Tikanga ā-Iwi

rītaha

bias, biased

tūingoa, tūāhua, tūmahi poro

WHAKAMĀRAMA

Ko te aro o te tangata ki tāna e ngākaunui ana, ki tāna e manako ana, ahakoa kāore i tōkeke, kāore pea he taunakitanga hei tautoko i tāna. Hei tauira, ko te whakaaro rītaha o te whānau ko tō rātou ake kapa haka te mea e tika ana kia toa, waihoki i hē katoa ngā kaiwhakawā!

A person’s inclination toward something they are in favour of or desire, even though such inclination may be unfair or incorrect. For example, a whānau who is biased in thinking that their kapa haka should have won and the judges were all incorrect!

Tauira KŌrero

Whakamāramahia mai te rītaha a te kaituhi i roto i tana hauhiko.

I ētahi wā, kāore te tangata e rongo i te rītaha o ōna whakaaro.

Ki ōna whakaaro, kikī ana te pūrongo nei i ngā kōrero rītaha a te karauna.

WhakamĀrama Āpitihanga

Mēnā e rītaha ana ngā whakaaro o tētahi, kāore ia i āta whiriwhiri i ngā taha e rua o tētahi take, kāore ia i āta rangahau i te take, i āta whakaaro rānei, arā, he āhua whāiti tana aro ki tāna e ngākaunui ana, e manako ana.

Mēnā kāore te tangata e tūoho ana ki ōna whakaaro, ki ōna whakapono e arotoka ana ki tētahi rōpū, ki tētahi tangata rānei, ka kīia tērā ko tōna rītaha matahuna. Hei tauira, ko te rītaha ira i te wāhi mahi. Koia ko te arotoka o te whakaaro he pai ake te tāne i te wahine, te wahine i te tāne rānei mō tētahi tūranga mahi.

Ko te rītaha mātāwaka tētahi atu momo whakahāweatanga, arā ko te whiwhi painga o tētahi i runga i tōna rōpū mātāwaka. Mā te rītaha mātāwaka e hua ake ai te tautika-kore i te ao mahi, i te ao mātauranga, i te hauora, i te whiwhi whare, me ētahi atu wāhi o te porihanga.

Ka hua ake te pānga taupatupatu mēnā kei konā te tūponotanga ka rītaha ngā whakaaro, ngā mahi rānei a te tangata i runga i tana hononga ki tētahi kaupapa, ki tētahi atu tangata rānei. Hei tauira, he pānga taupatupatu mēnā kei te pae whiriwhiri te tangata, ā, ko tana whanaunga tētahi o ngā kaitono.

Takenga Mai

rītaha - to lean on one side

KUPU KĒ ATU

haukume

arotītaha

Tauira KŌrero

Whakamāramahia mai te rītaha a te kaituhi i roto i tana hauhiko.

I ētahi wā, kāore te tangata e rongo i te rītaha o ōna whakaaro.

Ki ōna whakaaro, kikī ana te pūrongo nei i ngā kōrero rītaha a te karauna.

WhakamĀrama Āpitihanga