Pūtaiao

Pūtaiao

English → Māori

A

AIDS, acquired immune deficiency syndrome

mate ārai-kore (takenga mai: mate – sickness; ārai – ward off, screen; kore – no, not)

Achilles tendon

iohere punga

Asteroid Belt

Tāhei Aorangi Iti

abiotic

ahuropi-kore (takenga mai: ahu – move in a certain direction; ropi [rauropi] - organism; kore – negative)

absorb

miti ~a (takenga mai: miti – lick up; mimiti – swallowed up)

accelerate

whakatere ~a ~nga (kupu kē atu: whakahohoro)

accelerate

whakahohoro ~tia (kupu kē atu: whakatere)

accurate, correct

tika

acetylene

āwaro (tohu: C2H2) (takenga mai: ā – he whakawhitinga o te pū i te kupu Ingarihi; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

acid

waikawa (takenga mai: wai – water, liquid; kawa – bitter, sour, unpleasant taste)

acid rain

ua kawa (takenga mai: ua – rain; kawa [waikawa] – acid)

acoustics (field of study)

mātai oro

active energy

pūngao oho

active immunity

awhikiri tauroa

active volcano

puia oho

adapt, adaptation

urutau ~nga (takenga mai: uru – enter; tau – settle down)

adaptive features

āhuatanga urutau (takenga mai: uru – enter; tau – settle down)

adaptive immunity

awhikiri urutau

adolescent, adolescence, youth

taiohi ~nga

adrenal gland

repe kōihi

adrenalin

kōihi (takenga mai: kōihi - thrill with fear)

adult (animal)

kātua

aerate

kuhu haurehu

aerobic

ā-hāora (takenga mai: ā – after the manner of; hāora – oxygen)

aerodynamic, streamlined

koutata (takenga mai: koutata – sleek, smooth)

aftershock

rūmuri

agar culture

pia whakatipu

agar plate

pae whakatipu

agitated, stirred up (of a liquid)

pōkarekare

agricultural science

mātai ahuwhenua

agriculture

ahuwhenua

air

hau takiwā (takenga mai: hau o te takiwā – air of space; hau – wind, air; takiwā – space)

air mass

hau whakapipi (takenga mai: hau [hau takiwā] - air; whakapipi - heap, pile one upon another)

air resistance

ātetenga hau (takenga mai: ātete – oppose, resist; hau [hau takiwā] – air) (kupu kē atu: parenga hau)

air resistance

parenga hau (kupu kē atu: ātetenga hau)

airway

arahau

alcohol

waipiro (kupu kē atu: waiwaihā)

alcohol

waiwaihā (kupu kē atu: waipiro)

algae

pūkohu wai (takenga mai: pūkohu ‒ moss; wai ‒ water) (kupu kē atu: kapoke)

algae

kapoke (kupu kē atu: pūkohu wai)

algal bloom

pūkohu ngaruru (takenga mai: pūkohu [pūkohu wai] – algae; ngaruru – abundant, flourishing)

algal film

tewe pūkohu wai

alkali

waipāhua (takenga mai: wai – water; pāhua [pāpāhua] – base)

allergy

mate pāwera (takenga mai: mate – sickness; pāwera – sore, tender to the touch, affected)

allotrope

āhuatini

alloy

koranu (takenga mai: ko [konganuku] – metal; ranu - mix)

alpine

(rohe) tairanga (takenga mai: tairanga - elevated)

alternating current

iahiko hohoko (whakapotonga: AC)

alternative energy

pūngao kē (takenga mai: pūngao – energy; kē – different, of another kind)

alternator

pukuhiko hohoko

altitude

teitei (takenga mai: teitei – high, lofty) (kupu kē atu: tiketike)

altitude

tiketike (kupu kē atu: teitei)

alto clouds

kapua waenga (takenga mai: kapua – cloud; waenga – middle)

aluminium

konumohe (tohu: Al) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; mohe – soft, yielding) (kupu kē atu: aruminiama [kupu mino])

aluminium chloride

konumohe pūhaumāota (tohu: AlCl3) (kupu kē atu: aruminiama kōrai [kupu mino])

aluminium oxide

konumohe ōkai (tohu: Al2O3) (kupu kē atu: aruminiama ōkai [kupu mino])

aluminium sulphate

konumohe pākawa pungatara (tohu: Al2(SO4)3) (kupu kē atu: aruminiama hāwhate [kupu mino])

alveolus

miru

amber

tahetoka (takenga mai: tahe – sap of a tree; toka [totoka] – solid) (kupu kē atu: tarawai totoka)

amber

tarawai totoka (kupu kē atu: tahetoka)

ambidextrous

rakarua (kupu kē atu: ringarua)

ambidextrous

ringarua (kupu kē atu: rakarua)

amino acid

waikawa amino (takenga mai: waikawa – acid; amino - He kupu mino.)

ammeter

ine-iahiko

ammonia, hydrogen nitride

haukini (tohu: NH3) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; kini – acrid, pungent) (kupu kē atu: amaunia [kupu mino])

ammonium carbonate

haukini pākawa waro (tohu: (NH4)2CO3) (kupu kē atu: amaunia kāponate [kupu mino])

ammonium chloride

haukini pūhaumāota (tohu: NH4CI) (kupu kē atu: amaunia kōrai [kupu mino])

ammonium hydroxide

haukini waihā (tohu: NH4OH) (kupu kē atu: amaunia haitorowai [kupu mino])

ammonium nitrate

haukini pākawa ota (tohu: NH4NO3) (kupu kē atu: amaunia naiate [kupu mino])

ammonium sulphate

haukini pākawa pungatara (tohu: (NH4)2SO4) (kupu kē atu: amaunia hāwhate [kupu mino])

amnion, foetal membrane

kahukahu

amniotic fluid

waikahu (takenga mai: wai – water, liquid; kahu – membrane enveloping a foetus)

ampere (amp)

wae iahiko (tohu: A) (takenga mai: wae [waeine] - unit of measurement; iahiko – electric current)

amphibian

ika oneone (takenga mai: ika – aquatic animal, fish; oneone – land)

amplifier

whākaha (takenga mai: whā – causative prefix; kaha – strength)

amplitude

teitei

amylase

whākōkī hūware (takenga mai: whākōkī - catalyst; hūware - saliva)

anaerobic

hāora-kore

anatomy (field of study)

mātai tinana

andesite

kōkawa

anemometer

ine-terehau

angle of incidence

koki whakapā

angle of reflection

koki whakaata

angle of refraction

koki hakoko

animal, animalia

kīrehe (takenga mai: kīrehe – dog, quadruped)

annual

tautahi

antennae (of an insect)

pūhihi

anther

ketehae

antibiotic

rongoā paturopi

antibody

paturopi (takenga mai: patu – subdue, kill; ropi [rauropi] – organism)

anticyclone

kurahaupō (takenga mai: kurahaupō – sign of good weather)

antiseptic

patuero (takenga mai: patu – subdue, kill; ero – putrid)

anus

tero (kupu kē atu: tou*)

anus

tou (kupu kē atu: tero*)

anvil (of the ear), incus

kurutangi

aorta

pūtahi o te manawa

aperture, space, gap

mānawanawa (takenga mai: mānawanawa – aperture, space, gap)

appendix

hiku whēkau

aquarium

kauranga ika

aqueous humour

waikaru

aquifer

mātāwainuku (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater)

archipelago

mekamoutere

argillite

pakohe

argon

hauhauhā (tohu: Ar) (kupu kē atu: ākana [kupu mino])

armature

pōkaihuri (takenga mai: pōkai - coil [of wire]; huri - to turn)

arsenic

ahiniki (takenga mai: He kupu mino) (kupu kē atu: ahineke)

artery

ia-tuku (takenga mai: ia [ia-toto] – blood vessel; tuku – send)

arthritis

pona kakā (takenga mai: pona – joint [of the body]; kakā – inflamed) (kupu kē atu: uruumu pona)

arthritis

uruumu pona (kupu kē atu: pona kakā)

arthropod

kīrehe angawaho (takenga mai: kīrehe – animal; angawaho – exoskeleton)

artificial fertiliser

whakahaumako horihori

artificial immunity

awhikiri horihori

artificial insemination

rautātea (takenga mai: rau – place in; tātea – semen)

artificial light

rama

artificial, synthetic

horihori (takenga mai: horihori – false, untrue)

ascorbic acid, Vitamin C

Huaora C

asexual reproduction

whakaputa uri tōtahi (takenga mai: whakaputa uri – reproduction; tō – be conceived; tōtahi – single, alone)

ash

pungarehu

asteroid

aorangi iti (kupu kē atu: tokarangi)

asteroid

tokarangi (kupu kē atu: aorangi iti)

asthma

huangō

astronaut

kaipōkai tuarangi (takenga mai: kai – prefix denoting agent; pōkai – travel about; tuarangi – outer space)

astronomy

mātai arorangi

atmosphere

kōhauhau (takenga mai: kō [kōpaki] - envelop; hau - gas)

atmospheric pressure

pēhanga kōhauhau

atoll

ātoro (takenga mai: He kupu mino.)

atom

ngota (takenga mai: ngota – fragment, particle)

atomic number

tau iraoho (takenga mai: tau – number; iraoho – proton)

atrium

manawa runga

attractive force

tōpana pipiri

auditory nerve

io rongo

aurora australis

Tahu-nui-a-rangi

autumn

ngahuru (kupu kē atu: tokerau)

autumn

tokerau (kupu kē atu: ngahuru)

avalanche

horomaunga (takenga mai: horo – fall in fragments, slip; maunga – mountain)

average speed

tere toharite

axis (of a graph)

tuaka

axis of rotation

pou tāwhirowhiro

axle

paewīra (takenga mai: pae - transverse beam; wīra - wheel [kupu mino])

(atomic) mass number

tau karihi (o te ngota) (takenga mai: tau – number; karihi – nucleus)

B

Beaufort scale

āwhata Beaufort (takenga mai: āwhata – scale; Beaufort – he ingoa tangata)

Big Bang Theory

Ariā Pahū Nui

backbone, spine

tuaiwi

bacteria

huakita (takenga mai: hua – product, progeny, abundance; kita – anything very small)

balanced diet

kai tautika

balanced force

tōpana taurite

baleen whale

ika moana pāhau

ball and socket joint

pona kapunga

bar magnet

poro autō

bark (of a tree)

hiako (kupu kē atu: kiri)

bark (of a tree)

kiri

barometer

ine-kurahau (kupu kē atu: ine-pēhanga hau)

barometer

ine-pēhanga hau (kupu kē atu: ine-kurahau)

barren (land)

hahore (kupu kē atu: tītōhea)

barren (land)

tītōhea (kupu kē atu: hahore)

basalt

karā (kupu kē atu: ōnewa)

basalt

ōnewa (kupu kē atu: karā)

base

pāpāhua (kupu kē atu: kawakore)

base

kawakore (kupu kē atu: pāpāhua)

battery

pūhiko (takenga mai: pū – origin, source; hiko – electricity)

bauxite

toka konumohe (takenga mai: toka – rock; konumohe – aluminium)

beak, bill

ngutu (o tētahi manu)

beaker

ipurau

behavioural adaptation

urutaunga whanonga

bell jar

ipu pere

belt drive, belt transmission

whakahuri tātua (takenga mai: whakahuri - to turn; tātua - belt)

benign tumour

pukupuku ngū

benzene, petrol

penehīni (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: kōhinu, penehinu)

beryllium

konuuku (tohu: Be) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; uku – white clay) (kupu kē atu: peririama [kupu mino])

bi-metal strip

tāhei konurua (takenga mai: tāhei – band, stripe; konu [konganuku] – metal; rua – two)

bicarbonate

pākawa waro-rua (tohu: HCO3-) (takenga mai: pākawa [pāhare - salt, ester], [waikawa - acid] ~ 'ate'; waro - carbon) (kupu kē atu: paikāponate [kupu mino])

biceps

uarua

biennial

taurua

bile

waiate

bile duct

pū waiate

binary stars

whetū punarua

binocular microscope

whārahi karurua

binoculars

karurua whakatata

biochemical

matū koiora

biochemistry

mātai matū koiora

biodegradable, decay

pōpopo (takenga mai: pōpopo – rotten, decayed, worm-eaten)

biodiesel

hinuheu koiora

biodiversity

kanorau koiora (takenga mai: kano - sort, kind; rau - multitude; koiora - biology) (kupu kē atu: rerenga rauropi)

biodiversity

rerenga rauropi (kupu kē atu: kanorau koiora)

bioenergy

pūngao koiora

bioethics

matatika koiora (takenga mai: matatika – right, straight; koiora – biology)

biofuel

kora koiora

biogas

haurehu koiora

biological control

whakatina koiora (takenga mai: whakatina – overcome, confine, put under restraint; koiora – biology)

biological warfare

pakanga ā-koiora

biology

mātai koiora (takenga mai: mātai – inspect, examine; koiora – life)

biomass

papatipu koiora

biophysics

mātai ahupūngao koiora

biosecurity

haumaru koiora

biosolids

totoka koiora

biosphere

ao koiora

biotechnology

mātai hangarau koiora

biotic

ahuropi (takenga mai: ahu - move in a certain direction; ropi [rauropi] - organism)

bio~, biological

koiora (takenga mai: koiora – life)

birth

whakawhānau ~tia

birth canal

ara whakawhānau

bitter

pūkawa (kupu kē atu: kawa, hīmoemoe)

bivalve

angarua (takenga mai: anga – shell; rua – two)

black hole

āputa rangi (kupu kē atu: rua pango)

black hole

rua pango (kupu kē atu: āputa rangi)

black smokers

tuku-auahi pango

bladder

tōngāmimi

blood

toto

blood cell, blood corpuscle

pūtau toto

blood clot

tepetoto

blood pressure

pēhanga toto

blood vessel

ia-toto

blowpipe

pūpuha

boil

koropupū (kupu kē atu: korohuhū)

boil

korohuhū (kupu kē atu: koropupū*)

boiling point

pae koropupū

boiling tube

ipuipu nui

bone

kōiwi

bone marrow

mongamonga

boron

pūtiwha (tohu: B) (takenga mai: pū [pūmotu] – element; tiwha – gleam) (kupu kē atu: pōrana [kupu mino])

botany

mātai tipu

brain

roro

brain stem

pūroro

branch (of a tree)

kaupekapeka (kupu kē atu: peka*)

branch (of a tree)

peka (kupu kē atu: kaupekapeka*)

brass

kuratea (takenga mai: kura [konukura] – copper; tea [konutea] – zinc)

breathe

hēhē

breech birth

whānau kōaro (takenga mai: whānau [whakawhānau] – birth; kōaro – inverted, turned right around)

brine, salt solution

mehanga tote

brittle

mōwhaki (kupu kē atu: mōwhakiwhaki)

broadleaf

raurapa (takenga mai: rau – leaf; rapa – anything broad and flat)

bromine

pūkane (tohu: Br) (takenga mai: pū [pūmotu] – element; kane [kanekane] – pungent) (kupu kē atu: paraumini [kupu mino])

bronchiole

pekahau ririki

bronchitis

pekahau kakā

bronchus

pekahau

bronze

rauwhero

bruise

marū

bubble

mirumiru

bud (of a plant)

toroihi (kupu kē atu: wana*)

bud (of a plant)

wana (kupu kē atu: toroihi*)

bulb (of a plant)

tōpuku

bulb holder

whakakopa pūrama (takenga mai: whakakopa - to clasp, clutch; pūrama - bulb)

bung, plug

puru ~a

bunsen burner

muratahi

buoyant, buoyancy

puhau ~tanga (kupu kē atu: pūrewa ~tanga)

buoyant, buoyancy

pūrewa ~tanga (kupu kē atu: puhau ~tanga)

burette

ngōine katirere

butane

pūwaro (tohu: C4H10) (takenga mai: pū - He kupu mino.; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

byte

waematihiko (tohu: B) (takenga mai: wae - unit of measurement; matihiko - digital) (kupu kē atu: paita [kupu mino])

C

Caesarean section

whānau poka (takenga mai: whānau [whakawhānau] – birth; poka – cut out)

Celsius

tohurau

Celsius scale

āwhata Celsius (takenga mai: āwhata – scale; Celsius – he ingoa tangata) (kupu kē atu: āwhata tohurau)

Celsius scale

āwhata tohurau (takenga mai: āwhata - scale; tohu - to point out, show; rau - hundred) (kupu kē atu: āwhata Celsius)

Chlamydia

kamiria (takenga mai: He kupu mino.)

