WhakamĀrama Āpitihanga
I Aotearoa, ka pōtihia ngā māngai pāremata i ia toru tau, ā, ka riro i te rōpū tōrangapū toa te kāwanatanga o tō tātou motu. Ka kīia ko rātou hei kāwanatanga ā-motu. Ka whakatūria e te kāwanatanga ā rātou minita, ko rātou hei tohutohu i ngā manatū pērā i te manatū Hauora, i te manatū Mātauranga (kua tapaina ko Te Tāhuhu o te Mātauranga), me te manatū Ōhanga.
Ko te rūnanga minita te rōpū e tino whai mana ana i roto i te kāwanatanga, ko te Pirimia hei upoko.
Ko te huihuinga o ngā kaitōrangapū o ia rōpū ka pōtihia ki te pāremata, ka kīia he uepū.
Ka wānangahia, ka tautohetia ngā kaupapa, ngā mahi me ngā ture hou a te kāwanatanga i rō pāremata. Ko te mahi a ngā rōpū ātete o te pāremata, he aroturuki i te kāwanatanga, he tuku mākoi ki a rātou kia mōhio ai te marea e mahia ana ngā mahi kāwanatanga i runga i te tika me te pono. Ka kīia tēnei momo pūnaha kāwanatanga he kāwanatanga haepapa.
Ko ngā kaunihera ā-rohe puta noa i Aotearoa tētahi atu pūnaha kāwanatanga i Aotearoa, ka kīia ko te kāwanatanga ā-rohe. Kei a rātou te mana whakahaere i ētahi āhuatanga o ngā tāone me ngā hapori, pērā i te tūāhanga wai māori, wai ua, waipara, i ngā papa tāpui me ngā papa hākinakina, i ngā huarahi o te tāone, me te maha noa atu.
Koia nei te hanga o te pūnaha kāwanatanga ā-motu o Aotearoa:
I te pūnaha manapori, mā te pōti a te marea e tū ai, e hinga ai rānei te kāwanatanga. I ētahi wā, i ētahi whenua o te ao, ka turakina te kāwanatanga mā te pāhoro a tētahi rōpū. I te tau 2010 i turakina te kāwanatanga tuanui o Ngāitīria e tētahi rōpū e whawhai ana kia whakahokia mai ngā mōtika manapori ki te iwi. He pāhoro tērā nā te ope hōia o reira.