangapū
punanga tōrangapū
political awareness, politically aware
tūoho tōrangapū
takenga tōrangapū (takenga mai: takenga - origin, derivation)
political belief, political ideology
whakapono tōrangapū
panoni tōrangapū
horopaki tōrangapū
tautohe tōrangapū
political crisis, constitutional crisis
tairaru tōrangapū
political disorder, political chaos
kaumingomingo tōrangapū (takenga mai: kaumingomingo - state of confusion)
turingonge tōrangapū
karere tōrangapū
manawhiri tōrangapū (takenga mai: mana - power, authority; whiri [whiriwhiri] - to choose)
whakatuanui tōrangapū
hītori tōrangapū
mahere tōrangapū
rangatohe tōrangapū
rōpū tōrangapū (kupu kē atu: pāti tōrangapū)
political power, political authority
mana tōrangapū
rerenga tōrangapū
political revolution, political uprising
taihuringa tōrangapū (takenga mai: tai - a prefix with a qualifying force; huri - to change)
mātai tōrangapū
pūnaha tōrangapū
ariā tōrangapū
politically correct, political correctness
karo muhani ~tanga (takenga mai: karo - to dodge, avoid; muhani - insult, affront, offend)
kaitōrangapū (kupu kē atu: kiritōrangapū)
tōrangapū
parakino (takenga mai: para [parahanga] - pollution; kino [whakakino] - degrade, damage, spoil)
parahanga (takenga mai: parahanga - rubbish, litter)
hononga moe tokomaha
atuarau ~tanga (takenga mai: atua - god; rau - many)
rawakore (kupu kē atu: pōhara [kupu mino])
ahurea arotini (takenga mai: aro - to be inclined towards, disposed toward; tini - many)
taupori (takenga mai: tau - number; pori - people, tribe)
population decline, depopulation
pāitiiti taupori
taupori paheke
apiapi taupori
tuari (o te) taupori
taupori tupurea (takenga mai: tupu - to grow; rea - multiply) (kupu kē atu: taupori kaha piki)
population growth, population increase
tipu (o te) taupori
taupori piki
koeko taupori
ia taupori
arotini ~tanga (takenga mai: aro - to be inclined towards; tini - multitude; arotini - popular)
post traumatic stress disorder, PTSD
kohuki taumuri (takenga mai: kohuki - anguish, stress, distress; tau - to come to land, settle; muri - after)
angatuahou (takenga mai: anga - face or move in a certain direction; tua - beyond; hou - new, recent, modern)
kōmae rīwai
tauine rawakore (takenga mai: tauine - ruler, scale; rawakore - poor)
rōrā
raungāwari (takenga mai: rau [rauhanga] - ploy, tactic; rau [rautaki] - strategy; ngāwari - easy, tolerant)
prehistoric times, very ancient past
tuauri whāioio
hītori tuauri whāioio
wātū (takenga mai: wā - time; tū - to stop, halt)
angawātū (takenga mai: anga - to face or move in a certain direction; wātū - present; wā - time; tū - to stop, halt)
perehitene (takenga mai: He kupu mino.)
ia utu
ahumahi mātāmua
primary infrastructure, critical infrastructure
tūāhanga mātāmua
rāngai mātāmua
primary source (of information)
puna mātāmua
tahua more (takenga mai: tahua - fund; more - without appendages, plain)
painga tūmataiti
taiopenga tūmataiti
private public partnership, PPP
rangapū mahitahi tūmataiti tūmatanui
rāngai tūmataiti
private superannuation, personal superannuation
penihana tūmataiti
whakatūmataiti ~hia ~tanga
whiwhi painga (takenga mai: whiwhi - to have, acquire, possess; painga - benefit, advantage)
pūkenga whakaoti rapanga
tika taunekeneke (takenga mai: taunekeneke - interaction, relationship)
tukanga
whakaputa ~ina ~nga
kaiwhakaputa
haepapa whakaputa
product cycle, product life cycle
huringa hautaonga
kaitiakitanga hautaonga
māpua ~tanga
professional indemnity insurance
inihua pare whiunga ngaiotanga (takenga mai: pare - to ward off; whiunga - penalty, punishment)
monihua (takenga mai: moni [kupu mino] - money; hua - benefit, accrue, gain)
koke (kupu kē atu: kauneke, koke whakamua)
aukatinga (kupu kē atu: poropeihana [kupu mino], katinga, rāhui)
kupu whakanewha (takenga mai: whakanewha - misrepresentation, deception, hoodwink)
rangatira pito whenua
rangatiratanga pito whenua
prosperous, peaceful, affluent
houkura (kupu kē atu: tōnui)
pākaihoko (takenga mai: pākai - shield, screen, buffer; hokohoko [tauhokohoko] - trade, commerce)
waerea
mautohe ~tia (kupu kē atu: porotēhi [kupu mino])
kawa
protocol for speechmaking on marae where local speakers and visiting speakers alternate
tauutuutu (kupu kē atu: tū atu tū mai)
tātai takenga (takenga mai: tātai - lineage; takenga - origin)
provider, service provider, supplier
kaiwhakarato
taiwhenua (takenga mai: taiwhenua - district)
tāone taiwhenua
tāke tārewa (takenga mai: tāke [kupu mino] - tax; tārewa - unresolved, deferred, set aside)
painga tūmatanui
taiopenga tūmatanui
painga tūmatanui
inihua pare taunaha tūmatanui (takenga mai: pare - to ward off, avoid, protect; taunaha - liability; tūmatanui - public)
whakaaro o te marea
kaupapahere tūmatanui
rāngai tūmatanui
rāngai tūmatanui
public servant, government worker
kaimahi kāwanatanga
public service, public utility
ratonga tūmatanui
whaitua tūmatanui
waka tūmatanui (kupu kē atu: tūnuku tūmatanui)
āhuatanga kukume
kaihoko
āhuatanga ue
para kerakera
tāware koeko (takenga mai: tāware - scam, to dupe, deceive; koeko - pyramid)
Katā (takenga mai: He kupu mino.)