Close the Loop, sustainable process

tukanga toitū (takenga mai: tukanga – process; toitū – sustainable)

cadmium

konuhirimā (takenga mai: konu [konganuku] - metal; hiri [hiriwa] - silver; mā - white)

calcium

konupūmā (tohu: Ca) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; pūmā – whitish grey) (kupu kē atu: kāhiama [kupu mino])

calcium carbonate

konupūmā pākawa waro (tohu: CaCO3) (kupu kē atu: kāhiama kāponate [kupu mino])

calcium chloride

konupūmā pūhaumāota (tohu: CaCl2) (kupu kē atu: kāhiama kōrai [kupu mino])

calcium hydroxide, limewater

konupūmā waihā (tohu: Ca(OH)2) (kupu kē atu: kāhiama haitorowai [kupu mino], wairaima [kupu mino])

calcium nitrate

konupūmā pākawa ota (tohu: Ca(NO3)2) (kupu kē atu: kāhiama naiate [kupu mino])

calcium oxide

konupūmā ōkai (tohu: CaO) (kupu kē atu: kāhiama ōkai [kupu mino])

caldera

tawhā (takenga mai: tawhā – crack, chasm)

calf muscle

takapū

calorie

karori (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: cal)

camouflage

kirihuna (takenga mai: kiri - skin; huna - hide)

cancer

mate pukupuku

canopy (of a forest)

kāuru o te ngahere

cap

taupoki

capacitor

pūnga iahiko (tohu: ) (takenga mai: pūnga ‒ lie in a heap; iahiko ‒ electric current)

capacity

kītanga (takenga mai: kī - full)

capillary

ia-tōiti (takenga mai: ia [ia-toto] – blood vessel; tōiti – little finger or toe)

capillary tube

ngongo rauangi

capsule (external covering)

kiriwaho

carbohydrate

warowaihā (takenga mai: waro – carbon; wai – water; hā [hāora] - oxygen)

carbon

waro (tohu: C) (takenga mai: waro – burning coals, charcoal) (kupu kē atu: kāpona [kupu mino])

carbon cycle

hurihanga waro

carbon dioxide

hauhā (tohu: CO2) (takenga mai: hau [haurehu] - gas; hā [whakahā] - emit breath) (kupu kē atu: waro hāora-rua, kāpona ōkai-rua [kupu mino])

carbon dioxide

waro hāora-rua (tohu: CO2) (kupu kē atu: hauhā, kāpona ōkai-rua [kupu mino])

carbon disc

porotiti waro

carbon footprint

tapuwae waro

carbon monoxide

haukino (tohu: CO) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; kino – bad) (kupu kē atu: waro hāora-tahi, kāpona ōkai-tahi [kupu mino])

carbon monoxide

waro hāora-tahi (tohu: CO) (kupu kē atu: haukino, kāpona ōkai-tahi [kupu mino])

carbon sink

putunga waro

carbonate

pākawa waro (tohu: CO32-) (takenga mai: pākawa [pāhare - salt, ester], [waikawa - acid] - 'ate'; waro - carbon) (kupu kē atu: kāponate [kupu mino])

carbonic acid

waikawa waro (tohu: H2CO3) (kupu kē atu: waikawa kāpona [kupu mino])

cardiac muscle

uaua manawa

cardiovascular

ia-manawa (takenga mai: ia [ia-toto] – blood vessel; manawa – heart)

cardiovascular system, circulatory system

pūnaha toto

carnivore

kaikiko (takenga mai: kai - to eat; kiko - flesh)

carotid artery

ia-tuku kakī

cartilage

wheua ngohe

catalyst

whākōkī (takenga mai: whā - causative prefix; kōkī [kōkīkī] - fast)

cavity

pakohu

celestial bodies

whānau ariki

cell

pūtau (takenga mai: pū – origin, source; tau – be able)

cell (electric)

pūtau hiko

cell division

wehenga pūtau (takenga mai: wehe – detach, divide; pūtau – cell)

cell wall

paetara pūtau

cellulose

pūtauhuka (takenga mai: pūtau – cell; huka – sugar)

central processing unit

pūtāhiko whakahaere (tohu: CPU) (takenga mai: pū - centre, source; tāhiko - electronic; whakahaere - control, manage)

centrifugal force

tōpana whakawaho (takenga mai: tōpana - force; whakawaho - in an outward direction)

centrifuge

pūrere whakawaho

centripetal force

tōpana whakaroto (takenga mai: tōpana - force; whakaroto - toward the inside)

cerebellum

roro tuarongo

cerebrum

roro hiringa

cervical vertebrae

tangai kakī

cervix

waha kōpū

change

panoni ~hia ~ tanga

charcoal

kongawaro (takenga mai: konga [kongakonga] – crumb, fragment, chip; waro – burning coals, charcoal)

charged particle

korakora hihiko

chemical bond

honohono matū

chemical change

panoni matū

chemical composition

ōwehenga matū (takenga mai: ōwehenga – ratio; matū – chemical)

chemical compound

pūhui matū

chemical decomposition

wāwāhinga matū

chemical energy

pūngao matū

chemical equation (balanced)

whārite matū taurite

chemical equation (unbalanced)

whārite matū tītaha

chemical formula

tātai matū (takenga mai: tātai – calculate, arrange, set in order; matū – chemical)

chemical potential energy

pūngao matū moe

chemical property

āhuatanga matū

chemical reaction

tauhohe matū (takenga mai: tau – prefix denoting a reciprocal action; hohe [whakahohe] – energise, invigorate; matū – chemical)

chemical structure

hanga matū

chemical substance

pūmatū (takenga mai: pū – origin, source, main stock; matū – chemical matter)

chemical waste

para matū

chemical weathering

ngawhere kawekawe (takenga mai: ngawhere – break up, crumble; kawekawe – the material world)

chemistry

mātai matū (takenga mai: mātai – inspect, examine; matū – matter, chemical)

chloride

pūhaumāota (tohu: Cl-) (takenga mai: pū [pūhui] – compound; haumāota – chlorine) (kupu kē atu: kōrai [kupu mino])

chlorine

haumāota (tohu: Cl) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; māota – green) (kupu kē atu: kōrini [kupu mino])

chlorofluorocarbon

mākōwaro (whakapotonga: CFC) (takenga mai: mā [haumāota] – chlorine; kō [haukōwhai] – fluorine; waro – carbon)

chlorophyll

kanokāriki

chloroplast

pūkāriki (kupu kē atu: pūmāota)

chloroplast

pūmāota (kupu kē atu: pūkāriki)

cholesterol

ngakototo (takenga mai: ngako – fat; toto – blood)

chordate

kīrehe whai tuaiwi (takenga mai: kīrehe – animal; whai tuaiwi – vertebrate)

choroid

kotikamo (takenga mai: koti – divide; kamo – eye)

chromatography paper

pepa tūrara (takenga mai: pepa – paper; tūrara – spread out)

chromium

konukita (tohu: Cr) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; kita [kitakita] – intensely, brightly, of colours) (kupu kē atu: koromiama [kupu mino])

chromosome

pūira (takenga mai: pū – source, origin; ira – gene)

cilia

hururiki (takenga mai: huru – hair; riki – small)

circuit board

papa tāhiko (takenga mai: papa - flat board; tāhiko - electronic)

circuit breaker, fuse

katiara (takenga mai: kati - block, obstruct; ara - pathway)

circuit diagram

hoahoa ara iahiko

circular motion

neke porotaka (takenga mai: neke - to move, alter position)

cirrus cloud

iorangi (kupu kē atu: pūrehurehu*)

cirrus cloud

pūrehurehu (kupu kē atu: iorangi*)

citric acid, hydrogen citrate

waikawa rēmana (tohu: C6H8O7)

civil engineering

pūhanga metarahi (takenga mai: pū – skilled person; hanga – make, build, fashion; metarahi – great)

clamp

whakakopa ~ina

class (classification of organism)

karangatanga

classification key

ara tautohu

classify, group

whakarōpū ~ngia ~tanga

clavicle, collarbone

paemanu

clay

uku

climate

āhuarangi (takenga mai: āhua – form, appearance, character; Rangi – Sky, heavens, upper regions)

climatology

mātai āhuarangi

clip

rawhi

clitoris

tonetone

clone

pūrua tōkai-kore (takenga mai: pūrua – do a second time; tōkai – copulate; kore – not, negative)

clot

tepe

cloud

kapua (kupu kē atu: ao*)

cloud

ao (kupu kē atu: kapua*)

cloud (dark band)

mamaru

clouds in strata

kupenga a Taramainuku

coagulate

tetepe

coal

waro (kupu kē atu: waro koranehe)

coal

waro koranehe (kupu kē atu: waro)

coal-fired power station

punahiko waro koranehe

coarse adjustment

kou whānui (takenga mai: kou – knob; whānui – broad, wide)

coarse-grained (of rock)

matanui

cobalt

konukurahina (tohu: Co) (takenga mai: konukura – copper; hina – grey, pale) (kupu kē atu: kaupata [kupu mino])

coccyx, tailbone

timu

cochlea

koko

cocoon

whare tūngoungou

cog, gear

nihowhiti (takenga mai: niho - teeth; whiti - to transfer) (kupu kē atu: kōpaetara)

coil (of wire), solenoid

pōkai (waea)

cold front

aro mātao

colon, large intestine

kōpiro nui

colour

tae (kupu kē atu: kano)

colour

kano (kupu kē atu: tae)

colour filter

tātari tae

coloured light

aho whaikano

combust, burn, ignite

tahu ~na ~nga (kupu kē atu: ngingiha)

combust, burn, ignite

ngingiha (takenga mai: ngingiha – burn) (kupu kē atu: tahu)

combustion reaction

tauhohe ngingiha

combustion spoon

koko ngingiha

comet

unahiroa (kupu kē atu: puaroa*)

comet

puaroa (kupu kē atu: unahiroa*)

commensal bacteria

huakita taupiri

commercial waste

para tauhokohoko

community

hapori (takenga mai: hapori – section of tribe, family)

commutator

pūhuri hiko (takenga mai: pū - source, origin, centre; huri - turn; hiko - electricity)

compass (to show direction)

kāpehu (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: tohu aronga)

compass (to show direction)

tohu aronga (kupu kē atu: kāpehu)

complete combustion

ngingiha oti

component

waehanga (takenga mai: wae – part; hanga – build, make, fashion)

compost

wairākau (takenga mai: wairākau – manure)

compound

pūhui (takenga mai: pū ‒ origin, source; hui ‒ come together, double up)

compressed natural gas

kāpunipuni (whakapotonga: CNG)

compression force

tōpana pēhi

concave lens, diverging lens

mōhiti kōpapa (kupu kē atu: mōhiti tihoi)

concave lens, diverging lens

mōhiti tihoi (kupu kē atu: mōhiti kōpapa)

concave mirror

whakaata kōpapa

conceive, conception

whakaira ~nga

concentrate, concentration

kukū ~tanga (takenga mai: kukū – firm, stiff, thickened, not fluid or watery)

concept

huatau

conclude, decide, determine

whakatau ~ria ~nga

concrete

raima (takenga mai: He kupu mino.)

condense, condensation

tōtā ~tia (takenga mai: tōtā – sweat, condensed vapour)

condenser (of water vapour)

whakatōtā

conduct

kawe ~a ~nga

conductor

pūkawe

cone (of a tree)

koroī (takenga mai: koroī – fruit of white pine)

confined aquifer

mātāwainuku hamaruru (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater; hamaruru - to shut in, confine, restrict)

conglomerate (rock)

toka māhurehure (takenga mai: toka – rock; māhurehure – cut to pieces, reduced to fragments)

conical flask

puoto koeko

conjunctiva

kirikamo

conservation of energy

pūmau o te pūngao

conservation of mass

pūmau o te papatipu

conserve, conservation

whāomoomo ~tia (takenga mai: whāomoomo – tend, use sparingly, husband)

constant acceleration

whakaterenga pūmau

constant deceleration

whakapōturi pūmau

constant force

tōpana pūmau

constant speed

tere pūmau

constellation

kāhui whetū

constipation

kōroke

construction waste

para hanga whare

consumer (biological)

kaikame (takenga mai: kai - to eat, consume; kame - food)

contact force

tōpana pā

contagious disease

mate rere

contaminate

tāhawahawa ~tia

continent

paparahi (takenga mai: papa – surface; rahi – large) (kupu kē atu: whenua rahi)

continent

whenua rahi (kupu kē atu: paparahi)

continental crust

kiri paparahi (takenga mai: kiri – skin; paparahi – continent)

continental drift

nuku paparahi (takenga mai: nuku – move; paparahi – continent)

continental plate

papaneke paparahi (kupu kē atu: papaneke whenua)

continental plate

papaneke whenua (kupu kē atu: papaneke paparahi)

continental polar air mass

hau whakapipi whenua tōpito

continental shelf

paenga paparahi

continental tropical air mass

hau whakapipi whenua pārūrū

contract, compress (a material)

hīnohi

contract, contraction (of a muscle)

kukuti ~nga

control stick

kakau (takenga mai: kakau - handle of a tool, stem of a plant)

control system

pūnaha whakahaere

control variable

taurangi whakatina (takenga mai: taurangi – variable; whakatina – fasten, fix, put under restraint)

control, keep steady

whakamatua ~tia

convection current

rerenga iakawe (takenga mai: rerenga [rere] – flow; iakawe – convection)

convectional rain

ua pārūrū (takenga mai: ua – rain; pārūrū – sultry, hot)

convergent plate boundary

paenga papaneke ūngutu

convex lens, converging lens

mōhiti koropuku (kupu kē atu: mōhiti ūngutu)

convex lens, converging lens

mōhiti ūngutu (kupu kē atu: mōhiti koropuku)

convex mirror

whakaata koropuku

convulsion, spasm

hukihuki

copper

konukura (tohu: Cu) (takenga mai: konu [konganuku]] – metal; kura – red ochre) (kupu kē atu: kapa [kupu mino])

copper carbonate

konukura pākawa waro (tohu: CuCO3) (kupu kē atu: kapa kāponate [kupu mino])

copper chloride

konukura pūhaumāota (tohu: CuCl2) (kupu kē atu: kapa kōrai [kupu mino])

copper oxide

konukura ōkai (tohu: CuO) (kupu kē atu: kapa ōkai [[kupu mino])

copper sulphate

konukura pākawa pungatara (tohu: CuSO4) (kupu kē atu: kapa hāwhate [kupu mino])

core (of the Earth)

iho (takenga mai: iho – heart, inside, kernel)

cornea

kiriwhatu (takenga mai: kiri - skin; whatu - eye)

coronary artery

ia-tuku manawa

corrode, corrosion

pūnguru (takenga mai: pūnguru – worn down, worn away)

corrugated iron

rino kōwakawaka (takenga mai: kōwakawaka - grooved, fluted)

cosmology (field of study)

mātai tuarangi

cosmos

tātai tuarangi (kupu kē atu: pūnaha tukupū)

cosmos

pūnaha tukupū (kupu kē atu: tātai tuarangi)

cotyledon

pātaka

cover slip

uhi angiangi (takenga mai: uhi - to cover over; angiangi - thin, fine)

cramp

kokohu (kupu kē atu: kuiki)

cramp

kuiki (kupu kē atu: kokohu)

cranium

pakohu roro

crater

rua

cross section

motuhanga

cross-pollination

haenga whakawhiti

crucible

oko whakawera

crude oil

hinu māori

crust (of the Earth)

kirinuku (takenga mai: kiri – skin; nuku – the Earth)

crustacean

mawhiti (takenga mai: mawhiti – a marine crustacean)

crystal

tioata (takenga mai: tio – ice; ata [kōataata] – transparent)

crystal violet

tioata poroporo

cultivate (soil)

pāpako ~hia (kupu kē atu: tāmata, ngaki)

cultivate (soil)

tāmata ~hia (kupu kē atu: pāpako)

culture

paparea

cumulus cloud

kapua whakapipi (takenga mai: kapua – cloud; whakapipi – heap, pile one upon another)

cycle (biological)

hurihanga (koiora)

cyclone, depression, low pressure

kurahau-awatea (takenga mai: kurahau-awatea – cyclone, sign of bad weather)

cytoplasm

waitepe (takenga mai: wai – water, liquid; tepe – congeal, coagulate)

