WhakamĀrama Āpitihanga
E rua ngā huarahi e whai kirirarautanga ai te tangata ki Aotearoa:
- Mēnā he kirirarau o Aotearoa tētahi o ngā mātua o te tangata.
- Mēnā ka whai kirirarautanga i raro i te ture. He huarahi tēnei ka whāia e te manuheke e hiahia ana ki te pūwhenua ki konei.
Ko tētahi mōtika ka tau ki te kirirarau o tētahi whenua, ko te whai wāhitanga atu ki te uruwhenua, e taea ai e ia te haere ki whenua kē, me te hoki anō ki tōna ake whenua.
Ko te whenua-kore te kupu hei whakaahua i te tangata kāore e whai kirirarautanga ana ki tētahi whenua. He maha ngā tāngata whenua-kore puta noa i te ao, he āhuatanga ka ara ake i te whakahāwea a te kāwanatanga i tētahi tokoiti mātāwaka, i tētahi hāhi rānei. Ko te mōrehu kāingakore te hua o te pakanga, o te kaiākiri, ā, ki te rere ki whenua kē, ki raro i te maru o taua whenua kē, ka kīia he rerenga. Mēnā he tini ngā rerenga, ka whakatūria he taupuni rerenga hei kāinga taupua mō rātou i te whenua maru. Ka waimarie ētahi rerenga ki te whai kirirarautanga ki tētahi whenua manaaki i a rātou. Kei te takiwā o te 1,000 ngā rerenga o tāwāhi ka whakanōhia, ka whai kirirarautanga ki Aotearoa i ia tau.
Kei te pāngia ētahi whenua ki ngā raruraru o te āhuarangi hurihuri, mātua rā ko ngā whanaunga o ngā moutere o Te Moana-nui-a-Kiwa, pērā i Tūwaru. Ko te hunga ka rere atu i ō rātou whenua i runga i te pupū ake o ēnei raruraru, ka kīia he rerenga āhuarangi.
Arā hoki ētahi tāngata ka rere i ō rātou whenua nā te tūkino a tō rātou kāwanatanga i a rātou. He kaiārahi pea rātou i te hunga e ātete ana i te kāwanatanga, he whakapono pea nō rātou ka patua rātou e te mana tōrangapū. Ka kīia rātou he rerenga tōrangapū. Ko tā te rerenga tōrangapū, he kimi punanga, he tono kirirarautanga, ki whenua kē. Ka kīia ia he kaikimi punanga, ā, ko tāna e kimi nei ko te punanga tōrangapū.
Ko te kirirarau e tino piripono ana, e manawanui ana ki tōna whenua, ka kīia he kiritāwheta ā-whenua, he kiritōmau ā-whenua hoki. E pirihonga ana ia ki tōna whenua. Ko te tangata e kaha whai ana, e kaha piripono ana ki tōna iwi, ka kīia he kiritāwheta ā-iwi, arā, e pirihonga ana ki tōna iwi ake.
Mēnā e tino tōmau ana te iwi ki tō rātou whenua me te whakakake anō ki runga o iwi kē, ka kīia tērā ko te tāwheta ā-whenua. I ētahi wā, ka whakatūria he rangatohe tāwheta ā-whenua hei rōpū pakanga mō te tino rangatiratanga o tētahi whenua, o tētahi rōpū rānei o roto i te whenua.
Mēnā he tino taikaha tā te tangata, tā te rōpū rānei hāpai i tōna whenua, i tōna iwi, i tōna whakapono, i kaupapa kē atu rānei, ka kīia tērā ko te whiwhita, he taiwhiwhita taua tangata rā, taua rōpū rānei.
Ko tētahi haepapa o te kirirarautanga ko te whai wāhi o te tangata ki ngā whakahaere o tana hapori, o tana whenua, pērā i te pōti kāwanatanga. Mēnā ka nui te mahi a te tangata ki te āwhina i ngā whakahaere o tana hapori, ka kīia ko te kirirarautanga hihiri tērā.