Te Kūititanga (takenga mai: kūiti - peninsula) (kupu kē atu: Kuipeka [kupu mino])
Kuīnirangi (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Kuīnirani)
Tāhuna
raraunga inekounga (takenga mai: ine - to measure, compare; kounga - quality)
rangahau inekounga (takenga mai: ine - to measure; kounga - quality)
quantitative data, quantitive data
raraunga inerahi (takenga mai: ine - to measure, compare; rahi - amount, size, large)
rangahau inerahi (takenga mai: ine - to measure; rahi - size, amount)
koata-kāehe (takenga mai: He kupu mino.)
ahumahi mātāwhā (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua'; whā - four)
rāngai mātāwhā (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua'; whā - four)
rārangi patapatai
kōrama (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: tokamatua)
rahinga (kupu kē atu: motunga, tiringa)
Whāingaroa
Ramatana (takenga mai: He kupu mino.)
Niko Whero
Rīpeka Whero
Te Whenua Tūhake o Tepūti
Reikahiki (takenga mai: He kupu mino.)
Waimea
Rio Tihiēro (takenga mai: He kupu mino.)
Riata (takenga mai: He kupu mino.)
Tauwharekākaho
Romeinia (takenga mai: He kupu mino.)
Rōma (takenga mai: He kupu mino.)
Rūhia (takenga mai: He kupu mino.)
Rāwana (takenga mai: He kupu mino.)
momo ā-iwi
kaikiri (kupu kē atu: whakatoihara ā-iwi)
tūwhana (takenga mai: tū - to oppose, fight, position, stance; whana - to revolt, rebel)
whakatūwhana (takenga mai: whaka - causative prefix; tūwhana - radical; tū - to oppose, fight; whana - revolt, rebel)
para iraruke
inewā horowaro (takenga mai: ine - to measure; wā - time; horo - waste away, crumble down; waro - carbon)
tūāhanga rerewhenua
ahurea āniwaniwa
rangatohe āniwaniwa
hopu wai ua
pāwhera ~tia
taiheke (kupu kē atu: tāheke, korio)
pāpātanga pikiutu tukipū
reiti (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: rēti)
whakapūmau ~tia ~tanga
āwhata ōwehenga
rawa taketake
papanoho (takenga mai: papa - land, floor; papa [papa kāinga] - home base; noho - to live, reside)
kaihoko papanoho
monihoki (takenga mai: moni - money; hoki - to return)
taiwhana (takenga mai: tai - prefix with a qualifying force; whana - to rebel, revolt)
rebellion, revolution, insurrection
pāhoro ~tia (takenga mai: pāhoro - to take by assault, capture) (kupu kē atu: whana)
whakaputa maharatanga
wāmua tata
tauutuutu
taumanu ~tia
tāmirua ~tia ~tanga
tūtohu ~a ~nga
reconcile, appease, reconciliation, conciliation
whakaturi ~hia ~tanga
reconcile, reconciliatory, pacify
whakamārire (kupu kē atu: whakaepaepa)
(momo) ngaringari (takenga mai: ngaringari - to increase in numbers)
hangarua ~tia (takenga mai: hanga – make, build, fashion; rua – two)
recycling centre, recycling depot, resource recovery centre
taupuni hangarua
red-tape, bureaucratic obstacle
taero (takenga mai: taero - obstruction, hinderance)
kakī whero
pūkawa
pukatara (takenga mai: puka - book; tara [papatara] - storehouse; tara [whakatara] - invoke, consult)
pōtitake (takenga mai: pōti [kupu mino] - vote; take - issue)
rerenga (takenga mai: rerenga - person who has escaped, fugitive, survivor) (kupu kē atu: konene)
taupuni rerenga
whakahokinga moni
refuse station, transfer station
taupuni para
regenerate, restore, rehabilitate
(whaka) haumanu ~tia (takenga mai: haumanu - to restore to health)
ngahere whakamātūtū (takenga mai: whakamātūtū - recovering, returning to health)
kaunihera ā-takiwā
papa tāpui ā-rohe
rēhita ~tia (takenga mai: He kupu mino.)
regulated market, controlled market
mākete whakamatua
waeture (kupu kē atu: ture ārahi)
whakamātūtū ~tanga
hononga (kupu kē atu: whakapiringa, piringa, pānga)
(momo) makorea
hāhi (takenga mai: He kupu mino.)