D

DNA (deoxyribonucleic acid)

pītau ira (takenga mai: pītau – perforated spiral carving, young succulent shoot of afern; ira – gene)

dam

pāpuni ~tia (kupu kē atu: matatara)

dam

matatara (kupu kē atu: pāpuni)

day

rangi (kupu kē atu: rā)

day

rā (kupu kē atu: rangi)

decant

āta tāhoro

decelerate, deceleration

whakapōturi (takenga mai: whaka – causative prefix, to make; pōturi – slow)

decibel

wae pāoro (tohu: dB) (takenga mai: wae [waeine] – unit of measurement; pā [kahapā] – intensity; oro – sound)

deciduous

rauhoro (takenga mai: rau – leaf; horo – drop off) (kupu kē atu: tokerauhoro)

deciduous

tokerauhoro (kupu kē atu: rauhoro)

decolorizer

wai whakahātea

decompose

popo (takenga mai: popo – rotten, decayed, worm eaten)

decomposer

kaiwhakapopo

deep aquifer, artesian bore

puna manawa whenua

define, specify

tautuhi ~tia

deforest, deforestation

whakarake ~a ~nga (takenga mai: whaka - causative prefix; rake - bare, bald, barren) (kupu kē atu: tuangahere)

deforestation

tuangahere (takenga mai: tua - to fell, cut down; ngahere - forest) (kupu kē atu: whakarake)

dehydrate, dehydrated

tauraki ~na ~tanga (takenga mai: tauraki – dry by exposure to the sun, dried)

deioniser

tango katote

delivery tube

pū haurehu

deltoid

ua pokohiwi

denitrification

tuku hauota

density

kiato (takenga mai: kiato – compact) (kupu kē atu: apiapi)

density

apiapi (kupu kē atu: kiato)

dentistry

mātai niho

deoxygenated blood

toto hāora-kore

dependent variable

taurangi whakamauru (takenga mai: taurangi - variable; whakamauru - lean upon)

dermis, corium

kiriwai

desert

koraha

desiccator

whakamaroke (takenga mai: whaka - causative prefix; maroke - dry)

detritus

toenga whakapopo (takenga mai: toenga - left overs; whakapopo - cause to rot or decay)

diabetes

mate huka

diagram

hoahoa ~ina

diaphragm

pātūpoho (takenga mai: pātū – screen, wall; poho – chest)

diarrhoea

tikotiko (kupu kē atu: kotere*)

diarrhoea

kotere (kupu kē atu: tikotiko*)

dicotyledon

pātaka-rua

diesel

hinuheu

diet (food consumed)

whiringa kai (takenga mai: whiri [whiriwhiri] – select, choose; kai – food)

diet (restriction of food consumed)

whakatiki ~a (takenga mai: whakatiki – keep short of food)

diffract, diffraction

roraha ~nga (takenga mai: roraha – spread out, expanded, scattered about)

diffused light

aho horahora (takenga mai: aho – light; horahora – spread out)

diffusion

ingo (takenga mai: ingo – be diffused)

digest, digestion

nakunaku ~a (takenga mai: nakunaku - reduce to fragments) (kupu kē atu: kūnatu)

digest, digestion

kūnatu (kupu kē atu: nakunaku)

digester

pūnakunaku (takenga mai: pū [pūrere] – machine, device; nakunaku – digest, reduce to fragments)

digestive enzyme

whākōkī nakunakuu (takenga mai: whākōkī - catalyst; nakunaku - to digest food)

digestive juices

wai nakunaku (kupu kē atu: wai kūnatu)

digestive juices

wai kūnatu (kupu kē atu: wai nakunaku)

digestive system

pūnaha nakunaku kai

digestive tract

ara nakunaku (takenga mai: ara - pathway; nakunaku -digest [food])

dilute

waimeha ~tia

diode

whāhutahi

dioxide

hāora-rua (tohu: O2) (kupu kē atu: ōkai-rua [kupu mino])

dioxin

taioke (takenga mai: oke [tāoke] - toxic; taioke - he kupu mino)

direct current

iahiko torotika (whakapotonga: DC)

direct drive, direct transmission

whakahuri horipū (takenga mai: whakahuri - to turn; horipū - direct)

directly proportional relationship

pānga riterite horipū (takenga mai: pānga riterite - proportional relationship; horipū - direct)

disease

mate (kupu kē atu: tahumaero)

disease

tahumaero (kupu kē atu: mate)

disinfectant

patu huakita (takenga mai: patu – subdue, kill; huakita – bacteria)

dispersion (light)

korara (aho)

displace, displacement

pei ~a ~nga (takenga mai: pei – drive out, banish)

dispose of, disposable

porowhiu ~a

dissecting tray

paepae tuaki (takenga mai: tuaki - to gut, disembowel, dissect)

dissolve

memeha (takenga mai: memeha – be dissolved)

distance

tawhiti

distil, distillation

iheu ~a ~nga (takenga mai: iheuheu – separate)

distillation flask

puoto iheunga

divergent plate boundary

paenga papaneke tihoi

dominant gene

ira tāpua (takenga mai: ira – gene; tāpua – prominent, significant, stand out)

dormant volcano

puia moe

double bond

hononga huirua

drag

tōpana ātete (takenga mai: tōpana – force; ātete – oppose, resist)

drop (of liquid)

pata (kupu kē atu: māturunga)

drop (of liquid), to drip

māturu ~hia

dropper

ngōpata (kupu kē atu: whakamāturu)

dropper

whakamāturu (kupu kē atu: ngōpata)

drought

tauraki

drug

pūroi

duct

pū (takenga mai: pū – pipe, tube)

ductile

kōngohe (takenga mai: kōngohe – pliable)

duodenum

pohokauiti

dynamics (field of study)

mātai nekeneke (takenga mai: mātai - study, ~ology; nekeneke - movement)

dynamo

pukuhiko māmā

E

Earth

Papatūānuku (kupu kē atu: ao)

Earth

ao (kupu kē atu: Papatūānuku)

Earth science

pūtaiao ā-nuku

Eustachian tube

ngōrongo

ear

taringa

ear canal

awa taringa

ear drum

tōrino

earthquake

rū (whenua) ~hia

earwax, cerumen

tāturi

ebb tide, low tide

tai heke (kupu kē atu: tai timu*)

ebb tide, low tide

tai timu (kupu kē atu: tai heke*)

echo

paoro

eclipse

āraitanga (takenga mai: ārai – screen, veil, curtain, blind)

ecofarm

pāmu tautaiao (takenga mai: tau - befitting, calm, settled; taiao - environment; tautaiao - eco, environmentally friendly)

ecohouse

whare tautaiao

ecological

hauropi (takenga mai: hau [hau kāinga] – home; ropi [rauropi] – organism)

ecological niche

tūranga hauropi

ecology (field of study)

mātai hauropi

ecoproduct

taonga tautaiao (takenga mai: taonga - property, goods, object; tau - befitting, calm, settled; taiao - environment; tautaiao - environmentally friendly)

ecosphere

ao hauropi (takenga mai: ao – world; hau [hau kāinga] - home; ropi [rauropi] - organism)

ecosystem

pūnaha hauropi (takenga mai: pūnaha ‒ system; hauropi ‒ ecology)

eco~, environmentally friendly

tautaiao (takenga mai: tau – befitting, calm, settled; taiao – environment)

efficient, efficiency

whāomo ~tanga (takenga mai: whāomo [whāomoomo] – tend, use sparingly, husband)

egg (of female animal)

hua

egg case, egg sac

pūkoro hua

ejaculate, ejaculation

tuha ~ina ~nga

elastic

roroha (kupu kē atu: kūtorotoro)

elastic energy

pūngao kūtorotoro

elastic, elasticity

kūtorotoro (takenga mai: kūtoro – stretched, at full length) (kupu kē atu: roroha)

electric cord

taura hiko

electric fan

kōkōhiko

electric field

whaitua hiko

electric hotplate

tārahu hiko (takenga mai: tārahu – native oven; hiko – electricity)

electric motor

pūkaha hiko

electric plug

puru hiko

electric socket

kapiti hiko (takenga mai: kapiti - joined, brought together, slot) (kupu kē atu: kōhao hiko)

electric socket

kōhao hiko (kupu kē atu: kapiti hiko)

electrical charge

whana hiko (takenga mai: whana – thrust, impel, charge, rush; hiko – electricity)

electrical circuit

ara iahiko (takenga mai: ara – pathway; ia – current; hiko – electricity)

electrical conductor

pūkawe hiko (kupu kē atu: kakawe hiko)

electrical conductor

kakawe hiko (kupu kē atu: pūkawe hiko)

electrical current

iahiko (tohu: I)

electrical device, appliance

pūrere hiko

electrical energy

pūngao hiko

electrical engineering

pūhanga hiko (takenga mai: pū – skilled person; hanga – make, build; hiko – electricity)

electrical generator

pukuhiko (takenga mai: puku – stomach; hiko – electricity)

electrical insulator

ārai hiko

electrical power

kaha hiko

electricity

hiko

electrode

pito kawehiko

electrolysis

tauhohe pāhiko (takenga mai: tauhohe – reaction; pā – touch, strike; hiko – electricity)

electrolyte solution

mehanga kawehiko

electromagnet

aukume ā-hiko (kupu kē atu: autōhiko)

electromagnet, electromagnetic

autōhiko (kupu kē atu: aukume ā-hiko)

electromagnetic effect

hua autōhiko

electromagnetic induction

kōpana autōhiko (takenga mai: kōpana – incite, urge; autōhiko - electromagnet)

electromagnetic radiation

hihi autōhiko

electromagnetic spectrum

tūāwhiorangi autōhiko

electromagnetic wave

ngaru autōhiko

electron

irahiko (takenga mai: ira – freckle, mole; hiko – electricity)

electron microscope

karu whakarahi irahiko

electron shell

whaitua irahiko (takenga mai: whaitua – region, space; irahiko – electron)

electronic

tāhiko (takenga mai: tā – carve, fashion, causative prefix; hiko – electricity)

electronic engineering

pūhanga tāhiko (takenga mai: pū – skilled person; hanga – make, build, fashion; tāhiko – electronic)

electronic scale

ine-taumaha tāhiko

electronic timer

ine-wā tāhiko

electronic waste, e-waste

para tāhiko (kupu kē atu: ī-para)

electronics

mātai tāhiko

electroplating

tāuhi ā-hiko (takenga mai: tā – causative prefix; uhi – cover; hiko – electricity)

electroscope

ine-hikotū

electrostatic force

tōpana hikotū

element

pūmotu (takenga mai: pū ‒ origin, source; motu ‒ anything isolated)

embryo

kikiri

embryo insertion

whakauru kukune

emulsify, emulsion

whakaehu ~nga (takenga mai: whakaehu – disperse)

endangered species

momo tata korehāhā

endemic

taketake

endemic species

momo taketake

endorphin, endomorphin

taiaki whakahari

endoskeleton

angaroto (takenga mai: anga – shell, skeleton; roto – inside)

endospore

pataroto

endothermic reaction

tauhohe pauwera (takenga mai: tauhohe – reaction; pau – consumed; wera – heat)

energy

pūngao (kupu kē atu: ngao)

energy

ngao (kupu kē atu: pūngao)

energy chain

raupapa pūngao

energy efficiency

whāomotanga pūngao (takenga mai: whāomo – efficient; pūngao – energy)

energy input

pūngao uru

energy output

pūngao puta

energy transfer

whakawhitinga pūngao

energy transformation

huringa pūngao (takenga mai: huri – turn, overturn; pūngao – energy)

engineering

mātai pūhanga (takenga mai: mātai – inspect, examine; pū – skilled, wise, expert; hanga – create, build)

entropy

kaumingomingo (takenga mai: kaumingomingo - to be in a state of confusion, disorder)

environment

taiao

enzyme

pūmua whākōkī (takenga mai: pūmua ‒ protein; whākōkī ‒ catalyst)

epicentre

pokapū waho (takenga mai: pokapū – middle, centre; waho – outside)

epidemiology

mātai tahumaero

epidermis

kiritai (kupu kē atu: kiriwaho)

epidermis

kiriwaho (takenga mai: kiri - skin; waho - outer) (kupu kē atu: kiritai)

epididymis

pōkai tātea

epiglottis

kōpani (takenga mai: kōpani – shut up, close up, lid of a box)

epiphyte

tipu pipiri (takenga mai: tipu – plant; pipiri – stick, adhere, cling)

equator

weheruatanga o te ao (takenga mai: weherua – divide into two)

equinox

pahore o Rehua

erection

ure tora

erode, erosion

ngāhorohoro (takenga mai: ngāhorohoro – fall off bit by bit)

erupt, eruption

hū ~nga

ester, salt

pāhare (takenga mai: pāhare – bitter)

estuary

wahapū (kupu kē atu: ngutuawa)

ethane

ewaro (tohu: C2H6) (takenga mai: e – He whakawhitinga o te pū i te kupu Ingarihi; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

ethanoate, acetate, vinegar

winika (tohu: CH3CO2-) (takenga mai: winika – vinegar [kupu mino]) (kupu kē atu: ahitate [kupu mino])

ethanoic acid, acetic acid

waikawa ewaro (tohu: CH3COOH) (kupu kē atu: waikawa winika)

ethanoic acid, acetic acid

waikawa winika (tohu: CH3COOH) (kupu kē atu: waikawa ewaro)

ethanol

waihā ewaro (tohu: C2H5OH)

ethics, ethical

matatika (takenga mai: matatika – right, straight)

evaporate

whakaeto ~a ~nga (kupu kē atu: tōmiti)

evaporate

tōmiti (kupu kē atu: whakaeto)

evaporating basin

oko whakaeto

evergreen

māotaota (takenga mai: māota – fresh-grown, green) (kupu kē atu: raumāota)

evergreen

raumāota (kupu kē atu: māotaota)

evolution

kukuwhatanga (takenga mai: kuku [kukune] - swell as pregnancy advances, grow; whatanga [whanaketanga] - grow, move onwards or upwards)

excrete

tukupara (kupu kē atu: whakatikotiko)

excretory system, urinary system

pūnaha tukupara

exhale

whakahā

exoskeleton

angawaho (takenga mai: anga – shell, skeleton; waho – outside)

exothermic reaction

tauhohe putawera (takenga mai: tauhohe - reaction; puta – come forth, come out; wera – heat)

expand

whakamakoha (kupu kē atu: whakanui)

expand

whakanui ~a (kupu kē atu: whakamakoha)

experiment, test, trial

whakamātau ~ria

extinct

korehāhā (kupu kē atu: whare ngaro)

extinct (of a species)

whare ngaro (kupu kē atu: korehāhā)

extinct volcano

puia korehāhā

extraction buffer

waiwāhi pūtau

extreme weather

huarere taikaha

extrusive rock

toka rāwaho

eye socket

kape

eye, eyeball

karu (kupu kē atu: kanohi, whatu*)

eyelash

huru kaikamo (takenga mai: cilium)

eyelid

rewha (kupu kē atu: pae karu, kupu putaiao: blepharon, palpebra)

eyelid, blephara, palpebra

pae karu (kupu kē atu: rewha)

eyepiece

mōhiti runga

(electric) motor effect

hua pūkaha (hiko) (takenga mai: hua – outcome, product; pūkaha – motor)

F

facial nerve

io mata

fair test

whakamātau tika

fallopian tube, oviduct

pūkākano

family (classification of organism)

whānau (takenga mai: whānau – offspring, family group)

fat, lipid

ngako

fatty acid

waikawa ngako

fault (geological)

hapa (kupu kē atu: tanuku)

fault (geological)

tanuku (kupu kē atu: hapa)

fault line

ripa hapa (takenga mai: ripa – ridge, boundary; hapa – fault, be in need of anything)

fauna

ngāi kīrehe

female (plant or animal)

uwha

female gamete

pūtau hema-uwha (takenga mai: pūtau – cell; hema – pudenda [external genetial organs]; uwha – female)

female reproductive organs

taihema uwha

femur, thigh bone

pūkaka

ferment

moī ~a

fern

huruwhenua

ferrous, containing iron

whai rino (takenga mai: whai - to have; rino - iron)

fertile (of an organism)

pukuhua (kupu kē atu: matahua)

fertile (of an organism)

matahua (kupu kē atu: pukuhua)

fertile (of the land)

haumako (kupu kē atu: mōmona)

fertile (of the land)

mōmona (kupu kē atu: haumako)

fertilise, fertilisation

whakatō ~kia ~nga (takenga mai: whakatō – cause to conceive, plant, insert)

fertiliser

whakahaumako ~tia (takenga mai: whaka – causative prefix, to make; haumako – rich, fertile)

fever

kirikā

fibre

kaka (kupu kē atu: weu)

fibre

weu (kupu kē atu: kaka)

fibreglass

kaka kōata (takenga mai: kaka – fibre; kōata – glass)

fibrous root

akaaka

fibula, calf bone

kapiti

fierce wind, tornado

huripari

filament (of a flower)

kaka

filament (of a light bulb)

waea rauangi

filter funnel

kōrere tātari

filter paper

pepa tātari

filter, filtration

tātari ~tia ~tanga (takenga mai: tātari – strain, sift, strainer, sieve)

filter-feed

kaitātari (takenga mai: kai - to feed; tātari - strain, sift)

filtrate

wē tātari (takenga mai: wē – liquid; tātari – filter)

fine adjustment

kou whāiti (takenga mai: kou – knob; whāiti – narrow, compact)

fine-grained (of rock)

matarehu

fire blanket

tāmi ahi

fire extinguisher

whakapoko ahi (takenga mai: whakapoko - to put out, extinguish; ahi - fire)

fireproof board

papa ārai ahi

fish, aquatic animal

ika

fission

wehekarihi (takenga mai: wehe – separate; karihi – nucleus, nuclear)

fissure

piere

fizz, fizzy

koropupū

flagellum

hurunuku (takenga mai: huru – hair; nuku – move)

