WhakamĀrama Āpitihanga
Koia nei tētahi rārangitanga nōhanga, mai i te nui ki te iti:
- Ko te tāone whakahara. He nui ake i te kotahi miriona ōna tāngata, he apiapi tonu tā rātou noho ki ētahi tūtanga, ka kīia he paenoho. Ko Tāmakimakaurau anahe te tāone whakahara o Aotearoa, ko Onehunga, ko Remuera ētahi o ōna paenoho maha. Ka kīia hoki a Tāmakimakaurau he tāone whakatōpū, inā he whakakotahitanga o ngā tāone nui maha, pērā i Manukau, i Māngere, i Waitākere me Takapuna. He maha pea ngā pokapū o te tāone whakahara, arā, ko ōna paepakihi, ōna paeahurea, ōna paetauhoko, ōna paeahumahi me ōna paehokohoko. Kei ia paenoho ō rātou ake wāhi huihui, wāhi hokohoko, papa hākinakina, rūnanga hapori anō hoki. He mahere tēnei o te takiwā o Tāmakimakaurau e whakaatu ana i ētahi āhuatanga o te tāone nui:
- Ko te tāone nui. I Aotearoa, koirā ngā nōhanga he nui ake i te 50,000 ōna tāngata, pērā i Ōtautahi, i Te Whanganui-a-Tara, i Kirikiriroa me Tauranga. Ka pōtihia he kaunihera me tētahi kahika hei whakahaere i te tāone nui, ko rātou hei tiaki i ngā wāhi tūmatanui, ngā tūāhanga, tae atu anō hoki ki te wairua o te tāone. He paenoho anō kei te tāone nui, pērā i Taputeranga, i Ngaio, i Rongotai me Tawa i Te Whanganui-a-Tara. Ka noho mai te tāone nui hei tāone matua mō tōna rohe taiwhenua, pērā i te tāone nui o Ngāmotu i te rohe taiwhenua o Taranaki.
- Ko te tāone. Kei raro iho i te 50,000 ōna tāngata, he maha pea ngā tāone kei tētahi rohe taiwhenua, pērā i Te Hāwera me Whakaahurangi i te rohe taiwhenua o Taranaki. Ka kīia ēnei he tāone rohe taiwhenua, ā, ko tā te nuinga he hāpai i ngā mahi ahuwhenua o te rohe. Ko ētahi anō he tāone hāpai i te mahi tāpoi.
- Ko te tāone iti. Kei raro iho pea i te 5,000 tāngata e noho ana ki te tāone iti. Ko Ōtaki, ko Te Awahou, ko Tokomaru ētahi tāone iti kei te rohe taiwhenua o Horowhenua. Ka kīia ētahi he tāone tuawhenua, pērā i Taihape i Te Puku o Te Ika a Māui. He tāone ki tai ētahi, pērā i Whāingaroa i Te Tai Hauāuru.
- Ko te papakāinga. He huihuinga whare ki tuawhenua, ki waho rānei i tētahi tāone, ki tētahi whaitua rānei o te tāone. Hei tauira i Aotearoa, ko ngā papakāinga kaumātua, ko Whakarewarewa i Rotorua, ko Te Whāiti i te takiwā o Murupara, ko Wairākei ki te raki o Taupō.
Arā ētahi wāhi o ētahi tāone nui, ka kīia he paenoho pakukore, inā he tāngata rawakore te nuinga kei reira e noho ana. I ētahi wā nō tētahi mātāwaka kotahi te nuinga. Hei tauira, i whakatūria he paenoho pakukore i Warsaw i te whenua o Pōrana i mua i Te Pakanga Tuarua o te Ao, ā, ka whakanōhia te iwi Hūrae ki reira. Mēnā he paruparu, he taretare te āhua o te paenoho pakukore, ka kīia he paenoho kanukanu. Kei Pangakoko i te whenua o Tairanga tēnei paenoho kanukanu:
Ko te kāinga kuha hei ingoa mō tētahi nōhanga he huihuinga kāuta, he huihuinga pākorokoro kua tipu noa ake i tētahi wāhi, ānō nei he taupuni. He kāinga kuha tēnei i te takiwā o Kēpa Tāone, i Āwherika ki te Tonga:
Ko tā te hunga whai rawa i ētahi tāone nui, he whakatū taiapa hei karapoti i tō rātou wāhi noho, i ō rātou kāinga whakapaipai, kia kore ai e uru atu he tangata noa, he taihara rānei. Ka kīia ērā wāhi he hapori tūkati.
Kei roto anō i ngā tāone me ngā paenoho o ngā tāone nui ko ngā paekiritata, arā, he huihuinga whare i tētahi wāhi, i tētahi huarahi rānei. Ka kitekite, ka pāhekoheko anō ngā tāngata o roto i tētahi paekiritata ki a rātou anō, ā, ka tākaro tahi pea ngā tamariki.