kanorau whakapono
manawhiri hāhi (takenga mai: mana - power, authority; whiri [whiriwhiri] - to choose)
religious persecution, religious oppression
pēhitanga hāhi (takenga mai: pēhi - to oppress, suppress)
whiwhi painga hāhi
horohoro (kupu kē atu: whakanoa, taitai)
rawa whakahou
arotake rīhi
rental housing, rental accommodation, lease housing
wharenoho rīhi
repatriate, return, repatriation
whakahoki ~a ~tanga
whakaea ~tia
utu whakakapi
represent, portray, representivity
whakaata ~ngia ~tanga (takenga mai: whakaata - to reflect)
whenua tūhake (takenga mai: whenua - country, nation, state; tū - to stand; hake [motuhake] - separate, independent, stand alone)
hangahou ~tia
ratonga rauora
rangahau ~tia ~tanga (takenga mai: rangahau - seek, search out, pursue)
pātai rangahau
kairangahau
hūngeingei (kupu kē atu: hūneinei)
papa tāpui (takenga mai: papa - land, Earth; tāpui - to reserve, set aside) (kupu kē atu: whenua tāpui)
pēke matua
tāpui ~a
kurawai
whakanōhanga hou
manawaroa
ātete ~ngia ~nga
kaiapo rawa
whakahaere rawa
resource pool, resource pooling
tāpuna rawa
taumanu rawa (takenga mai: taumanu - to take possession of, repossess, reclaim)
rawa (kupu kē atu: rauemi)
pakihi haepapa
kāwanatanga haepapa
tika hohourongo (takenga mai: hohou rongo - to make peace)
restrict, restriction, obliged, obligation
here ~a ~nga
results, findings (of research)
kitenga (takenga mai: kite - to see, perceive, discover) (kupu kē atu: hua)
utu kaihoko
retirement village, old people's village
papakāinga kaumātua
tika hāmene (takenga mai: hāmene - to accuse, charge, penalty)
tukurua ~tia ~tanga (kupu kē atu: whakamahi anō)
hītori whakapūaho (takenga mai: whakapūaho - to elucidate, clarify)
rangatohe pāhoro
mōtika herekore
right to life, subsistence rights
mōtika oranga
aromatau (takenga mai: aro - to be inclined toward; matau - right)
mōtika (kupu kē atu: motika)
tūraru (takenga mai: tū [tūponotanga] - chance, probability; raru - trouble, problem, dispute)
tūraru (takenga mai: tū - position, stance; tū [tūponotanga] - chance; raru - in difficulty, trouble)
karakia ~tia
awa
ngutuawa
mahere huarahi
tūāhanga rori
ākau (kupu kē atu: ākau tokatoka)
whakakura (takenga mai: whaka - causative prefix; kura - valued possession)
wai rere noa (takenga mai: wai - water; rere - to flow; noa - without restraint)
rural lifestyle, country lifestyle
(kātū) noho tuawhenua
tāone tuawhenua
rural, rural locality, hinterland
tuawhenua
Hāmoa (takenga mai: He kupu mino.)
Hana Piako (takenga mai: He kupu mino.)
Hana Paraniko (takenga mai: He kupu mino.)
Hana Marino (takenga mai: He kupu mino.)
Hāta Whei (takenga mai: He kupu mino.)
Hanatiāko (takenga mai: He kupu mino.)
Hao Pāoro (takenga mai: He kupu mino.)
Hauri Arāpia (takenga mai: He kupu mino.)
Kotarangi (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Kōtirana, Kōtarani)
Heātara (takenga mai: He kupu mino.)
Henekara (takenga mai: He kupu mino.)
Houra (takenga mai: He kupu mino.)
Hirupia (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Hēpia)
Heikere (takenga mai: He kupu mino.)
Hangahai (takenga mai: He kupu mino.)
Te Araone (takenga mai: He kupu mino.)
Reanga Ngū
Hingapoa (takenga mai: He kupu mino.)
Horowākia (takenga mai: He kupu mino.)
Horowinia (takenga mai: He kupu mino.)
(Ngā) Motu Horomona (takenga mai: He kupu mino.)
Hūmārie (takenga mai: He kupu mino.)
Āwherika ki te Tonga
Amerika ki te Tonga
Āhia ki te Tonga
(Te) Moana Ranatiki ki te Tonga
Ahitereiria ki te Tonga
Te Waka-o-Māui (kupu kē atu: Te Waipounamu, Te Wai Pounamu, Te Wāhi Pounamu, Te Waka-o-Aoraki)
Te Waipounamu (kupu kē atu: Te Waka-o-Māui, Te Waka-o-Aoraki)
Kōrea ki te Tonga
(Te) Moana-nui-a-Kiwa ki te Tonga
Hūtāne ki te Tonga
Āhia ki te Pitonga (takenga mai: Āhia [kupu mino] - Asia; pitonga - south east)
(Te) Tiritiri-o-te-Moana
Peina (takenga mai: He kupu mino.)
Hiri Rānaka (takenga mai: He kupu mino.)
Rakiura
Tokoomo (takenga mai: He kupu mino.)
Hūtāne (takenga mai: He kupu mino.)
Kōti Mana Nui
Huriname (takenga mai: He kupu mino.)
Hura (takenga mai: He kupu mino.)
Huitene (takenga mai: He kupu mino.)
Huiterangi (takenga mai: He kupu mino.)
Poihākena (takenga mai: He kupu mino [Port Jackson].)
Hiria (takenga mai: He kupu mino.)