flammable

muramura

flammable gas

haumura (kupu kē atu: haurehu muramura)

flammable gas

haurehu muramura (kupu kē atu: haumura)

flammable waste

para muramura

flask

puoto

fledgling (bird), to migrate (of birds)

pīrere ~tia

flexible

hangore

float

mānu

flora

ngāi tipu

flower

pua (kupu kē atu: puāwai, puaka)

flower

puaka (kupu kē atu: pua, puāwai)

flower

puāwai (kupu kē atu: pua, puaka)

flowering plant, angiosperm

tipu whaipua

fluid, not solid

kūtere

fluorescent bulb

pūrama kōrekoreko (takenga mai: pūrama – light bulb; kōrekoreko – dazzle)

fluoride

pūkōwhai (tohu: F-) (takenga mai: pū [pūhui] – compound; kōwhai [haukōwhai] – fluorine) (kupu kē atu: whuruai [kupu mino])

fluorine

haukōwhai (tohu: F) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; kōwhai – yellow) (kupu kē atu: whuruini [kupu mino])

foetus

kukune (kupu kē atu: kōngahungahu)

foetus

kōngahungahu (kupu kē atu: kukune)

fontanelle

koama (kupu kē atu: tamomo)

fontanelle

tamomo (kupu kē atu: koama)

food chain

raupapa kame (takenga mai: raupapa – put in order; kame – eat, food)

food from the sea or other waterways

mātaitai

food waste

para kai

food web

māwhaiwhai kame

foot and mouth disease

kōmaoa waewaha (takenga mai: kōmaoa – ulcerated; wae – foot; waha – mouth)

force

tōpana (takenga mai: tō – pull; pana – push)

force field

mokowā tōpana (kupu kē atu: whaitua tōpana)

force field

whaitua tōpana (takenga mai: whaitua – region, space; tōpana – force) (kupu kē atu: mokowā tōpana)

force meter

ine-tōpana

forceps

kuku

forearm

kikowhiti

foreshock

rūmua

foreskin

kirimata

forest floor

papa ngahere

forest layer

paparanga ngahere

formula

ture tātai (takenga mai: ture – rule; tātai – calculate)

fossil

mātātoka (takenga mai: mātā – heap, layer; mātā [mātāniho] - print or mark of teeth; toka - stone, rock)

fossil fuel

koranehe (takenga mai: kora – fuel; nehe - ancient times) (kupu kē atu: kora mātātoka)

fossil fuel

kora mātātoka (kupu kē atu: koranehe)

fractional distillation

iheunga tauwehe (takenga mai: iheunga – distillation; tauwehe – divide)

free motion

neke māhorahora (takenga mai: neke - to move, alter position; māhorahora - without restraint, free)

freeze-dry

tauraki-tio

freezing point

pae whakatoka (kupu kē atu: pū whakatio)

freezing point

pū whakatio (kupu kē atu: pae whakatoka)

frequency

auau (o te ngaru) (takenga mai: auau – frequently, again and again)

friction

waku ~a (takenga mai: waku – rub, scrape, abrade)

frond

rauhuru (kupu kē atu: pītau, tētē)

frond

tētē (kupu kē atu: pītau, rauhuru)

frond, young shoot of a fern

pītau (kupu kē atu: tētē, rauhuru)

front (weather)

aro

frontal rain

ua arotuki (takenga mai: aro – front; tuki [tukituki] – batter, dash)

frost

hukapapa ~tia (kupu kē atu: haupapa*)

frost

haupapa (kupu kē atu: hukapapa*)

frosted glass

kōata hukahuka

fruit (of plant)

hua

fuel

kora

fuel oil

korahinu

fulcrum

kaurori (takenga mai: kaurori – swing, turn on a pivot)

full moon

Ōturu (kupu kē atu: Rākaunui)

full moon

Rākaunui (kupu kē atu: Ōturu*)

fumarole

kōhao pohutu (takenga mai: kōhao – vent; pohutu – geyser)

fume cupboard

kāpata haurehu tāoke

functional adaptation, physiological adaptation

urutaunga whaiaroaro

fungi

hekaheka (takenga mai: hekaheka – mouldy)

fungicide

patu hekaheka (takenga mai: patu – subdue, kill; hekaheka – fungi)

funnel

kōrere

fuse box

pouaka katiara

fuse wire

waea katiara (takenga mai: waea – wire; kati – block up, obstruct, barrier; ara – way, path, means of conveyance)

fusion

honokarihi (takenga mai: hono – join; karihi – nucleus)

G

Geiger counter

ine-iraruke

German measles, rubella

karawaka Tiamana

Giardia

kiāria (takenga mai: He kupu mino.)

Global Positioning System, GPS

Pūnaha Kimi Taunga (takenga mai: pūnaha ‒ system; kimi ‒ search; taunga ‒ location)

Gondwanaland

Te Uri Māroa

galaxy

ikarangi (takenga mai: ika – cluster, band, troop, heap; Rangi – Sky, heavens, upper regions)

gall bladder

kouawai

galvanise

ārai waikura (takenga mai: ārai – keep off, ward off; waikura – rust)

galvanometer

ine-ararua (iahiko)

gamete

tohuhema (kupu kē atu: pūtau hema)

gamete

pūtau hema (kupu kē atu: tohuhema)

gamma ray

hihi kama (takenga mai: hihi – ray; kama - He kupu mino.)

gamma wave

ngaru kama (takenga mai: ngaru – wave; kama - He kupu mino.)

gas

haurehu (takenga mai: hau – wind, air; rehu – haze, mist, spray, fine dust)

gas cylinder

puoto kapuni

gas jar

ipu haurehu

gas tap

kati haurehu

gas tube

ngongo haurehu

gaseous waste

para haurehu

gastric acid

waikawa puku (kupu kē atu: waipuku)

gauze mat

whāriki waetoru

gel

hāpia (takenga mai: hāpiapia – sticky, clammy)

gene

ira (takenga mai: ira – life principle)

gene pool

puna ira (kupu kē atu: mātāira)

gene pool

mātāira (takenga mai: mātā – heap, layer; ira – gene) (kupu kē atu: puna ira)

genetic engineering, genetic modification

raweke ira

genetic inheritance

iranga tuku iho

genetic mutation

irakē (takenga mai: ira – gene; kē – different, of another kind)

genetics (field of study)

mātai iranga

genome

huinga ira

genus (classification of organism)

puninga (takenga mai: puninga – tribe, family)

geologic time

wā ā-nuku (kupu kē atu: tuauri whāioio)

geological dating

whakatau wā ā-nuku

geology (field of study)

mātai aronuku

geosphere

ao ā-nuku

geothermal

ngāwhā (takenga mai: ngāwhā – boiling spring)

geothermal energy

pūngao puia (kupu kē atu: pūngao ngāwhā)

geothermal energy

pūngao ngāwhā (kupu kē atu: pūngao puia)

geothermal power station

punahiko ngāwhā

germ

moroiti tahumaero (takenga mai: moroiti - micro-organism; tahumaero - disease)

germinate, germination

tinaku ~tanga

gestation period, pregnancy

hapūtanga

geyser

pohutu

gigabyte

piriona waematihiko (tohu: GB) (takenga mai: piriona - billion [kupu mino]; wae - unit of measurement; matihiko - digital) (kupu kē atu: kikapaita [kupu mino])

gill

piha, pihapiha

glacier

awa kōpaka (takenga mai: awa – river, gully, gorge; kōpaka – ice, frost)

gland

repe

glass

karāhe (kupu kē atu: kōata)

glass

kōata (kupu kē atu: karāhe)

glass prism

poro kōata

glass tube

ngongo kōata

global warming

mahana haere o te ao

glow-worm

titiwai

glucose

kūhuka (tohu: C6H12O6) (takenga mai: kū – thick liquid [me te rite anō o te tangi ki te 'glu' o te kupu Ingarihi]; huka - sugar) (kupu kē atu: waitī)

gluten

kurutene (takenga mai: He kupu mino.)

gluteus maximus

ua kōtore

glycerol, glycerine

nonireka (takenga mai: noni – vegetable oil; reka – sweet)

glycogen

kūhukahuka

goitre

tenga (kupu kē atu: mate pukukakī)

goitre

mate pukukakī (kupu kē atu: tenga)

gold

kōura (tohu: Au) (takenga mai: He kupu mino.)

gonorrhoea

konoria (takenga mai: He kupu mino.)

gout

porohau (kupu kē atu: kauti [kupu whakawhiti])

gout

kauti (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: porohau)

grain (food)

pata

granite

tokapata

granular

patapata (takenga mai: pata - seed, grain; patapata - drop [of rain])

graphite

matāpango

gravel

kirikiri

gravitational energy

pūngao tō ā-papa

gravitational field

whaitua tō ā-papa

gravity

tō ā-papa (takenga mai: tō – pull; papa – the Earth)

graze

tītongi ~tia (takenga mai: tītongi – peck at, nibble)

green waste

para tipu

greenhouse effect

kati mahana (takenga mai: kati - close in, barrier, trap; mahana - warm)

greenhouse gas

haurehu kati mahana (takenga mai: haurehu – gas; kati – close in, barrier, trap; mahana – warm)

greywacke

hōanga utoka (takenga mai: hōanga - sandstone; utoka - to be solid, hard)

groundwater

wainuku (takenga mai: wai - water; nuku - earth)

gymnosperm, conifer

rākau koroī (takenga mai: koroī – fruit of white pine)

gynaecology

mātai arowahine

H

HIV, human immunodeficiency virus

huaketo ārai-kore

habitat

nōhanga (kupu kē atu: ripoinga)

haemoglobin

pūtoto (kupu kē atu: kawehā)

haemoglobin

kawehā (takenga mai: kawe – carry; hā [hāora] – oxygen) (kupu kē atu: pūtoto)

haemorrhage

ikura

hail

hukātara (kupu kē atu: ua whatu*)

hail

ua whatu (kupu kē atu: hukātara*)

hair follicle

ruahuru

half life

ora haurua

halogen bulb

pūrama kōnakonako (takenga mai: pūrama – light bulb; kōnakonako – dazzling light, glare)

hamstring

iohere kātete

hard drive

pukumārō (takenga mai: puku - stomach; mārō - hard, solid)

hatch (egg)

pao (kupu kē atu: paopao)

hatch (egg)

paopao (kupu kē atu: pao)

hayfever

ihu pāwera

hazardous waste

para mōrearea

health science

mātai hauora

heart

manawa

heartburn

koeha (kupu kē atu: taratarawai)

heartburn

taratarawai (kupu kē atu: koeha)

heat conduction

kawenga pōkākā (takenga mai: kawe - carry, convey; pōkākā - hot, heat)

heat conductor, thermal conductor

pūkawe pōkākā

heat convection

iakawe pōkākā (takenga mai: ia – current; kawe – carry, convey; pōkākā – hot, heat)

heat energy

ngao wera (kupu kē atu: pūngao pōkākā)

heat energy

pūngao pōkākā (kupu kē atu: ngao wera)

heat insulator, thermal insulator

pupuri mahana (kupu kē atu: ārai pōkākā)

heat insulator, thermal insulator

ārai pōkākā (kupu kē atu: pupuri mahana)

heat sensor

paerongo pōkākā

heat transfer

whakawhitinga pōkākā

heat, hot

pōkākā (kupu kē atu: wera)

heat, hot

wera (kupu kē atu: pōkākā)

heavy metal

konganuku taumaha

helium

haumāmā (tohu: He) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; māmā – light, not heavy) (kupu kē atu: hīriama [kupu mino])

hepatic artery

ia-tuku ate

hepatic vein

ia-auraki ate

hepatitis

atekakā

heptane

hewaro (tohu: C7H16) (takenga mai: he – He whakawhitinga o ngā pū i te kupu Ingarihi.; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

herb (culinary)

amiami (takenga mai: amiami – sweet smelling shrub)

herbaceous plant

tipu māotaota (takenga mai: māotaota - be evergreen)

herbicide

patu otaota (takenga mai: patu – subdue, kill; otaota – weed)

herbivore

kaiota (takenga mai: kai - to eat, consume; ota [otaota] - vegetation) (kupu kē atu: kaitipu)

herbivore

kaitipu (kupu kē atu: kaiota)

heredity

tukunga iho

herpes

pāpaka

hexane

owaro (tohu: C6H14) (takenga mai: o [ono] – six; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

hibernate

moe hōtoke

high tide

tai pari (kupu kē atu: tai tū*)

high tide

tai tū (kupu kē atu: tai pari*)

hinge joint

pona kopi

hormonal system, endocrine system

pūnaha taiaki

hormone

taiaki (takenga mai: tai – prefix sometimes with a qualifying force; aki [akiaki] – urge on)

horsepower

kaha hōiho (tohu: hp)

horseshoe magnet

autō tāwhana (takenga mai: autō – magnet; tāwhana – bent like a bow, curved)

horticultural science

mātai ahumāra

horticulture

ahumāra

host organism

rauropi papa

household waste, domestic waste

para kāinga

humerus, upper arm bone

peke (kupu kē atu: pūkaka)

humerus, upper arm bone

pūkaka (kupu kē atu: peke)

humidity

pīpīwai (kupu kē atu: takawai)

humidity

takawai (kupu kē atu: pīpīwai)

humus

paraumu

hurricane

haumātakataka

hybrid

momorua (takenga mai: momo – species, type; rua – two)

hydraulic

waipēhi (takenga mai: wai - water; pēhi - to press down)

hydraulic engineering

pūhanga waipēhi (takenga mai: pū – skilled person; hanga – make, build, fashion; waipēhi – hydraulics)

hydraulics (field of study)

mātai waipēhi

hydrocarbon

waiwaro

hydrochloric acid

waikawa pūhaumāota (tohu: HCl) (kupu kē atu: waikawa kōrai [kupu mino])

hydroelectric power station

punahiko wai

hydrogen

hauwai (tohu: H) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; wai – water) (kupu kē atu: haitorana [kupu mino])

hydrogen chloride

hauwai pūhaumāota (tohu: HCI) (kupu kē atu: haitorana kōrai [kupu mino])

hydrogen gas

hauwai rehu (tohu: H2)

hydrology

mātai arowai

hydroponic

whakatupu ā-wai

hydropower

pūngao hikowai

hydroxide

waihā (tohu: OH-) (takenga mai: wai – water; hā [hāora] – oxygen) (kupu kē atu: haitorowai [kupu mino])

hymen

kiritapu

hyphae

torohihi

hypocentre, focus point

pokapū roto (takenga mai: pokapū – middle, centre; roto – inside)

hypothesis

whakapae ~tia

I

ice age

takiwā kōpaka (takenga mai: takiwā - period of time; kōpaka - ice)

identify

tautohu ~a

igneous rock

toka kōngutu (kupu kē atu: toka ngiha)

igneous rock

toka ngiha (takenga mai: toka – rock; ngiha – fire, burn) (kupu kē atu: toka kōngutu)

ileum

piropiko (takenga mai: piro - intestine; piko - curved, bent)

image (after transformation)

mātātuhi (takenga mai: mātā [mātāniho] – print or mark of teeth; tuhi – draw, write)

immiscible

tauranu-kore (takenga mai: tau – be possible; ranu – mix; kore – not, negative)

immune system

pūnaha awhikiri

immune, immunity

whai awhikiri ~tanga (takenga mai: whai - to have; awhikiri - immunity)

immunise, immunisation, inoculate

tuku awhikiri

immunity

awhikiri (takenga mai: awhikiri – innermost defences of a pā; awhi – embrace; kiri – person)

impermeable

tukukore (takenga mai: tuku – allow, let; kore – not, negative)

impermeable rock

toka tukukore (takenga mai: toka - rock; tuku - to release, let down, allow; kore - negative)

implant, implantation

kuhi ~nga

in vitro fertilisation

whakatōnga mōwaho

inbreeding

aitata (kupu kē atu: pūpukurua)

inbreeding

pūpukurua (kupu kē atu: aitata)

incandescent bulb

pūrama ratarata

incandescent light

aho ratarata (takenga mai: aho – light; ratarata – red hot)

incident ray

hihi whakapā

incisor

niho tapahi

incomplete combustion

ngingiha pahara

incubate, incubation

awhi ~hia ~ nga

incubator

pūrere awhi (takenga mai: pūrere - device; awhi - to sit on eggs, brood)

independent variable

taurangi rāwekeweke (takenga mai: taurangi – variable; rāwekeweke – manipulate)

indigestion

kunāwhea

induced abortion

whakatahe ~a

industrial waste

para ahumahi

inert gas, noble gas

haurehu nohopuku (takenga mai: haurehu – gas; nohopuku – be silent, be still)

inertia

tūpuku

infant, infancy

kōhungahunga

infection

pokenga

infectious disease

mate urutā (kupu kē atu: mate hōrapa)

