WhakamĀrama Āpitihanga
Hei tauira ēnei o te koeko taupori e whakaatu ana i ngā reanga pakeke o ētahi rohe e rua o Aotearoa. E tino kitea ana te pāhake haere o te taupori o Hauraki me te nui o te ōrau tamariki i te taupori o Porirua. He kauwhata pai tēnei momo hei whakaatu i te hanganga taipakeke o tētahi taupori:
Koia nei ētahi āhuatanga matua o roto i te mātai hangapori:
- Ko te pāpātanga whakawhānau, koia te maha o ngā pēpē ka whānau mai i ia tau, hei ōrau o te taupori tapeke. He kauwhata tēnei e whakaatu ana i te pāpātanga whakawhānau o Aotearoa i roto i ngā tau. Ko te ia matua e kitea ana, ko te heke haere o te pāpātanga whakawhānau, hāunga ngā tau o te Reanga Ngū me te Reanga Māpua, arā, mai i te 1930 ki te 1964.
- Ko te pāpātanga mate, koia ko te maha o ngā tāngata ka mate māori mai, hei ōrau o te taupori tapeke. Ko te 0.69% te pāpātanga mate i Aotearoa i te tau 2020.
- Mā te tango i te pāpātanga mate i te pāpātanga whakawhānau e tātaihia ai te panonitanga noa o te taupori. I Aotearoa i te tau 2020, ko te 24,960 te panonitanga noa o te taupori. I tua atu i tērā ko te heke atu o te tangata i Aotearoa ki whenua kē, me te heke mai o te tangata i whenua kē ki Aotearoa. Hui katoa ēnei panonitanga, ko te pāpātanga tipu tērā o te taupori. I te tau 2019, ko te 2.3% te pāpātanga tipu o te taupori o Te Hiku o te Ika, ko te 0.2% te pāpātanga tipu o Te Tai Poutini.
- Ko te mate kōhungahunga, arā, ko te maha o ngā pēpē ka mate i mua i te paunga o tō rātou tau tuatahi. Ka whakaaturia te mate kōhungahunga hei hautau o roto i ngā tamariki 1,000 ka whānau mai. Ko te mate kōhungahunga i Aotearoa i te tau 2019, ko te 3.618/1,000.