safeguard, security convention, safety protocol
tikanga whakamaru
safety conscious, safety awareness
tūoho haumaru
utu ā-tau
tīpako ~na ~nga
rahinga tīpako
tāhuahua
tāhuna
āwhata (takenga mai: āwhata [arawhata] - ladder)
tāware ~tia (takenga mai: tāware - to dupe, deceive)
uaparenga (takenga mai: uapare - to pass the blame)
hapori kura
ahurea kura
tūāhanga kura
tāwhao
hirou papamoana
maina papamoana
kaipatu kekeno
oruoru
whenua ao-rua
ahumahi mātārua (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua'; rua - two)
huarahi mātāmuri
rāngai mātārua (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua'; rua - two)
secondary source (of information)
puna mātārua (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua'; rua [tuarua] - second)
hāhi-kore (takenga mai: hāhi - church, religion; kore - not, negative) (kupu kē atu: o te ao)
haumi whakamaru
sedentary lifestyle, inactive lifestyle
(kātū) noho houtete
whakatāuke ~tia (kupu kē atu: tāuketanga [tūingoa])
komiti whiriwhiri (takenga mai: komiti [kupu mino] - committee; whiriwhiri - to discuss, decide, consider)
aroā whaiaro
self awareness, personal awareness
tūoho whaiaro
waka noho tūhake (takenga mai: waka - vehicle; noho - to dwell; tū - to stand; hake [motuhake] - independent)
ata whaiaro (takenga mai: ata - image, reflected image; whaiaro - person, self)
pūkenga auaki (takenga mai: au - I, me; aki - to encourage, urge on) (kupu kē atu: pūkenga taki whaiaro)
self sufficient, self reliant, self sufficiency
ringaora (takenga mai: ringa - nō te whakataukī 'he kai kei aku ringa'; ora - alive)
whaikaha whaiaro (takenga mai: whai - to have, possess; kaha - ability, strength; whaiaro - personal)
self-employed, self-employment
mahikuhu (takenga mai: mahi - work; kuhu - do on one's own)
self-righteous, conceited, arrogant, self-righteousness
whakakake (takenga mai: whakakake - to assume superiority, self importance)
self-sufficient lifestyle, subsistence lifestyle
(kātū) noho ringaora (takenga mai: ringa - nō te whakataukī 'he kai kei aku ringa'; ora - alive, wellbeing)
hoko atu
ure tārewa
aroā koutangata (takenga mai: aroā - to perceive, to be aware, comprehend; kou - of good quality; tangata - people, human)
uara whēnakonako (takenga mai: uara - value; whēnakonako - to be wistful, yearn, long for; whēnakonako - nostalgic)
kura parakaingaki
ratonga
nōhanga
kirinoho (takenga mai: kiri - person, self; noho - to live, dwell)
kaihanga tarahiti
parakaingaki
kene parakaingaki
sewage treatment station, sewage treatment facility
taupuni whakatika parakaingaki
sewerage treatment, sewage treatment
whakatika parakaingaki
pononga kairau
mauhere kairau (takenga mai: mauhere - imprison; kairau - prostitute)
hokotaihara kairau
mahi kairau
toihara ira (takenga mai: toihara - discrimination; ira - gender)
kaiapo onioni
whakatīwheta hemahema (takenga mai: whakatīwheta - to torment, harass, annoy; hemahema - to make amorous advances)
aronga hōkaka
hononga tauonioni
taihuringa hōkakatanga (takenga mai: tai - a prefix with a qualifying force; huri - to change)
hōkakatanga
here tātāmi
kāinga kuha (takenga mai: kuha - shabby, delapidated) (kupu kē atu: kuha kāinga)
pānga (takenga mai: pā - be connected with) (kupu kē atu: hea [kupu mino])
mākete pānga
shared decision, collective decision
whakataunga tōpū (takenga mai: tōpū - combined, unified, consolidated)
aratini (takenga mai: ara - pathway; tini - many)
pāmu whaipānga
kaiwhaipānga
kaimiraka whaipānga (kupu kē atu: kaikutētē whaipānga)
shopping precinct, shopping quarter
paehokohoko (takenga mai: pae - region, vicinity)
hua taupoto (takenga mai: hua - outcome, product; tau - period of time; poto - short)
whāinga paetata
mahere paetata
kōpaka (kupu kē atu: pūhore, ngōuruuru, korekore)
whakaaturanga a-rēhia
takuhe tūroro (kupu kē atu: takuhe hāura)
tūāhuatanga tāpua
wāhi tāpua
hoa ngū
huamoni tūpā (takenga mai: tūpā - flat, level)
pōti whakaraupapa (takenga mai: whakaraupapa - to put in order, sequence)
mahinga tukutahi
tuahine
tohenoho (takenga mai: tohe - to contend with, argue, protest; noho - to sit)
pūāhua
pūkenga
tārukenga
(whaka) pononga
sluice, sluicing (e.g. for gold)
horoi tuakirikiri (takenga mai: horoi - to wash, cleanse; tuakirikiri - gravel)
paenoho kanukanu (takenga mai: pae - region, vicinity; noho - to live, dwell; kanukanu - dilapidated, shabby) (kupu kē atu: puni tuakoka)
hinonga iti
tāone iti
kawe toropuku (takenga mai: kawe - to carry; toropuku - secretly, stealthily)
pāpori
koringa pāpori (takenga mai: kori - to move in to action)
whāinga pāpori
whakangongo pāpori (takenga mai: whakangongo - to neglect, disregard, pay no attention to) (kupu kē atu: wareware pāpori)
mātai tikanga pāpori
social awareness, socially aware
tūoho pāpori
whanonga pāpori
panoni pāpori
papapori (takenga mai: papa [paparanga] - layer; pori [pāpori] - social)
whakaū poripori (takenga mai: whakaū - to make firm, establish, reinforce; poripori [whakaporipori] - socialisation; pori [pāpori] - social)
horopaki pāpori
auroatanga pāpori (takenga mai: auroa - prolonged, extended, drawn-out) (kupu kē atu: pāpori ukiuki)
tautohe pāpori
tairaru pāpori
whanaketanga pāpori
hinonga pāpori
kuneroa porihanga
hītori pāpori
wharenoho ahupori (takenga mai: ahu - to tend, foster, nurture; pori [pāpori] - social) (kupu kē atu: whare pāpori)