infectious disease

mate hōrapa (takenga mai: horapa - spread, disseminated) (kupu kē atu: mate urutā)

infertile (of an organism)

pukupā (kupu kē atu: matapā)

infertile (of an organism)

matapā (kupu kē atu: pukupā)

inflamed, inflamation

kakā

influenza

rewharewha

infrared ray, infrared radiation

hihi pōkākā

infrared wave

ngaru pōkākā

inhale

whakangā

innate immunity

awhikiri taketake

inner core

iho roto

inner ear

taringa roto

inoculate

whakatupu ā-pia (takenga mai: whakatupu – grow; pia – agar)

inoculating loops

waea whakatipu moroiti

inorganic matter

matū pararopi-kore

inorganic waste

pararopi-kore

input device

rou whakauru (takenga mai: rou - a long stick used to reach anything, reach or procure by means of a pole; whakauru - to enter, put in)

insect

pepeke (kupu kē atu: ngāngara, ngārara)

insect

ngāngara (kupu kē atu: ngārara, pepeke)

insecticide

patu pepeke (takenga mai: patu – subdue, kill; pepeke – insect)

insoluble

meha-kore

insulate, insulator

ārai ~a (takenga mai: ārai – screen, keep off , ward off)

insulated wire

waea ārai hiko

insulin

taiaki huka

integrated circuit

mōtete whakauruuru (takenga mai: mōtete - small piece, fragment; mōtete [mōtete takawai] - silicon chip; whakauruuru - to run together, mix, integrate, combine)

intensity (of an earthquake)

kahapā (o te rū)

interdependent, interdependence

taupuhipuhi ~nga (takenga mai: taupuhipuhi – lean on one another)

intertidal zone

taihua

intestine, bowel, gut

terotero (kupu kē atu: kōpiro)

intestine, gut, bowel

kōpiro (kupu kē atu: terotero)

introduced pest

riha rāwaho

introduced species

momo rāwaho

intrusive rock

toka rāroto

inversely proportional relationship

pānga riterite kōaro (takenga mai: pānga riterite - proportional relationship; kōaro - inverse)

invertebrate

tuaiwi-kore

investigate, investigation

tūhura ~tia ~tanga

involuntary muscle

uaua aunoa (takenga mai: uaua – muscle; au – current; noa – spontaneously)

iodide

kahautawa (tohu: I-) (takenga mai: ka [katote] – ion; hautawa – iodine) (kupu kē atu: aiotai [kupu mino])

iodine

hautawa (tohu: I) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; tawa – purple) (kupu kē atu: aiotini [kupu mino])

ion

katote (takenga mai: katote - displaced)

ionic bond

hononga katote

ionic compound

pūhui katote

ionosphere

kōhaukatote (takenga mai: kōhau [kōhauhau] – atmosphere; katote – ion)

iris

tiwha

iron

rino (tohu: Fe) (takenga mai: He kupu mino.)

iron chloride

rino pūhaumāota (tohu: FeCl3) (kupu kē atu: rino kōrai [kupu mino])

iron filings

maramara rino

iron hydroxide

rino waihā (tohu: Fe(OH)2) (kupu kē atu: rino haitorowai [kupu mino])

iron nitrate

rino pākawa ota (tohu: Fe(NO3)3) (kupu kē atu: rino naiate [kupu mino])

iron oxide

rino ōkai (tohu: Fe2O3)

iron sulphate

rino pākawa pungatara (tohu: FeSO4) (kupu kē atu: rino hāwhate [kupu mino])

ironsand

onepū rino

irrigate

hāwaiwai

irrigation

hawai (takenga mai: hawai – water course, rivulet, channel)

isobar

pae pēhanga (takenga mai: pae – region, boundary; pēhanga – pressure)

isotope

kanoirite

J

Jupiter

Hine-i-tīweka (kupu kē atu: Pareārau)

Jupiter

Pareārau (kupu kē atu: Hine-i-tīweka)

jaundice

mate kōwhai

jawbone

kauae

jellyfish

petipeti

jet

torohaki

jet engine

pūkaha torohaki (takenga mai: pūkaha - motor; torohaki - impel, thrust)

joint

pona

joule

wae pūngoi (tohu: J) (takenga mai: wae [waeine] - unit of measurement; pū – source, origin; ngoi – energy) (kupu kē atu: hure [kupu mino])

jugular vein

ia-auraki kakī

justify

parahau ~tia

K

Kelvin scale

āwhata Kelvin (takenga mai: āwhata – scale; Kelvin – he ingoa tangata)

kaleidoscope

takawhīwhiwhi (takenga mai: taka – revolve; takawhīwhiwhi – entangled, interlaced)

keratin

keratini (takenga mai: He kupu mino.)

kerosene

karahīni (takenga mai: He kupu mino.)

kidney

tākihi

kilobyte

mano waematihiko (tohu: KB) (takenga mai: mano - thousand; wae - unit of measurement; matihiko - digital) (kupu kē atu: kiropaita [kupu mino])

kilojoule

kirohure (tohu: kJ) (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: manohure, manopūngoi)

kilojoule

manohure (tohu: kJ) (takenga mai: mano – thousand; hure - He kupu mino.) (kupu kē atu: kirohure, manopūngoi)

kilojoule

manopūngoi (tohu: kJ) (takenga mai: mano – thousand; pūngoi [waeine pūngoi] – joule) (kupu kē atu: kirohure, manohure)

kilowatt

kirowata (tohu: kW) (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: manowata, mano waekaha)

kilowatt

mano waekaha (tohu: kW) (takenga mai: mano – thousand; waekaha – watt) (kupu kē atu: kirowata, manowata)

kilowatt

manowata (tohu: kW) (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: kirowata, mano waekaha)

kinetic energy

pūngao neke

kingdom (classification of organism)

mātāmuatanga (takenga mai: mātāmua – first, fore)

knee joint

turipona

krypton

hauhuna (takenga mai: hau - gas; huna - to hide [krypto])

L

LED (light emitting diode)

pūrama whāhutahi

labour (birth)

whakamamae

lactic acid

waikawa waiū (tohu: C3H6O3)

lagoon

hāpua (kupu kē atu: pūroto)

lagoon, pond

pūroto (kupu kē atu: hāpua)

lahar

rahā (takenga mai: He kupu mino mai i te reo Javanese.)

land breeze

hauwhenua (kupu kē atu: tūwhenua*)

land breeze

tūwhenua (kupu kē atu: hauwhenua*)

land, country, ground

whenua

landfill, rubbish dump

ruapara

landslide

horowhenua (kupu kē atu: horopū)

landslide

horopū (kupu kē atu: horowhenua)

larva

torongū

larynx, voice box

pokorua (kupu kē atu: paeoro)

larynx, voice box

paeoro (kupu kē atu: pokorua)

laser

taiaho (takenga mai: taiaho [taiahoaho] - very bright)

lateral root

pakiaka kaurapa (takenga mai: kaurapa - extended sideways) (kupu kē atu: pakiaka kōtaha)

lateral root

pakiaka kōtaha (takenga mai: kōtaha - sideways) (kupu kē atu: pakiaka kaurapa)

latitude

ahopae (takenga mai: aho – line; pae – horizontal)

launch angle

koki whiu

lava

rangitoto (kupu kē atu: tahepuia)

lava

tahepuia (takenga mai: tahe – exude, flow; puia – volcano) (kupu kē atu: rangitoto)

leach

whakapākeka ~tia

leachate

wai whakapākeka (takenga mai: pākeka – land that has been exhausted by cultivation) (kupu kē atu: wai papī)

leachate

wai papī (takenga mai: wai - water, liquid; papī - ooze, leak, seep) (kupu kē atu: wai whakapākeka)

lead

konumatā (tohu: Pb) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; matā – lead) (kupu kē atu: rēti [kupu mino])

lead acid battery

pūhiko waikawa konumatā

lead iodide

konumatā kahautawa (tohu: PbI2) (kupu kē atu: rēti aiotai [kupu mino])

lead nitrate

konumatā pākawa ota (tohu: Pb(NO3)2) (kupu kē atu: rēti naiate [kupu mino])

lead oxide

konumatā ōkai (tohu: PbO) (kupu kē atu: rēti ōkai [kupu mino])

lead sulphate

konumatā pākawa pungatara (tohu: PbSO4) (kupu kē atu: rēti hāwhate [kupu mino])

leaf

rau

leap year

tau kuhurangi (takenga mai: tau – year; kuhu – insert, join; rangi – day)

left atrium

manawa runga mauī

left ventricle

manawa raro mauī

legume

kanopī (takenga mai: kano – seed; pī – pea)

lens

mōhiti (kupu kē atu: arotahi)

lens

arotahi (kupu kē atu: mōhiti*)

lever

kauwhiti (takenga mai: kau [kakau] - handle of a tool; whiti - cross over, pass through, convey, turn over, prise as with a lever)

lichen

pukoko

life cycle

hurihanga ora

life cycle (of a product)

huringa

lift

tōpana hiki (takenga mai: tōpana – force; hiki – lift up, raise)

ligament

nape

light (radiant)

tūrama (kupu kē atu: aho*)

light (radiant)

aho (kupu kē atu: tūrama)

light box

pouaka rama

light bulb

pūrama (tohu: )

light dependent resistor, photoresistor

parenga iahiko ngoiaho (tohu: ) (takenga mai: parenga iahiko – resistor; ngoi – strength, energy; aho – light)

light energy

pūngao aho

light filter

tātari aho

light meter

ine-aho

light microscope

karu whakarahi aho

light sensor, light detector

paerongo aho

light year

tau aho

lightning

uira (kupu kē atu: kanapu*)

lightning

kanapu (kupu kē atu: uira)

limestone

pākeho (kupu kē atu: raima [kupu mino])

linear motion

neke torotika (takenga mai: neke - to move, alter position)

lipase

whākōkī ngako (takenga mai: whākōkī – catalyst; ngako – fat, lipid)

liquefy

whakawē ~nga

liquid

wē (kupu kē atu:  wai)

liquid petroleum gas

hauī (whakapotonga: LPG) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; ī – ferment)

liquid waste

para wē

lithium

konukōhatu (tohu: Li) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; kōhatu – stone, rock) (kupu kē atu: ritiama [kupu mino])

lithium battery

pūhiko konukōhatu

lithosphere

kiri totoka

litmus

tohu waikawa (takenga mai: tohu – mark, sign, show; waikawa – acid)

litter layer

paparanga otaota (takenga mai: otaota - vegetation)

liver

ate

living world

mataora

load

kawenga (takenga mai: kawenga – burden)

long-sighted

kite mao (takenga mai: kite - to see; mau [mamao] - distant) (kupu kē atu: kanohi kāhu)

long-sighted

kanohi kāhu (takenga mai: kanohi – eye; kāhu – hawk) (kupu kē atu: kite mao)

longitude

ahopou (takenga mai: aho – line; pou – vertical)

loudspeaker

tukuoro (takenga mai: tuku - to release, give off; oro - sound)

lubricant

hekewaku (takenga mai: heke – decrease; waku – friction)

lumbar vertebra

tangai tuaiwi

luminescence

aho hīnātore (takenga mai: aho – light; hīnātore – any phosphorescent substance)

lunar cycle

huringa o te Marama

lunar eclipse

pōunga (kupu kē atu: āraitanga Marama)

lunar eclipse

āraitanga Marama (takenga mai: āraitanga – eclipse; marama – month) (kupu kē atu: pōunga)

lunar rainbow

kurahaupō (kupu kē atu: Hinekōrako)

lunar rainbow

Hinekōrako (kupu kē atu: kurahaupō)

lung

pukapuka (kupu kē atu: pūkahukahu)

lung

pūkahukahu (kupu kē atu: pukapuka)

lymph

waitinana (takenga mai: wai - liquid, fluid; tinana - body)

lymph node

tīpona waitinana

lymphatic system

pūnaha waitinana

lysosome

pūnaku (takenga mai: pū – origin, source; naku [nakunaku] – digestion)

M

Mars

Matawhero (kupu kē atu: Tūmatauenga)

Mars

Tūmatauenga (kupu kē atu: Matawhero)

(relating to the) Material World

Ō Kawekawe

Mercury

Apārangi

Milky Way

Mangōroa (kupu kē atu: Roiata)

Milky Way

Roiata (kupu kē atu: Mangōroa*)

Modified Mercalli Intensity Scale

āwhata whakahou a Mercalli (takenga mai: āwhata – scale; whakahou – revise; Mercalli – he ingoa tangata)

magma

tokarewa (takenga mai: toka – rock; rewa – melt)

magnesium

konupora (tohu: Mg) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; pora – a white stone) (kupu kē atu: makanīhiama [kupu mino])

magnesium chloride

konupora pūhaumāota (tohu: MgCl2) (kupu kē atu: makanīhiama kōrai [kupu mino])

magnesium hydroxide

konupora waihā (tohu: Mg(OH)2) (kupu kē atu: makanīhiama haitorowai [kupu mino])

magnesium nitrate

konupora pākawa ota (tohu: Mg(NO3)2) (kupu kē atu: makanīhiama naiate [kupu mino])

magnesium oxide

konupora ōkai (tohu: MgO) (kupu kē atu: makanīhiama ōkai [kupu mino])

magnesium sulphate

konupora pākawa pungatara (tohu: MgSO4) (kupu kē atu: makanīhiama hāwhate [kupu mino])

magnet

aukume (kupu kē atu: autō)

magnet, magnetism

autō (takenga mai: au – current; tō – pull) (kupu kē atu: aukume)

magnetic energy

pūngao autō

magnetic field

whaitua autō

magnetic force

tōpana autō

magnetic sensor

paerongo autō

magnetite, lodestone

rinotō (takenga mai: rino – iron; tō – pull)

magnifying glass

kōata whakarahi

magnitude (of an earthquake)

kaha (o te rū)

mains power (electricity)

hiko ā-whare

major magnet

autō taikaha (takenga mai: taikaha - severe, forceful)

male (plant or animal)

toa

male gamete

pūtau hema-toa (takenga mai: pūtau – cell; hema – pudenda [external genital organs]; toa – male)

male reproductive organs

taihema toa

malignant tumour

pukupuku orotā

malleable

māngohe

malleus, hammer

hama

mammal

whāngote (takenga mai: whāngote – suckle, cause to suck) (kupu kē atu: ngote ū)

mammal

ngote ū (kupu kē atu: whāngote)

mammary gland

repe waiū

man-made satellite

amiorangi hori (takenga mai: amiorangi – satellite; hori [horihori] – artificial)

manganese

konupango (tohu: Mn) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; pango – black) (kupu kē atu: makanihi [kupu mino])

mangrove

mānawa

mantle

nukuratarata (takenga mai: nuku – the Earth; ratarata – red hot)

manure

maniua (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: wairākau)

marble

māpara (takenga mai: He kupu mino.)

margarine

māheri (takenga mai: māheri - he kipu mino; mā – white; heri [koheri] – whisk up)

marine biology

mātai koiora moana

marine debris

para moana

maritime polar air mass

hau whakapipi moana tōpito

maritime tropical air mass

hau whakapipi moana pārūrū

mass

papatipu (takenga mai: papatipu – solid mass)

