Tikanga ā-Iwi

ngahere

forest

tūingoa

WHAKAMĀRAMA

He horanga whenua nui e tipuria ana e te rākau nui me ētahi atu tipu.*

*He Pātaka Kupu (wh.509)

A large expanse of land which is covered with trees and other plants.

Tauira KŌrero

I tino whakarakea ngā ngahere o Manawatū i ngā tau o te 1860 hei mahi pāmu mā ngā kirinoho o taua wā rā.

Kua tahuri te iwi ki te whakatipu rākau hei whakatō ki te ngahere whakamātūtū e pātata atu ana ki tō rātou marae.

He ringa manaaki ia i te ngahere me te tini a Tāne e noho mai ana ki reira.

WhakamĀrama Āpitihanga

Koia nei ētahi momo ngahere e kōrerohia whānuitia ana:

  • Ko te ngahere taketake, ki reira tipu ai ngā momo rākau nō taua wāhi tonu, mai rā anō. Ko te nuinga o ngā ngahere taketake o Aotearoa e tipu tonu ana, kei ngā papa rāhui e tiakina ana e Te Papa Atawhai me ētahi o ngā iwi e whai pānga ana. Kei te takiwā o te 30% o Aotearoa e tipuria ana e te ngahere taketake.
  • Ko te ngahere rāwaho, ki reira tipu ai ngā rākau o whenua kē, pērā i ngā ngahere paina o Aotearoa. Ko te nuinga o ēnei he ngahere whakatiputipu, hei tope, hei hoko, hei mahi moni mā te hunga nō rātou aua ngahere rā. Kei te takiwā o te 8% o Aotearoa e tipuria ana e te ngahere rāwaho.
  • Ko te ngahere urutapu. Koia ko ngā ngahere e tū tonu ana, mai anō, kāore i topea i mua, kāore i rawekehia e te ringa tangata.
  • Ko te ngahere whakamātūtū. He mea tope ngā rākau i mua, engari kei te tipu mai anō, tipu māori noa nei, kua whakatipuria rānei e te tangata.
  • Ko te ngahere pārūrū. Koia ko ngā ngahere e patata ana ki te weheruatanga o te ao, he nui te ua me te wera o reira. He wāhi nui tō ēnei ngahere e mau tonu ai te kanorau koiora o Papatūānuku, waihoki he tino putunga waro, e kapo nei i te hauhā e tukuna ana ki te kōhauhau.
  • Ko te ngahere hātai. Tipu ai tēnei momo ngahere i ngā wāhi kāore i te pērā rawa te heke o te ua me te wera, ka āhua mātao i te takurua, ka āhua wera i te raumati. Ko ngā ngahere o Te Waipounamu e mātua tipu ana te rākau tawhairaunui ki reira hei tauira o te ngahere hātai.

KUPU KĒ ATU

wao

ngahengahe

nehenehe

Tauira KŌrero

I tino whakarakea ngā ngahere o Manawatū i ngā tau o te 1860 hei mahi pāmu mā ngā kirinoho o taua wā rā.

Kua tahuri te iwi ki te whakatipu rākau hei whakatō ki te ngahere whakamātūtū e pātata atu ana ki tō rātou marae.

He ringa manaaki ia i te ngahere me te tini a Tāne e noho mai ana ki reira.

WhakamĀrama Āpitihanga