pāpātanga pāpori
poapoa pāpori
social indicator, social index
tauine pāpori (takenga mai: tauine - ruler, scale; pāpori - social)
tūkinotanga pāpori (kupu kē atu: hēnga pāpori)
pakirehua pāpori
pāhekeheke pāpori
take pāpori
tika pāpori
awenga pāhopori
panuku pāpori
matea pāpori
ritenga pāpori (takenga mai: ritenga - customary practice, habit, the normal way of doing things)
kaupapahere pāpori
pēhanga pāpori (kupu kē atu: whakawhere pāpori)
raruraru pāpori
social renewal, social transformation
whakaumu pāpori
haepapa pāpori
social revolution, social upheaval
taihuringa pāpori (takenga mai: tai - a prefix with a qualifying force; huri - to change)
tikanga ā-iwi (kupu kē atu: mātauranga tangata)
pūkenga pāpori
tūwhena pāpori (takenga mai: tū - to stand, establish; whena - firm, steady)
social status, social position
tūranga pāpori (kupu kē atu: mana pāpori)
anga pāpori
mātaipori (takenga mai: mātai - to study, examine; pori [pāpori] - social)
toitūtanga pāpori
kohuki pāpori
ia pāpori
kotahitanga pāpori
whakaporipori (takenga mai: whaka - causative pefix; pori [pāpori] - social)
angapori (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; pori [pāpori] - social)
socially responsible, social responsibility
takopori (takenga mai: tako - upright; takohanga - responsibility, obligation; pori [pāpori] - social)
aropori (takenga mai: aro - to take heed, to consider; pori [pāpori] - social)
pakihi aropori
turingonge porihanga
porihanga
takenga ohapori (takenga mai: takenga - source, origin; oha [ohaoha] - economic; pori [pāpori] - social)
tauine ohapori (takenga mai: tauine - ruler, scale)
kōeke ohapori
whiwhi painga ohapori
tūranga ohapori
mātai pāpori
parahanga oneone
pakihi kiritahi
para totoka
hunaonga (kupu kē atu: hunōnga, hinaonga)
puna kōrero
tuakoi tonga
sovereignty, autonomy, self-determination
tino rangatiratanga (kupu kē atu: mana motuhake)
sovereignty, autonomy, self-determination
tino rangatiratanga2 (kupu kē atu: mana motuhake)
takiwā tuarangi
pōti motuhake
para motuhake
kaituku tātea
matea wairua
mana atua
tautāwhi (takenga mai: tautāwhi - to come to the assistance of, support)
papa hākinakina
puna wai
tūwhena (takenga mai: tū - to stand, set in place; whena - firm, steady)
porihanga tūwhena
kiripānga (takenga mai: kiri - person, self; pānga [whai pānga] - to have an interest, share or connection)
rōpū kiripānga
stamping ground, haunt, hangout
kainga waewae
paerewa noho
maru karauna (takenga mai: maru - shelter, shield, power, authority; karauna [kupu mino] - crown)
huarahi matua
tūohotata (takenga mai: tū - to take place; ohotata - emergency)
state sector, government sector
rāngai kāwanatanga
whenua-kore
āwhata tauākī
tauākī
statistical technique, statistical convention
tikanga tauanga
whakapakoko
matakēkē
whakaangi
arotoka ~ngia (takenga mai: aro - take heed of, be inclined toward; aro [whakaaro] - thought; toka - rock, be firm) (kupu kē atu: kiritoka, whakapouaka, ataata taurite)
hahani ~tia ~tanga
reanga kāhakina
takiwā kōhatu
pārae pōhatu (takenga mai: pārae - level or undulating open country) (kupu kē atu: pārae kōhatu)
porotū mahi
āwhā (kupu kē atu: paraawa, tūpuhi)
wai ua
stranger or newcomer to a particular place
waewae tapu
mahere rautaki (takenga mai: rau [rauhanga] - cunning, resourceful; taki - lead, bring along)
rautaki
stratified society, hierarchical society
porihanga whai paparanga
kōawa
horahuanui (takenga mai: hora - spread, display; huanui - road, street)
porotū
tāera hautūtanga (takenga mai: tāera [kupu mino] - style)
hapū
ahurea mātāiti (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua' me te 'mātāmuri'; iti - small)
wawaetanga (takenga mai: wawae - to divide, separate)
taparoto (takenga mai: tapa [tapatahi] - objective; roto - inside)
tāpae ~tia ~tanga
pūtea āwhina (kupu kē atu: pūtea tautoko)
subsistence farm, subsistence farming
pāmu ringaora (takenga mai: ringa - hand [nō te whakataukī 'he kai kei aku ringa']; ora - alive, healthy, well)
paenoho (takenga mai: pae - region, vicinity; noho - to live, dwell, reside)
taua ~tanga
whakamahere tauatanga (takenga mai: taua - to succeed, be next in succession)
piki tūranga
manapōti (takenga mai: mana - power, authority; pōti - vote [kupu mino])
pohū whakamomori
tukupohū whakamomori (takenga mai: tuku - to release; pohū - bomb; whakamomori - suicide)
rahinga inihua
tāone whakatōpū (takenga mai: tāone - town [kupu mino]; whakatōpū - to amalgamate, combine)
(te) whakarato me te popono
ara tukutuku (takenga mai: ara - pathway; tukutuku - to send)
whakarato ~a ~nga
taunaki ~hia ~tanga
rerenga waipapa (takenga mai: rere - to flow; wai - water; papa - surface, earth)
waipapa (takenga mai: wai - water; papa - surface, earth)
para poka (takenga mai: poka - operation [medical], surgery)
hemihemi
tirohanga tauanga (takenga mai: tirohanga - view)
sustainable capacity, carrying capacity
raukaha toitū
whakawhanake toitū
pāmu toitū
tukanga toitū
whakanaotanga toitū
hangarau toitū
toitū ~tanga (kupu kē atu: whāomoomo)
repo
whare karakia Hūrae (takenga mai: Hūrae - Jew, Jewish) (kupu kē atu: whare Hūrae)
pūnaha kāwanatanga
kaikiri toronaha (takenga mai: kaikiri - racism; toro - to stretch forth, extend; naha [pūnaha] - system)
Tahiti
Taipei (takenga mai: He kupu mino.)