(atomic) mass number

tau karihi (o te ngota) (takenga mai: tau – number; karihi – nucleus)

matter, chemical, substance, material

matū (takenga mai: matū – gist, kernel of a matter)

maximum

mōrahi

mean, average

toharite (takenga mai: toha [tohatoha] – distribute; rite – balanced, equivalent)

measles, rubeola, morbilli

karawaka

measuring cylinder

puoto ine

mechanical engineering

pūhanga pūrere (takenga mai: pū – skilled person; hanga – make, build, fashion; pūrere – machine, device)

mechanical weathering

ngawhere wakuwaku (takenga mai: ngawhere – break up, crumble; wakuwaku – rub, scrape, abrade)

medical science

mātai rongoā

medicine (profession)

mahi rata

megabyte

miriona waematihiko (tohu: MB) (takenga mai: miriona - million [kupu mino]; wae - unit of measurement; matihiko - digital) (kupu kē atu: mekapaita [kupu mino])

meiosis

whāiti pūira (takenga mai: whā – causative prefix; iti – small; pūira – chromosome) (kupu kē atu: maiohi [kupu mino])

meiosis

maiohi (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: whāiti pūira)

melt

rewa

melting point

pae rewa (kupu kē atu: pū rewa)

melting point

pū rewa (kupu kē atu: pae rewa)

membrane

kiriuhi

meningitis

kiriuhi uakakā (takenga mai: kiriuhi - membrane; ua - backbone, neck, back of the neck; kakā - inflamed)

meniscus

mata kōpapa (takenga mai: mata – surface; kōpapa – concave)

menopause

ruahinetanga (kupu kē atu: tūpātanga)

menopause

tūpātanga (kupu kē atu: ruahinetanga)

menstrual cycle

mate marama

menstruation

mate wahine

mercury

konuoi (tohu: Hg) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; oi – move continuously) (kupu kē atu: mēkuri [kupu mino])

mesosphere

kōhauwaenga (takenga mai: kōhau [kōhauhau] – atmosphere; waenga – middle)

metabolism

whakarau pūngao (takenga mai: whakarau – cause to germinate, multiply; pūngao – energy)

metal

konganuku (takenga mai: konga [kongakonga] - fragment, chip; nuku - the Earth) (kupu kē atu:  mētara [kupu mino])

metal

mētara (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: konganuku)

metal oxide

konganuku ōkai (kupu kē atu: mētara ōkai [kupu mino])

metamorphic rock

toka kāhuarau (takenga mai: toka – rock; kāhua – form, appearance; rau – many)

metamorphosis

kāhuarau (takenga mai: kāhua - form, appearance; rau - many)

meteor shower

hīrere kōkiri

meteor, shooting star

kōkiri (kupu kē atu: unahi o Takero*)

meteor, shooting star

unahi o Takero (kupu kē atu: kōkiri*)

meteorite

matakōkiri

meteorology

mātai huarere

meter board

papa ine-hiko (ā-whare)

methane

mewaro (tohu: CH4) (takenga mai: me – He whakawhitinga o ngā pū i te kupu Ingarihi.; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

methanoic acid, formic acid

waikawa mewaro (tohu: HCOOH)

methylated spirits

wai ewaro (takenga mai: wai – liquid; ewaro – ethane)

micro-organism, microbe

moroiti (takenga mai: moroiti – small)

microbiology

mātai koiora moroiti

microclimate

āhuarangi iti

micrometre

mitamiriona

microscope

karu whakarahi (kupu kē atu: karu whārahi)

microscope

karu whārahi (kupu kē atu: karu whakarahi)

microscope slide

tawhera whārahi (takenga mai: tawhera - to be open, gaping)

microscope tube

ngongo whārahi

microscopic

mōkitokito (takenga mai: mōkitokito – minute, small)

middle ear

taringa waenga

midrib (of a leaf)

tuaka

migrate

hekeheke ~nga

mildew

hōpurupuru

mineral

kohuke (takenga mai: ko [kongakonga] - fragment; huke - expose by removing the earth, excavate) (kupu kē atu: manawa whenua)

mineral

manawa whenua (kupu kē atu: kohuke)

mineral acid

waikawa kohuke

minimum

mōkito

mirror

whakaata ~nga

miscarriage, abortion

tahe

miscible

tauranu (takenga mai: tau – be possible; ranu – mix)

mitochondrion

pata pūngao (takenga mai: pata – seed, grain; pūngao – energy)

mitosis

whāū pūira (takenga mai: whā – causitive prefix; ū – be firm, fixed; pūira - chromosome) (kupu kē atu: maitohi [kupu mino])

mix, mixture

ranu ~a ~nga

molar

niho kauoro

mole

kiritona

molecule

rāpoi ngota (takenga mai: rāpoi – cluster; ngota – atom)

mollusc

kaiwhao

momentum

ānga (takenga mai: ā – drive, urge, compel) (kupu kē atu: torohaki)

monocotyledon

pātaka-moke (takenga mai: pātaka – storehouse; moke – solitary)

monoculture

ahutahi (takenga mai: ahu [ahuwhenua, ahumāra] - agriculture, horticulture; tahi - one)

monoxide

hāora-tahi (tohu: O) (kupu kē atu: ōkai-tahi [kupu mino])

moon

Hina (kupu kē atu: Marama*)

moon

Marama (kupu kē atu: Hina*)

mordant

tūmau kano (kupu kē atu: whakaū kano)

mordant

whakaū kano (kupu kē atu: tūmau kano)

mortar and pestle

oko me te kuru

moss

pūkohu

motherboard

papa tāhiko matua (takenga mai: papa tāhiko - circuit board; matua - principal, main)

motion

neke (takenga mai: neke - to move, alter position) (kupu kē atu: nekeneke, nukunuku)

motion sensor

paerongo neke (takenga mai: paerongo - sensor; neke - to move, alter position)

(electric) motor effect

hua pūkaha (hiko) (takenga mai: hua – outcome, product; pūkaha – motor)

motor nerve

io whakaneke

motor, engine

pūkaha (takenga mai: pū – source, origin; kaha – strength)

mould (fungi)

puruhekaheka

moult

whakamāunu

mucous membrane

kiriuhi hūwareware

mucus

hūwareware

mudflat

taikoraha

mudslide

horopoharu (takenga mai: horo – fall in fragments, slip; poharu – soft, boggy)

mudstone

tokaparu

multicellular

pūtautini

multimeter

ine-matatini

mumps, infectious parotitis

repe hūware pupuhi (takenga mai: repe – gland; hūware – saliva; pupuhi – swell)

muscle

uaua

muscle fibre

weu uaua

muscular system

pūnaha uaua

mushroom

harore

N

Neptune

Tangaroa

Newton's first law of motion

(te) ture neke tuatahi a Niutana

Newton's second law of motion

(te) ture neke tuarua a Niutana

Newton's third law of motion

(te) ture neke tuatoru a Niutana

narcotic

whakapōauau (takenga mai: whaka – causative prefix; pōauau – mistaken, confused)

nasal cavity, nasal passage

pongāhau (takenga mai: pongā [pongāihu] – nostril; hau [hau takiwā] – air)

national grid

pūnaha hiko ā-motu

native species

momo māori

native to New Zealand, natural

māori

natural fertiliser

whakahaumako māori

natural gas

kapuni (takenga mai: Kapuni - Ko te ingoa o te wāhi i Taranaki kei reira tētahi puna o tēnei momo haurehu.)

natural immunity

awhikiri māori

natural resource

rawa māori

natural satellite

amiorangi māori

natural selection

whiringa māori

natural world

ao tūroa

nature table

tēpu taiao

navigate, navigation

whakatere ~a ~nga

neap tide

tai ririki (kupu kē atu: tai ninihi*)

neap tide

tai ninihi (kupu kē atu: tai ririki*)

nebulae

puehu tuarangi

nectar

waihonga

negative

tōraro (takenga mai: tō – that of, pertaining to; raro – below, down)

negative charge

whana tōraro

negative terminal, cathode

pito tōraro

neon

haukura (tohu: Ne) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; kura – red, glowing) (kupu kē atu: niana [kupu mino])

neon bulb

pūrama haukura

nerve cell, neuron

pūtau io

nerve impulse

karere io

nerve/s

io, ioio

nervous system

pūnaha ioio

net force

tōpana tapeke

neutral

ngū (takenga mai: ngū – silent)

neutralise, neutralisation

whakangū ~tia ~tanga

neutron

iramoe (takenga mai: ira – freckle, mole; moe – sleep)

new moon

kōhiti (kupu kē atu: kōhititanga o te Marama)

new moon

kōhititanga o te Marama (kupu kē atu: kōhiti)

newton

niutana (tohu: N) (takenga mai: He kupu mino.)

nickel

konukōreko (tohu: Ni) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; kōreko – white, dazzled) (kupu kē atu: nīkara [kupu mino])

nickel cadmium battery

pūhiko konukōreko pūmā

nimbus, rain cloud

okewa

nipple (breast)

kōmata

nitrate

pākawa ota (tohu: NO3-) (takenga mai: pākawa [pāhare - salt, ester], [waikawa - acid] – '~ate'; ota [hauota] – nitrogen) (kupu kē atu: naiate [kupu mino])

nitric acid

waikawa hauota (tohu: HNO3) (kupu kē atu: waikawa naiate [kupu mino])

nitric oxide

hauota ōkai (tohu: NO) (kupu kē atu: naiate ōkai [kupu mino])

nitrification

kapo haukini (takenga mai: kapo – catch; haukini – ammonia)

nitrogen

hauota (tohu: N) (takenga mai: hau [haurehu] - gas; ota - vegetation) (kupu kē atu: naitorena [kupu mino])

nitrogen cycle

hurihanga hauota

nitrogen dioxide

hauota hāora-rua (tohu: NO2) (kupu kē atu: naitorena ōkai-rua [kupu mino])

nitrogen fixation

kapo hauota (takenga mai: kapo – catch; hauota – nitrogen)

nitrogen gas

hauota rehu (tohu: N2) (kupu kē atu: hau naitorena [kupu mino])

nitrous oxide

hauota-rua ōkai (tohu: N2O) (kupu kē atu: naitorihi ōkai [kupu mino])

nocturnal

moeao

node

tīpona (takenga mai: tīpona – form a swelling or knot)

nodule, wart

tona

non-biodegradable

pōpopo-kore

non-conductor

pūkawe-kore

non-contact force

tōpana kore-pā

non-flowering plant

tipu pua-kore

non-metal

mētara-kore (kupu kē atu: konu-kore)

non-metal

konu-kore (takenga mai: konu [konganuku] – metal; kore – not, negative) (kupu kē atu: mētara-kore [kupu mino])

non-renewable

whatungarongaro (takenga mai: whatungarongaro – disappear)

non-renewable energy

pūngao whatungarongaro (takenga mai: pūngao – energy; whatungarongaro – disappear)

non-renewable resource

rawa whatungarongaro (takenga mai: rawa – resource; whatungarongaro – disappear)

non-seedbearing plant

tipu kākano-kore

non–recyclable

hangarua-kore

normal (perpendicular line)

rārangi hāngai

north pole

pito raki (kupu kē atu: pito whakararo)

north pole

pito whakararo (kupu kē atu: pito raki)

northern hemisphere

tuakoi raki (takenga mai: tuakoi – divide, separate, boundary, division; raki – north)

nose

ihu

nostril

pongāihu

nourishing, nutritious

hākarikari

noxious weed

otaota orotā (kupu kē atu: māheuheu orotā)

noxious weed

māheuheu orotā (kupu kē atu: otaota orotā)

nuclear (of energy etc.)

karihi (takenga mai: karihi – stone of a fruit, kernel)

nuclear energy, atomic energy

pūngao karihi

nuclear physics

mātai ahupūngao karihi

nuclear reaction

tauhohe karihi

nuclear reactor

pūhohe karihi (takenga mai: pū [pūrere] – device; hohe [tauhohe] – reaction; karihi – nucleus, nuclear)

nucleoid

pōkai pītau-ira

nucleus (of a cell)

karihi (pūtau) (takenga mai: karihi - stone of a fruit, kernel)

nucleus (of an atom)

karihi (ngota) (takenga mai: karihi - stone of a fruit, kernel)

nutrient, nutrition

taiora ~nga

nylon

ngaiaku (takenga mai: ngai – dried leaves of raupō, flax etc.; akuaku – firm, strong)

nymph

pokopoko

O

objective lens

mōhiti raro

observatory

whare mātai ātea

observe

mātakitaki ~na (kupu kē atu: āta tirotiro)

observe

āta tirotiro ~hia (kupu kē atu: mātakitaki)

obsidian

tūhua (kupu kē atu: mātara*)

obsidian

mātara (kupu kē atu: tūhua)

oceanic crust

kiri moana (takenga mai: kiri – skin; moana – sea)

oceanic plate

papaneke moana

oceanography

mātai aumoana

octane

wawaro (tohu: C8H18) (takenga mai: wa [waru] – eight; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

oesophagus, gullet

pūkai (takenga mai: pū - tube; kai - food)

oestrogen

taiaki uwha

ohm

wae parehiko (tohu: Ω) (takenga mai: wae [waeine] - unit of measurement; pare – turn aside, ward off, divert; hiko – electricity)

oil

hinu

olfactory epithelium

paerongo kakara

olfactory nerve

io kakara

omnivore

kaikiota (takenga mai: kai - to eat, consume; ki [kiko] - flesh; ota [otaota] - vegetation)

oncology

mātai mate pukupuku

ooze, seep, leak

papī

opaque

puata-kore (takenga mai: pūataata – transparent, clear)

optic nerve

io whatu

optical fibre

kaka kaweaho (takenga mai: kaka – fibre; kawe – to carry; aho – light)

orbit

amio ~nga (takenga mai: amio – roam, circle around) (kupu kē atu: āmio)

order (classification of organism)

pūtoi (takenga mai: pūtoi – tribe, family)

ore

tokahuke (takenga mai: toka – stone, rock; huke – dig up, expose by removing earth)

organ

whēkau

organelle

wāhanga pūtau (takenga mai: wāhanga – part; pūtau – cell)

organic (containing carbon)

whaiwaro (takenga mai: whai - to have, possess; waro - carbon)

organic acid

waikawa whaiwaro

organic chemistry

mātai matū whaiwaro

organic compound

pūhui whaiwaro

organic matter

matū pararopi

organic molecule kit

kete rāpoi ngota whaiwaro

organic waste

pararopi (takenga mai: para – waste; ropi [rauropi] – organism)

organism

rauropi

orgasm

rekareka

ornithology

mātai manu

orographic rain

ua ikeike (takenga mai: ikeike – high, lofty)

oscillating motion

neke kōpiupiu (takenga mai: neke - to move, alter position; kōpiupiu - to swing, oscillate)

oscilloscope

whakaatu tīkorikori

osmosis

rerewai (takenga mai: rere – flow; wai – water)

osteoarthritis

kaikōiwi

outer core

iho waho

outer ear

taringa waho

ovarian follicle

ruakano (takenga mai: rua – pit, hole; kano [kākano] – seed)

ovary

wharekano

overcast, dark cloud

kēkēao

ovulate, ovulation

tukukano

ovule

kano

ovum

kākano

oxidation reaction

tauhohe ōhikitanga (takenga mai: tauhohe – reaction; hiki – lift up, raise)

oxide

ōkai (takenga mai: He kupu mino.)

oxygen

hāora (tohu: O) (takenga mai: hā – breath, breathe; ora – alive) (kupu kē atu: ōkihena [kupu mino])

oxygen gas

hāora rehu (tohu: O2)

oxygenated blood

toto hāoraora

ozone

pekerangi (tohu: O3) (kupu kē atu: hāora-toru, ōkai-toru [kupu mino])

ozone layer

paparanga hāora-toru

ozone, trioxide

hāora-toru (tohu: O3) (kupu kē atu: ōkai-toru [kupu mino], pekerangi)

P

Pacific Rim of Fire

Te Niao Ahi o Te Moana-nui-a-Kiwa (takenga mai: niao – rim, edge; ahi – fire; Te Moana-nui-a-Kiwa – Pacific Ocean)

Periodic Table

Taka Pūmotu (takenga mai: taka – lie in a heap; pūmotu – element)

(relating to the) Physical World

Ō Ahupūngao

Plastic No. 3, PVC Polyvinyl Chloride

kirihou-3

Plastic No. 4, LDPE (Low Density Polyethylene)

kirihou-4

Plastic No. 5, PP (Polypropylene)

kirihou-5

Plastic No. 6, PS-E Polystyrene (Expanded Styrene)

kirihou-6 (kupu kē atu: kirihou kōmāmā)

Plastic No. 7, plastic e.g. (SAN, ABS, PC, Nylon)

kirihou-7

Plastic No.1, PET (Polyethylene Terephthalate)

kirihou-1

Plastic No.2, HDPE (High Density Polyethylene)

kirihou-2

Plastic No.6, PS-E Polystyrene (Expanded Styrene)

kirihou kōmāmā (kupu kē atu: kirihou-6)

Pluto

Tama-i-waho (kupu kē atu: Whiro)

Pluto

Whiro (kupu kē atu: Tama-i-waho)

pH meter

ine-pH

pH scale

āwhata pH

packaging waste

para tākai

packaging, package

tākai ~tia

paediatrics

mātai arotamariki

palaeontology

mātai mātātoka

pancreas

repe taiaki huka (takenga mai: repe – gland; taiaki huka – insulin)

paraffin

hinu mewaro (takenga mai: hinu – oil, fat; mewaro – methane)

parallel circuit

ara whakarara

parasite, parasitic

pirinoa

partial eclipse

āraitanga pahara (takenga mai: āraitanga – eclipse; pahara – incomplete)

particle

korakora (takenga mai: korakora – anything small)

passive immunity

awhikiri taupoto

patella, kneecap

popoki

path (of motion)

ara (neke)

pathogen

tukumate

peak flow meter

ine-huangō

peat

rei

pectoral muscle

uarei

pelvis

papatoiake

pendulum

tārere

penis

ure

pentane

pewaro (tohu: C2H12) (takenga mai: pe – He whakawhitinga o ngā pū i te kupu Ingarihi.; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

pepsin

pētini (takenga mai: He kupu mino.)