Taiwana (takenga mai: He kupu mino.)
Takiritānga (takenga mai: He kupu mino.)
Tānahia (takenga mai: He kupu mino.)
Tarawa (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Tai-o-Rehua (kupu kē atu: Te Moana-Tāpokopoko-a-Tāwhaki)
Tāhimania (takenga mai: He kupu mino.)
Terāna (takenga mai: He kupu mino.)
Terewiwi (takenga mai: He kupu mino.)
Tairanga (takenga mai: He kupu mino.)
Te Heke (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Pakanga ki Mareia
Tākitimu (kupu kē atu: Kawarau)
Tīpete (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Moana o Tīmoa (takenga mai: He kupu mino.)
Toko (takenga mai: He kupu mino.)
Tokerau (takenga mai: He kupu mino.)
Tōkio (takenga mai: He kupu mino.)
Uawa
Tonga
Ture (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: Tōraha)
Tāroto (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Tiriti o Waitangi
Tirinaki Tōpako (takenga mai: He kupu mino.)
Tūnihia (takenga mai: He kupu mino.)
Tākei (takenga mai: He kupu mino.)
Tukumanatānga (takenga mai: He kupu mino.)
Tūwaru (takenga mai: He kupu mino.)
mahere rautata (takenga mai: rau [rauhanga] - cunning, resourceful; tata - near, close)
kōhaki ~na (kupu kē atu: kōwhakiwhaki, kāhaki)
take without any moral right, confiscate
raupatu ~tia
hokimuri (takenga mai: hoki - to return; muri - back)
tapu removing ceremony for a new building
tānga o te kawa
tākehoko tāwāhi (takenga mai: tāke - tax; hoko [tauhokohoko] - trade, commercial; tāwāhi - overseas, abroad)
pare tāke (takenga mai: pare - to avoid, ward off, fend)
whakamāmā tāke (takenga mai: whakamāmā - to ease, relieve, lighten)
karo tāke
tāke ~ngia (takenga mai: He kupu mino.)
kaupapahere tāke
whanaketanga hangarau
āhuarangi hātai
ngahere hātai (takenga mai: hātai - mild [of weather])
rohe hātai
temporary housing, temporary accommodation
wharenoho taupua
haumitanga wā tūmau (takenga mai: tūmau - fixed, constant)
terms of reference, job specification
tūtohu mahi (takenga mai: tūtohu - to prescribe; mahi - work, job, action)
māra parehua (takenga mai: parehua - ridge, terrace)
territorial authority, authority associated with possession and occupation of tribal land
mana whenua
whakatuatea (kupu kē atu: whakatumatuma)
tukipoto whakatuatea
ahumahi mātātoru (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua'; toru - three)
rāngai mātātoru (takenga mai: mātā - e whai ana i tā te 'mātāmua'; toru - three)
mana hāhi (takenga mai: mana - authority, power; hāhi - church)
inihua kiritoru (takenga mai: kiri - person, self; toru - three)
whenua ao-toru
whakaraerae (takenga mai: whakaraerae - to be vulnerable)
tūāhanga wai-toru
ōhanga tōnui
whakahaere wā
rā o te waru
takiwā
rārangi wā (takenga mai: rārangi - line, list; wā - time)
whakahorohoro ~tia
hohou i te rongo
to raise (a child etc), upbringing
whakapakeke ~tia ~tanga
pūwhenua ~tia (kupu kē atu: noho)
porihanga māhaki
rori utu
kāuru whakararo (takenga mai: kāuru - head [of a tree or river]; whakararo - downward direction) (kupu kē atu: mai i runga ki raro)
topographic map, relief map, contour map
mahere takoto whenua
mātai takoto whenua (takenga mai: mātai - to study; takoto - to lie; whenua - land) (kupu kē atu: mātai takoto ā-nuku)
tapa (wāhi) ~nga (takenga mai: tapa - to name; wāhi - place)
kaimātai tapawāhi (takenga mai: kai - prefix denoting agent; mātai - to examine, investigate; tapa - to name; wāhi - place)
toponymy, study of place names
mātai tapawāhi (takenga mai: mātai - to study, examine, investigate; tapa - to name; wāhi - place)
angangarengare (takenga mai: anga - structure, framework; anga - to face a certain direction; ngarengare - authoritarian, dictatorial, tyrannical)
tāpoi (takenga mai: tāpoi - travel around)
ahumahi tāpoi
wae tāpoi (takenga mai: wae - leg, foot; tāpoi - tourism)
tātāwhāinga (kupu kē atu: whakataetae)
tāone (takenga mai: He kupu mino.)
town centre, central business district, CBD
pokapū tāone
para tāoke
karere tauhokohoko
whiunga tauhokohoko (takenga mai: whiunga - penalty)
pakanga tauhokohoko
tauhokohoko
ahurea tuku iho
tikanga tuku iho
hokotaihara ~tia (takenga mai: hoko - to buy or sell; taihara - illegal, crime)
kaikaiwaiū ~tanga
whakaumu ~tia
panoni whakaumu (takenga mai: whakaumu - to transform, alter, change)
tika whakamahu (takenga mai: whakamahu - to heal) (kupu kē atu: tika whakaumu)
irawhiti (takenga mai: ira - gender; whiti - to change, cross over)
transitional housing, transitional accommodation
wharenoho tauwhiro (takenga mai: tauwhiro [tauwhirowhiro] - transition, about to change; tauwhiro - to tend, care for)
puata ~tanga
tūāhanga tūnuku (kupu kē atu: pūnahahanga tūnuku)
tūnuku (takenga mai: tū - manner, sort, type of; nuku - move, shift)
kohuki
tiriti (takenga mai: He kupu mino.)
ia (takenga mai: ia - current, flow)
arotorutanga (takenga mai: aro - to consider, have regard to; toru - three)
ahurea ā-iwi
hui ahurei
hītori ā-iwi (kupu kē atu: tāhuhu kōrero ā-iwi)
tuakiri ā-iwi
pepeha
porihanga ā-iwi
rohe pōtae
tāwheta ā-iwi (takenga mai: tāwheta - zeal, fervour; iwi - tribe)
kiritāwheta ā-iwi (takenga mai: kiri - person, self; tāwheta - zeal, fervour; iwi - tribe)
taraipiunara (takenga mai: He kupu mino.)
māturu-iho
āhuarangi pārūrū
ngahere pārūrū (takenga mai: pārūrū - sultry, humid, tropical)
rohe pārūrū
tarahiti (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: tarati [kupu mino], rōpū kaitiaki)
poutarahiti (takenga mai: pou - stalwart, dependable person)
truth and reconciliation commission
kōmihana aro ki te pono me te whakamārie
tainiwhaniwha (kupu kē atu: tai āniwhaniwha)
pātītī taranui
taingarengare (takenga mai: tai - prefix with a qualifying force; ngarengare - overbearing, authoritarian, autocratic)
Ukānga (takenga mai: He kupu mino.)
Ukareinga (takenga mai: He kupu mino.)
Arahuna Rerewhenua (takenga mai: ara - pathway; huna - to be concealed, hidden; rerewhenua - railway; rere - to flee; whenua - territory, land)
(Te) Kotahitanga o ngā Whenua o Ārapi
(Te) Rūnanga Whakakotahi i ngā Iwi o te Ao
(Te) Hononga o Amerika (kupu kē atu: Ngā Whenua Tōpū o Amerika, Te Kotahitanga o Amerika)
Universal Declaration of Human Rights
(Te) Whakapuakitanga Tukipū o ngā Mōtika Tangata
Universal Declaration of Indigenous Rights
(Te) Whakapuakitanga Tukipū o ngā Mōtika Iwi Taketake
Ōrongomai
Urukoi (takenga mai: He kupu mino.)
Uhipeketāne (takenga mai: He kupu mino.)
whakaaro kotahi ~tia
mātāwainuku tūraha (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater; tūraha - to be open, not confined)
rītaha huna (kupu kē atu: haukume huna)
whakaatanga tarepa (takenga mai: tarepa - to be incomplete, in deficit)
maina rōnuku (takenga mai: rō [roto] - inside; nuku - earth)
takuhe koremahi
koremahi
ōrite-kore
mana pāhikahika (takenga mai: pāhikahika - uneven, disproportionate)
(kātū) noho kimimate
uniform, uniformity, homogeneous
kanorite (takenga mai: kano - colour, sort, kind, seed, texture; rite - be alike)
unilateral decision, unilateral agreement
tatūnga takitahi
arotahitanga (takenga mai: aro - to consider, have regard to; tahi - one)
rara pokerehū (takenga mai: rara - consequence, effect, repercussion; pokerehū - unintentional, by accident)
tūhāhā (kupu kē atu: āhua ake, āhua motuhake)
kaunihera whakatōpū
kotahi ~tanga
whai wāhitanga tukipū (takenga mai: whai wāhitanga - have access to, participation, have opportunity to; tukipū - general, widespread)
mōtika tukipū (takenga mai: tukipū - general, widespread)
tikakore
whakapono korokē (takenga mai: korokē - extraordinary, strange, eccentric)
houmate (takenga mai: hou - e whai ana i tā te houkura [prosperous]; mate - sick, unwell, calamity)
haumaru-kore
hangarewa ~tia (takenga mai: hanga [hangarua] - recycle; rewa - te be elevated, high up)
papapori runga
tutūnga puehu
reremua (takenga mai: rere - to flow; mua - before, in front of)
āhuatanga tōmua
upstream intervention, early intervention
hāpaiora reremua (takenga mai: hāpaiora - intervention; rere - to flow; mua - in front, before)
ratonga reremua (takenga mai: rere - to flow; mua - in front)
rohenga tāone
hoahoa tāone
whanaketanga tāone
(kātū) noho tāone
hekenga tāone
mahora tāone (takenga mai: mahora - spread, extend)
whakatāone ~tia ~tanga
Whāreta (takenga mai: He kupu mino.)
Te Whanga-a-Kiwa
Whenuatū (takenga mai: He kupu mino.)
Te Poho-o-Pita (takenga mai: poho - bosom; Pita [kupu mino] - Peter)
Penehūera (takenga mai: He kupu mino.)
Wēneti (takenga mai: He kupu mino.)
Wikitōria (takenga mai: He kupu mino.)
Whiena (takenga mai: He kupu mino.)
Whitināmu (takenga mai: He kupu mino.)