perennial

tautini

peripheral nerve

io mōwaho

periscope

karu tororunga (takenga mai: karu - eye; toro - extend, stretch, survey; runga - above)

peristalsis

kotēpana (takenga mai: kotē – squeeze out; pana – expel, cause to come or go forth)

permaculture

ahutoitū (takenga mai: ahu [ahuwhenua, ahumāra] - agriculture, horticulture; toitū - sustainable)

permanent change

panoni pūmau

permeable

tukunoa (takenga mai: tuku – allow, let; noa – without restraint)

permeable rock

toka tukunoa (takenga mai: toka - rock; tuku - release, let down, allow; noa - unimpeded)

pest

riha (takenga mai: riha – nit, bad)

pesticide

paturiha (takenga mai: patu – subdue, kill; riha – pest)

pestle and mortar

kuru me te oko

petal

raupua

petrie dish

pae porowhita

petrol

kōhinu (kupu kē atu: penehīni)

petrol motor

pūkaha kōhinu

pharmacology

mātai taka rongoā

pharynx, throat

korokoro

phases of the moon

mata o te Marama

phlegm

maremare

phloem

kōkai (kupu kē atu: tarikai)

phloem

tarikai (takenga mai: tari – carry; kai – food) (kupu kē atu: kōkai)

phosphate

pākawa tūtaewhetū (tohu: PO43-) (takenga mai: pākawe [pāhare – salt, ester], [waikawa – acid] - '~ate'; tūtaewhetū [pūtūtaewhetū] – phosphorus) (kupu kē atu: popoate [kupu mino])

phosphorus

pūtūtaewhetū (tohu: P) (takenga mai: pūtūtaewhetū – phosphorescent substance) (kupu kē atu: poporahi [kupu mino])

photon

pūaho (takenga mai: pū – origin, source, cause; aho – light)

photosynthesis

ahotakakame (takenga mai: aho – light; taka – be formed, prepare; kame – food)

phylum (classification of organism)

pori (takenga mai: pori – tribe)

physical change

panoni ōkiko

physical property

āhuatanga ōkiko

physics

mātai ahupūngao (takenga mai: mātai - inspect, examine; ahu – move, point in a certain direction; pūngao – energy)

physiology

mātai whaiaroaro

phytoplankton

meroiti tipu

pill

piri

pillow lava

tahepuia rōwai (takenga mai: tahepuia – lava; rō – in; wai – water)

pipette

ngōine

pipette filler

whakakī ngoine

pistil, carpel

hema-uwha (takenga mai: hema – pudenda [external genital organs]; uwha – female) (kupu kē atu: puapua)

pistil, carpel

puapua (kupu kē atu: hema-uwha)

piston

kōkeke (takenga mai: kōkeke – wind about, move backwards and forwards)

pitch (of sound)

hauoro (kupu kē atu: tangi)

pituitary gland

repe tupu

pivot joint

pona kaurori

placenta, afterbirth

ewe (kupu kē atu: whenua)

placenta, afterbirth

whenua (kupu kē atu: ewe)

planet

aorangi (takenga mai: ao – world; Rangi – Sky, heavens, upper regions) (kupu kē atu: ao ātea*)

planet

ao ātea (kupu kē atu: aorangi)

planet

ao

planetarium

whare rangihori

planisphere

mahererangi (takenga mai: mahere – map; Rangi - Sky)

plankton

meroiti (takenga mai: meroiti – small, inconsiderable)

plant

tipu (takenga mai: tipu – shoot, bud, growth)

plant fibre

kaka tipu

plant propagation

whakamakuru tipu (takenga mai: whakamakuru – make abundant, multiply; tipu – plant)

plantar nerve

io kapu

plaque

kitokito

plasma

wētoto (takenga mai: wē – liquid; toto – blood)

plasma membrane

kiriuhi wētoto

plasmid

mōwhiti pītau-ira

plastic

kirihou (takenga mai: kiri - skin; hou - new)

plastic tube

ngongo kirihou

plate boundary

paenga papaneke

plate tectonics

mātai papaneke

platelet, thrombocyte

mōtepe (takenga mai: mō [mōtete] – small piece, fragment; tepe – clot, coagulate)

platinum

konukawata (tohu: Pt) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; kawata – glisten, shine, gleam) (kupu kē atu: paratiama [kupu mino])

plumage, hair, fur

huruhuru

pneumonia

pūkahu kakā (takenga mai: pūkahu [pūkahukahu] ‒ lungs; kakā ‒ inflamed)

podocarp

porokapa (takenga mai: He kupu mino.)

point on a scale

tauwhata (takenga mai: tau - number; whata [āwhata] - scale)

poison, poisonous

paihana ~tia (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: paitini)

poison, poisonous

paitini ~hia (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: paihana)

polar ice cap

tōpito kōpaka

polarity

tōranga (takenga mai: tō - to pull; ranga - suffix forderived noun; tō [tōraro] - negative; tō [tōrunga] - positive)

pole (of a magnet)

pito (autō)

polio

whakamemeke (takenga mai: whakamemeke – wasting, shrivelling of the limbs)

pollen, pollination

hae ~nga

pollutant

parakino (kupu kē atu: para takakino)

pollutant

para takakino (kupu kē atu: parakino)

pollute

takakino ~hia (kupu kē atu: poke)

pollute

poke ~a (kupu kē atu: takakino)

pollution

parahanga

polymer

waerau (takenga mai: wae – unit; rau –multitude, number)

pond

hōpua

population

taupori (takenga mai: tau – count; pori – people, tribe)

pore

kōputa

porous

koropungapunga

positive

tōrunga (takenga mai: tō – that of, pertaining to; runga – above)

positive charge

whana tōrunga

positive terminal, anode

pito tōrunga

potassium

konurehu (tohu: K) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; rehu – spray, fine dust) (kupu kē atu: pautahiama [kupu mino])

potassium bicarbonate

konurehu pākawa waro-rua (tohu: KHCO3) (kupu kē atu: pautahiama paikāponate [kupu mino])

potassium carbonate

konurehu pākawa waro (tohu: K2CO3) (kupu kē atu: pautahiama kāponate [kupu mino])

potassium chloride

konurehu pūhaumāota (tohu: KCl) (kupu kē atu: pautahiama kōrai [kupu mino])

potassium hydroxide

konurehu waihā (tohu: KOH) (kupu kē atu: pautahiama haitorowai [kupu mino])

potassium iodide

konurehu kahautawa (tohu: KI) (kupu kē atu: pautahiama aiotai [kupu mino])

potassium nitrate

konurehu pākawa ota (tohu: KNO3) (kupu kē atu: pautahiama naiate [kupu mino])

potassium sulphate

konurehu pākawa pungatara (tohu: K2SO4) (kupu kē atu: pautahiama hāwhate [kupu mino])

potential energy

pūngao moe (kupu kē atu: pūngao torohū)

potential energy

pūngao torohū (kupu kē atu: pūngao moe)

powder, powdery

hungahunga (kupu kē atu: nehu, paura [kupu mino])

power

kaha

power lines

waea hiko

power pack

pouaka hiko

power station

punahiko (takenga mai: puna – spring, well up, flow; hiko – electricity)

practical investigation

tūhuratanga ā-ringa

precipitate

huatoka (takenga mai: hua - product; toka [totoka] - solid)

precipitation

tōtāwairehu (takenga mai: tōtā – condensation; wairehu – water vapour) (kupu kē atu: hekenga wai)

precipitation

hekenga wai (kupu kē atu: tōtāwairehu)

predator

konihi (takenga mai: konihi - attack by stealth) (kupu kē atu: kaikonihi)

predator

kaikonihi (kupu kē atu: konihi)

predict

matapae ~tia

pregnant

hapū ~tanga

preservative

tāroki (takenga mai: tā – causative prefix; roki [rokiroki] – preserve)

preserve (food)

rokiroki (kai)

preserve (in fat)

tutu ~a

pressure

pēhanga

prey, victim

pārurenga

primary wave, longitudinal wave

ngaru pou (takenga mai: ngaru – wave; pou [poutū] – vertical)

primate

whāngote waewae-rua (takenga mai: whāngote – mammal; waewae-rua – two-legged)

principle

mātāpono

prism

poro

probe

toro ~na

procedure (set of steps)

hātepe

process

tukanga

producer

pūkame (takenga mai: pū ‒ origin, source; kame ‒ food)

product (of a chemical reaction)

pūmatū hua

progeny, off spring

aitanga (kupu kē atu: uri)

progeny, offspring

uri (kupu kē atu: aitanga, hua)

progesterone

taiaki tūmua (takenga mai: taiaki – hormone; tūmua – precede)

prolactin

taiaki waiū

propane

powaro (tohu: C3H8) (takenga mai: po - He kupu mino.; waro [waiwaro] – hydrocarbon)

propeller

hurirere (takenga mai: huri – turn; rere – flow)

prostate gland

repe ure

protected species

momo rauhī

protein

pūmua (takenga mai: pū ‒ origin, source; pūhui ‒ compound; mua ‒ front)

protist, single-celled organism

rauropi pūtautahi

proton

iraoho (takenga mai: ira – freckle, mole; oho – be awake)

prove

hāpono ~tia

psychiatry

mātai mate hinengaro

puberty

pūhuruhurutanga

pull

tō ~ia

pulley

tauru (takenga mai: tauru – roller)

pulmonary artery

ia-tuku pūkahu

pulmonary vein

ia-auraki pūkahu

pulp

puru

pulse, heartbeat

kakapa manawa (kupu kē atu: mokowhiti)

pulse, heartbeat

mokowhiti (kupu kē atu: kakapa manawa)

pumice

pungapunga

pump

papu ~a (takenga mai: He kupu mino.)

pupa

tūngoungou

pupil (of an eye)

kau

pus

ero (kupu kē atu: pirau)

pus

pirau (kupu kē atu: ero)

push

pana ~ia (kupu kē atu: tōpana ue)

push

tōpana ue (takenga mai: ue - to push, shove, shake) (kupu kē atu: pana)

pylon

pouhiko matua (takenga mai: pou - post; hiko - electricity; matua - main)

pyroclastic flow

rere tipua (takenga mai: rere – flow; tipua – object of awe or terror)

Q

quadrant frame

taitapa tīpako

quadricep

uawhā

quadruplets

huawhā

R

(relating to the) Material World

Ō Kawekawe

(relating to the) Physical World

Ō Ahupūngao

Richter scale

āwhata Richter (takenga mai: āwhata – scale; Richter – he ingoa tangata)

radar

hihiani (takenga mai: hihi – ray; ani – resounding, echoing)

radiant energy

pūngao hihi

radiant heat

hahana (takenga mai: hahana – give forth heat)

radiation

hihinga (takenga mai: hihi – ray of the Sun)

radio wave

ngaru irirangi

radioactive decay

horo iraruke (takenga mai: horo - fall off, waste away; iraruke - radioactive)

radioactive waste

para iraruke

radioactive, radioactivity

iraruke ~nga (takenga mai: ira [iraoho - proton, iramoe - neutron, irahiko - electon] - particle; ruke [rukeruke] - throw about, cast forth, discharge)

radiometer

tohu hihi (takenga mai: tohu – sign, signal; hihi – ray, radiation)

radius, outer forearm bone

āpiti

radula

hākuku (takenga mai: hākuku – scrape)

rain

marangai (kupu kē atu: ua)

rain

ua ~ina (kupu kē atu: marangai*)

rain gauge

ine-ua

rare

onge

rash

kōpukupuku

raw material

rawa taketake

ray

hihi

ray box

pouaka hihi

reactant

pūmatū hohe

reaction

tauhohe ~nga (takenga mai: tau – prefix denoting a reciprocal action; hohe [whakahohe] – energise, invigorate)

reactivity series

raupapatanga hohe (takenga mai: raupapa – put in order; hohe [tauhohe] – reaction [chemical])

reagent bottle

ipu matū wē

recessive gene

ira huna

reciprocal motion

neke whakautuutu (takenga mai: neke - to move, alter position; whakautuutu - reciprocal, alternating speakers in whaikōrero)

rectum

tōngātiko

recyclable

tauhangarua (takenga mai: tau - be possible; hangarua - recycle)

recycle

tukurua ~tia (kupu kē atu: hangarua)

recycle

hangarua ~tia (takenga mai: hanga – make, build, fashion; rua – two) (kupu kē atu: tukurua)

recycling centre

taupuni hangarua (takenga mai: taupuni – place of assignation; hangarua – recycle)

red blood cell, erythrocyte

pūtau toto whero

red marrow

mongamonga toto

reduction reaction

tauhohe ōheketanga (takenga mai: tauhohe – reaction; heke – descend)

reflect, reflection

whakaata ~hia ~nga

reflected ray

hihi whakaata

reflecting telescope

whātata whakaata

reflex

kahuki

refracted ray

hihi hakoko

refraction (of light)

hakoko (o te aho) (takenga mai: hakoko – bent)

relative velocity

pānga tere whaiahu (takenga mai: pānga - in relation to; tere - speed; whai - to possess; ahu - direction)

reliable, reliability

horopū (takenga mai: horopū - genuine, dependable) (kupu kē atu: pono)

reliable, reliability

pono

remote control

rou mamao (takenga mai: rou - a long stick used to reach anything, reach or procure by means of a pole; mamao - distant)

renal artery

ia-tuku tākihi

renal vein

ia-auraki tākihi

renewable energy

pūngao whakahou

renewable resource

rawa whakahou

reproduction

whakaputa uri

reproductive organs, sexual organs

taihemahema

reproductive system

pūnaha whakaputa uri

reptile

moko (kupu kē atu: ngārara)

reptile

ngārara (kupu kē atu: moko)

repulsive force

tōpana papare

resin

kāpia

resistor, resistance (electrical)

parenga iahiko (tohu: ) (takenga mai: pare – turn aside, ward off, divert; iahiko – electric current)

resound, resonant

tiori

resource recovery

whakaaraara rawa tawhito

respiration

tukupūngao (takenga mai: tuku – release, let go; pūngao – energy)

respiratory system

pūnaha arahau

retina

mata tuaroa (kupu kē atu:  āhuahua)

retina

āhuahua (kupu kē atu: mata tuaroa)

retort

puoto kakīroa

retort stand

tūnga whakakopa

rheumatoid arthritis

kaiponapona (kupu kē atu: pona kakā rūmātiki)

rheumatoid arthritis

pona kakā rūmātiki (kupu kē atu: kaiponapona)

rhizome

akakōare (kupu kē atu: piaka)

rhizome

piaka (kupu kē atu: akakōare)

rib

rara

ribosome

tuipūmua (takenga mai: tui – bind; pūmua – protein)

right atrium

manawa runga matau

right ventricle

manawa raro matau

ringworm

muna

river mouth

ngutuawa (kupu kē atu: wahapū)

river plain

mānia awa

robot

karehiko (takenga mai: kare [karetao] - puppet; hiko - electricity) (kupu kē atu: karetao hiko, rōpata [kupu mino])

robotics

mātai karehiko (takenga mai: mātai - field of study; kare[karetao] - puppet; hiko - electricity)

rock

toka

rock cycle

hurihanga toka

rocket

tākirirangi (takenga mai: tākiri – rush, charge; Rangi – Sky, heaven, upper regions)

rocket engine

pūkaha tākirirangi

rocky shore

ākau tokatoka

rodent

rīroi (takenga mai: rīroi – rat)

root (of a plant)

pakiaka

root hair

weri

rooting hormone

taiaki tupuaka

rotor

paetāwhirowhiro (takenga mai: pae – any transverse beam; tāwhirowhiro – whirl, spin)

rotten

pirau (kupu kē atu: hanehane)

rotten

hanehane (kupu kē atu: pirau)

rubber

rapa (takenga mai: He kupu mino.)

rubber tube

ngongo rapa

runner (of a plant)

kīwai

runoff

wai rere noa (takenga mai: wai - water; rere - to flow; noa - without restraint)

rust

waikura

S

Saturn

Rongo

Southern Cross

Taki o Autahi (kupu kē atu: Māhutonga*)

Southern Cross

Māhutonga (kupu kē atu: Taki o Autahi*)

Sun

Tamanuiterā (kupu kē atu: Rā)

Sun

Rā (kupu kē atu: Tamanuiterā)

saddle (of a worm)

tarawhiti (takenga mai: tarawhiti – hoop, ring, encircle)

saddle joint

pona kōpapa

safety goggles

mōhiti haumaru

saline, salinity

mātaitai

saliva

hūware (kupu kē atu: hāware)

salivary gland

repe hūware

salt

tote (kupu kē atu: pāhare)

sand

onepū

sand dune

tāhuahua

sand tray

pae onepū

sandstone

hōanga

sandy shore

tāhuna (kupu kē atu: takutai onepū)

sandy shore

takutai onepū (kupu kē atu: tāhuna)

sap

tahe (kupu kē atu: tarawai)

sap

tarawai (kupu kē atu: tahe)

sapling

kōhuri (kupu kē atu: māhuri)

sapling

māhuri (kupu kē atu: kōhuri)

satellite

amiorangi (takenga mai: amio – orbit; Rangi – Sky, heavens, upper regions)

saturated fat

ngako kohura (takenga mai: ngako - fat; kohura - full)

saturated solution

mehanga kohura (takenga mai: mehanga – solution; kohura – full)

scale (of a measuring instrument)