(Te) Pakanga ki Whitināmu
whakatūturu ~tia ~tanga
whārua (kupu kē atu: pārua, tairua, taiororua)
uara ~tia
wāriu (takenga mai: He kupu mino.)
pāpātanga taurangi
ururua (takenga mai: ururua - scrub, brushwood, fresh growth)
vehicle insurance, auto insurance
inihua waka
pārurenga
ringa takitaki (takenga mai: ringa - arm, hand; takitaki - to take revenge)
rōpū takitaki (takenga mai: takitaki - to take revenge)
papakāinga (kupu kē atu: papa kāinga)
hara ririhau
virgin forest, primary forest, old-growth forest
ngahere urutapu (kupu kē atu: ngahere tikitū, ngahere horomata)
pūnaha kurutete mariko
kōkota (takenga mai: kōkota - a mark made at a cross-roads to show which road has been taken)
matawhānui (kupu kē atu: matatawhiti)
manuhiri (kupu kē atu: manuwhiri)
ahukerepe
hūnga puia
rāngai tūao
pōti ~tia ~tanga (takenga mai: He kupu mino.)
kaipōti
rā pōti
puka pōti
pūnaha pōti
(Te) Rōpu Whakamana i Te Tiriti o Waitangi (kupu kē atu: Taraipiunara o Waitangi, Rūnanga Whakamana i Te Tiriti o Waitangi)
Wēra (takenga mai: He kupu mino.)
Wāhitāone (takenga mai: He kupu mino.)
Te Whanga-nui-a-Tara (kupu kē atu: Pōneke)
Wēteriana (takenga mai: He kupu mino.)
Paretai Uru
Āhia ki te Uru
Ahitereiria ki te Uru
Ūropi ki te Uru (takenga mai: Ūropi - Europe [kupu mino])
Kawatiri
(Te) Pakanga Tuatahi o te Ao
(Te) Pakanga Tuarua o te Ao
utu ā-haora
ara hīkoi
hiahia ~tia (kupu kē atu: matawara, minaka)
hara pakanga
pakanga ~tia
paparanga para (takenga mai: paparanga - layer)
whakahaere para
mahere whakahaere para (kupu kē atu: mahere para)
taumanu para (takenga mai: taumanu - to take possession of, repossess, reclaim)
waste reduction, waste minimisation
whakaiti para
rerenga para (takenga mai: rerenga - flow)
whakatika para (kupu kē atu: whakatika - to correct, rectify)
ngutu hore (kupu kē atu: tōtōā)
wai para
waipara (takenga mai: wai - water; para - sediment, waste)
wastewater drain field, septic drain field
āpure papī waipara (takenga mai: āpure - patch, circumscribed area; papī - to ooze, seep)
tūāhanga waipara
whakatika waipara
taupuni whakatika waipara (takenga mai: taupuni - station; whakatika - to rectify, correct; wai - water; para - waste)
wai
water catchment boundary, drainage divide
paenga riu hopuwai
water catchment, catchment basin, drainage basin
riu hopuwai (takenga mai: riu - basin, valley; hopu - to catch; wai - water)
tūāhanga wai
parahanga wai
kounga (o te) wai
water service, water provision
ratonga wai
kārewa wainuku (takenga mai: kārewa - surface [of water]; wainuku - groundwater)
tauhokohoko wai
tūnuku ā-wai
hangawai (takenga mai: hanga - shape)
arawai
kimiara (takenga mai: kimi - to search; ara - pathway)
whairawa
pōhiri ~tia (kupu kē atu: pōwhiri)
whakatau ~ria
whirinaki tokoora (takenga mai: whirinaki - to depend on, rely on; toko - support; ora - life, wellbeing; tokoora - welfare) (kupu kē atu: pararau tokoora)
whenua tokoora
tokoora (takenga mai: toko - support; ora - welfare, well being; Te Tari Toko i te Ora - Department of Social Welfare)
tūāpori o te rātō
western country, westernised nation
whenua whakaterātō
kaupeka uanui
kūkūwai
kaipatu tohorā
tūkauati (kupu kē atu: āwhiowhio, hau pūkerikeri)
kara-mā (takenga mai: kara - collar [kupu mino]; mā - white)
hara kara-mā
kaimahi kara-mā
rere kirimā (takenga mai: rere - to flee; kiri - person, self; mā - white)
whiwhi painga kirimā
whakatuanui kirimā (takenga mai: whakatuanui - domination, arrogance; kiri - skin; mā - white) (kupu kē atu: whakatuanui kiritea)
utu hokorau
kaihokorau (takenga mai: hoko - to buy or sell; rau - many)
porotū ohorere (takenga mai: ohorere - sudden, without warning)
ahiniwha (takenga mai: ahi - fire; niwha [niwhaniwha] - fierce, raging, ferocious)
maunu ~tanga
kaiwhakaatu (takenga mai: whakaatu - to reveal, disclose, show)
pirihimana ohotoihara
ohotoihara ~tanga (takenga mai: oho - awake, to be roused [of feelings etc]; toihara - discrimination)
punanga wahine
mōtika wahine
rangatohe mōtika wahine
manapōti wahine
work-leisure balance, work-life balance
(te) taurite o te mahi me te rēhia
mōtika kaimahi
kaimahi
rangatohe mōtika kaimahi
pūrawa wātea (takenga mai: wātea - to be available)
working class, blue collar worker
hunga pukumahi ā-ringa
pakanga ā-ao
mātātuhi (takenga mai: mātā [mātākōrero] - literature; mātā - heap, layer; tuhi - to write)
whakaweti momo kē (takenga mai: whakaweti - to threaten, bully, intimidate; weti [wetiweti] - abhorrent, repulsive; momo - race; kē - different) (kupu kē atu: whakatoihara)
Īmene (takenga mai: He kupu mino.)
Kōti Taiohi
tukuhua (takenga mai: tuku - to release, set free, give; hua - produce, fruit)
younger sister of a female, younger brother of a male
teina (kupu kē atu: taina)
ahurea taiohi
maunutanga taiohi