āwhata (takenga mai: arawhata – ladder)

scalpel

matahaehae

scaly bark (of a tree)

pāpākiri

scanner

matawai (takenga mai: matawai - look closely)

scapula, shoulder blade

pākau

scavenge

hamuhamu (takenga mai: hamuhamu – eat scraps of food)

schist

kurupaku

sciatic nerve

io kanikani

science laboratory

taiwhanga pūtaiao

scientist

kaimātai pūtaiao (kupu kē atu: kaipūtaiao)

scientist

kaipūtaiao (kupu kē atu: kaimātai pūtaiao)

sclera

teatea

scoria

rahoto (kupu kē atu: rangitoto)

scoria

rangitoto (kupu kē atu: rahoto)

scree

kiritahataha (takenga mai: kiri [kirikiri] – gravel; tahataha – slope, steep bank)

scrotum

pūkoro raho (takenga mai: pūkoro - pocket, pouch; raho - testes)

scurvy

kāwei

sea breeze

muritai

sea level

pae moana

season

kaupeka o te tau

sebaceous gland

repe noni (takenga mai: repe – gland; noni – oil)

secondary wave, transverse wave

ngaru pae (takenga mai: ngaru – wave; pae – transverse, horizontal)

sedge

tākahikahi

sediment

parataiao (takenga mai: para – sediment, impurity, waste; taiao – environment) (kupu kē atu: parakiwai, waipara)

sediment

parakiwai (kupu kē atu: parataiao, waipara)

sediment

waipara (kupu kē atu: parataiao, parakiwai)

sedimentary rock

toka parataiao (takenga mai: toka – rock; parataiao - sediment)

seed

kākano (kupu kē atu: purapura*)

seed

purapura (kupu kē atu: kākano)

seed coat, testa

kahukano

seed dispersal

ruinga kākano

seed pod

pākākano

seedbearing plant

tipu whai kākano

seedling

wana

segmented

tūtanga (takenga mai: tūtanga - portion, segment)

seismic wave

rū whakawhiti (takenga mai: rū – earthquake, tremor; whakawhiti – convey across, cross over)

seismograph

ine-rū (kupu kē atu: kauwhata rū)

seismograph

kauwhata rū (kupu kē atu: ine-rū)

seismology

mātai rū whenua

self-pollination

haenga tūwā (takenga mai: haenga – pollination; tūwā – self-sown)

semen

waitātea (takenga mai: wai - fluid; tātea - sperm)

semiconductor

pūkawe whakatina (takenga mai: pūkawe - conductor; whakatina - to restrain, restrict, limit)

semimetal, metalloid

haukonu (takenga mai: hau – gas, fraction; konu [konganuku] – metal)

seminal vesicle

pū waitātea

semipermeable

tukutaritari (takenga mai: tuku – allow, let; taritari – strain, sift)

sense of smell

rongo kakara

sense of taste

rongo tāwara

sense of touch

rongo whakapā

sensor

paerongo (takenga mai: pae - perch, rest; rongo - sense, hear, feel)

sensory nerve

io tairongo

sensory system

pūnaha tairongo

sepal

raukōpaki

series circuit

ara hātepe (takenga mai: ara [ara iahiko] – circuit; hātepe – proceed in an orderly manner, follow in a regular sequence)

sewage

parakaingaki

sewage treatment

rāwekeweke parakaingaki

sex hormone, reproductive hormone

taiaki taihemahema

sexual intercourse, copulate

ai ~tia (kupu kē atu: tōkai*)

sexual intercourse, copulate

tōkai (kupu kē atu: ai*)

sexual reproduction

whakaputa uri tōrua (takenga mai: whakaputa uri – reproduction; tō – be conceived; rua – two, double)

sexually transmitted disease, venereal disease

mate paipai

shadow

ātārangi

shake

kōruirui

shake

kōuriuri

shell

anga

shield volcano

puia pākai (takenga mai: puia – volcano; pākai – bulwark, shield, screen)

shin

tāhau

shoot (of a plant)

pihi

short circuit

ara pokatata (takenga mai: ara – path; pokatata – short, direct [of a path])

short-sighted

kahurua (kupu kē atu: kite tata)

short-sighted

kite tata (takenga mai: kite - tosee; tata - close) (kupu kē atu: kahurua)

shrub

mauwha

sieve

hītari

silicon

takawai (tohu: Si) (takenga mai: takawai – quartz) (kupu kē atu: hirikana [kupu mino])

silicon chip

mōtete takawai (takenga mai: mōtete – small piece, fragment; takawai – silicon)

silt

parahua (takenga mai: parahua – fresh alluvial deposit)

silver

hiriwa (tohu: Ag) (takenga mai: He kupu mino.)

silver chloride

hiriwa pūhaumāota (tohu: AgCl) (kupu kē atu: hiriwa kōrai [kupu mino])

silviculture

onorākau (takenga mai: ono - to plant) (kupu kē atu: pokapoka rākau)

silviculture

pokapoka rākau (takenga mai: pokapoka - plant in holes; rākau - tree) (kupu kē atu: onorākau)

simulation

whaihanga ~tia (takenga mai: whaihanga - make, construct, manipulate; whai [tāwhai] - copy; hanga - construct)

sink

totohu

sinusitus

pakohu ihu kakā (takenga mai: pakohu ihu – nasal cavity; kakā – inflamed)

siphon

momi ~a

skeletal system

pūnaha kōiwi

skeleton

anga kōiwi

skin (of an animal)

kiri

skull

angaanga

sleet

waiwaha

slime, slimy

hāwaniwani (kupu kē atu: hāwareware, hūwareware)

slinky

pūnikoniko (takenga mai: pūniko – spring)

slope, gradient

rōnaki

sludge

kene (kupu kē atu: kenepuru)

sludge

kenepuru (kupu kē atu: kene)

small intestine

kōpiro iti

smallpox

koroputaputa (takenga mai: variola)

smog

kohupara (takenga mai: kohu – fog, mist; para – sediment, impurity, refuse, waste)

snow

hukarere (kupu kē atu: puaheiri*)

snow

puaheiri (kupu kē atu: hukarere*)

sodium

konutai (tohu: Na) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; tai – the sea) (kupu kē atu: hautiama [kupu mino])

sodium acetate, sodium ethanoate

konutai winika (tohu: CH3COONa) (kupu kē atu: hautiama ahitate [kupu mino])

sodium bicarbonate, baking soda

konutai pākawa waro-rua (tohu: NaHCO3) (kupu kē atu: hautiama paikāponate [kupu mino], pēkena houra [kupu mino])

sodium carbonate

konutai pākawa waro (tohu: Na2CO3) (kupu kē atu: hautiama kāponate [kupu mino])

sodium chloride

konutai pūhaumāota (tohu: NaCl) (kupu kē atu: hautiama kōrai [kupu mino])

sodium hydroxide, caustic soda

konutai waihā (tohu: NaOH) (kupu kē atu:  hautiama haitorowai [kupu mino] )

sodium nitrate

konutai pākawa ota (tohu: NaNO3) (kupu kē atu: hautiama naiate [kupu mino])

sodium sulphate

konutai pākawa pungatara (tohu: Na2SO4) (kupu kē atu: hautiama hāwhate [kupu mino])

soil

oneone

soil conservation

whāomo oneone (takenga mai: whāomo [whāomoomo] – conservation; oneone – soil)

soil science

mātai oneone

solar cell

pūtau hiko kōmaru

solar eclipse

āraitanga kōmaru (takenga mai: āraitanga – eclipse; kōmaru – sun) (kupu kē atu: Rā kūtia)

solar eclipse

Rā kūtia (kupu kē atu: āraitanga kōmaru)

solar energy

pūngao kōmaru

solar panel

papa hiko kōmaru

solar radiation

hihi kōmaru (kupu kē atu: hihi o Tamanuiterā)

solar radiation

hihi o Tamanuiterā (kupu kē atu: hihi kōmaru)

solar system

(Te) Whānau a Tamanuiterā (kupu kē atu: Rerenga o Tamanuiterā)

solar system

Rerenga o Tamanuiterā (kupu kē atu: Whānau a Tamanuiterā)

solder

tūhoto (takenga mai: tūhoto – join)

solid

totoka (takenga mai: toka – stone, rock, solid; totoka – become solid, set) (kupu kē atu: utoka)

solid

utoka (kupu kē atu: totoka)

solid carbon dioxide, dry ice

hauhā totoka (tohu: CO2)

solid waste

para totoka

solidify, freeze

whakatoka ~hia (kupu kē atu: whakatio, whātoka)

solidify, freeze

whakatio ~hia (kupu kē atu: whakatoka, whātoka)

solidify, freeze

whātoka (takenga mai: whā - causative prefix; toka - to be firm, solid) (kupu kē atu: whakatoka, whakatio)

solstice

tuakaihautanga o Tamanuiterā

solubility

mehamehanga (takenga mai: memeha - be dissolved)

soluble

meha (takenga mai: meha [memeha] – be dissolved)

solute

matūmeha (takenga mai: matū – substance; meha [memeha] – be dissolved)

solution

mehanga (takenga mai: memeha – be dissolved)

solvent

tāmeha (takenga mai: tā – causative prefix; meha [memeha] – be dissolved)

sonar

pāorooro (takenga mai: pāorooro – resounding)

sound

oro

sound energy

pūngao oro

sound sensor

paerongo hou (takenga mai: paerongo - sensor; hou - sound)

sound wave

ngaru oro

sour

kawa

south celestial pole

pito tonga ā-rangi

south pole

pito tonga (kupu kē atu: pito whakarunga, tōpito whakarunga)

south pole

pito whakarunga (kupu kē atu: pito tonga)

southern hemisphere

tuakoi tonga (takenga mai: tuakoi – divide, separate, boundary, division; tonga – south)

space

ātea (kupu kē atu: tuarangi)

space

tuarangi (kupu kē atu: ātea)

space exploration

hōpara ātea

space probe

pōkai ātea (takenga mai: pōkai - travel about; ātea - space)

space shuttle

waka kōpiko tuarangi (takenga mai: waka – vehicle; kōpiko – go alternately in opposite directions; tuarangi – space)

space station

taupuni ātea (takenga mai: taupuni – place of assignation; ātea – space)

spacecraft

waka ātea (kupu kē atu: waka tuarangi)

spacecraft

waka tuarangi (kupu kē atu: waka ātea)

spatula

kōmatū (takenga mai: kō – dig, spoon; matū – chemical, substance)

spawn

paratau (kupu kē atu: toene)

spawn, roe

toene (kupu kē atu: paratau)

species

momo (takenga mai: momo – race, breed, blood)

spectrum

tūāwhiorangi (takenga mai: tūāwhiorangi – rainbow or personification thereof)

speed

tere

speed of light

tere (o te) aho

speed of sound

tere (o te) hou

speedometer

ine-tere

sperm

tātea

sperm tube, vas deferens

ara tātea

sphincter

takini

spinal cord

aho tuaiwi

splint

tāmura (takenga mai: tā – stem, causative prefix; mura – blaze)

spontaneous abortion, natural abortion

tahe māori

sporangium

whare pua atua (takenga mai: whare [whare tangata] - womb, uterus; pua atua - spore)

spore

pua atua (takenga mai: pua – seed, flower; atua [whare atua] – mushroom) (kupu kē atu: pata)

spore

pata (kupu kē atu: pua atua)

sports science

mātai hākinakina

spotting tile

papariki tauhohe

sprain

takoki (kupu kē atu: tanoi)

sprain

tanoi (kupu kē atu: takoki)

spring

aroaromahana (kupu kē atu: kōanga*)

spring

kōanga (kupu kē atu: aroaromahana*)

spring (mechanical)

pūniko

spring (water), well

puna wai

spring balance

ine-taumaha pūniko

spring tide

tai huki (kupu kē atu: tai nunui*)

spring tide

tai nunui (kupu kē atu: tai huki*)

stage of growth (of an organism)

tūātupu (takenga mai: tūā [tūāomo] – stage of a journey; tupu – to grow)

stainless steel

maitai waikura-kore

stalactite

keo iri (takenga mai: keo [keokeo] – peaked, pointed; iri – hang, be suspended)

stalagmite

keo tū (takenga mai: keo [keokeo] – peaked, pointed; tū – stand, be erect)

stamen

hema-toa (takenga mai: hema – pudenda [external genital organs]; toa –male)

stapes, stirrup

tarapu

star

whetū

star chart

mahere whetū

starch

māngaro (takenga mai: māngaro – mealy)

static electricity

hikotū (takenga mai: hiko – electricity; tū – stand) (kupu kē atu: hiko pateko)

static electricity

hiko pateko (kupu kē atu: hikotū)

steam

korohū (kupu kē atu: koromāhu*)

steam

koromāhu (kupu kē atu: korohū*)

steam turbine

kapokorohū (takenga mai: kapo – catch; korohū – wind)

steel

maitai

stem or stalk (of a plant)

tō (kupu kē atu: tātā, kakau)

stem or stalk of a plant

tātā (kupu kē atu: tō)

sterilise (cleanse)

āta horoi ~a

sternum, breastbone

whaturei

stewardship

kaitiakitanga

stigma

tauhae

stillborn baby

kahu (kupu kē atu: materoto)

stillborn, stillbirth

materoto (kupu kē atu: kahu)

stomach

puku

stomach lining

kiripuku

stomach wall

paetara puku

stomata

poare (takenga mai: poare – open)

storm

āwhā (kupu kē atu: tūpuhi*)

storm

tūpuhi (kupu kē atu: āwhā*)

storm cloud

atiru

stratosphere

kōhaupapa (takenga mai: kōhau [kōhauhau] – atmosphere; papa – layer)

stratus cloud

kapua hahaka (takenga mai: kapua – cloud; hahaka – low)

stroboscope

karu kakapo (takenga mai: karu – eye; kakapo – catch at, flash)

structural adaptation

urutaunga hanganga

study, ~ology

mātai (takenga mai: mātai – inspect, examine)

style (of a plant)

awahae

subatomic particle

matūriki (kupu kē atu: ngotangota)

subatomic particle

ngotangota (takenga mai: ngota – fragment, particle; ngotangota – smashed to atoms) (kupu kē atu: matūriki)

subcanopy (of a forest)

kāuru-raro (o te ngahere)

subduction

āinga whakararo (takenga mai: āinga – driving force; whakararo – downward)

sublimation

whāhaurehu (takenga mai: whā – causative prefix; haurehu – gas)

subsoil

one-raro

sucrose

hūhuka (tohu: C12H22O11) (takenga mai: hū - He kupu mino.; huka – sugar)

sulphate

pākawa pungatara (tohu: SO42-) (takenga mai: pākawa [pāhare – salt, ester], [waikawa – acid] - '~ate'; pungatara – sulphur) (kupu kē atu: hāwhate [kupu mino])

sulphite

pākati pungatara (tohu: SO32-) (takenga mai: pākati [pāhare – salt, ester], [kakati – sting, bite] – '~ite'; pungatara – sulphur) (kupu kē atu: hāwhiti [kupu mino])

sulphur

pungatara (tohu: S) (takenga mai: pungatara – native sulphur) (kupu kē atu: hawha [kupu mino], pūngāwhā*)

sulphur

pūngāwhā (tohu: S) (kupu kē atu: hawha [kupu mino], pungatara*)

sulphur dioxide

pungatara hāora-rua (tohu: SO2) (kupu kē atu: hawha ōkai-rua [kupu mino])

sulphur trioxide

pungatara hāora-toru (tohu: SO3) (kupu kē atu: hawha ōkai-toru [kupu mino])

sulphuric acid

waikawa pungatara (tohu: H2SO4) (kupu kē atu: waikawa hāwhate [kupu mino])

summer

matiti (kupu kē atu: raumati)

summer

raumati (kupu kē atu: matiti*)

summer solstice

Ihu o Hineraumati (kupu kē atu: rā roa)

summer solstice

rā roa (kupu kē atu: Ihu o Hineraumati)

sunburn

tīkākā

sundog, fragmentary rainbow

imurangi

superconductor

pūkawekawe

supernova

pahūnga whetū (kupu kē atu: whetū ahoaho)

supernova

whetū ahoaho (takenga mai: whetū – star; ahoaho – pure white, shining) (kupu kē atu: pahūnga whetū)

surface tension

renarena mata (takenga mai: renarena – taut, close; mata – surface)

surface wave

ngaru mata

surrogate

kōpū whāngai (takenga mai: kōpū - womb; whāngai - feed, nourish)

suspend, suspension

tārewa ~tanga (takenga mai: tārewa – hanging, afloat)

sustainable

toitū (takenga mai: toitū – permanent)

sustainable production

whakanaotanga toitū (takenga mai: whakanao – manipulate, operate on, make; toitū – sustainable)

swamp

repo

sweat gland

repe tōhau

swell (of the body)

pupuhi

switch

pana (takenga mai: pana – cause to come or go forth)

switch off (an electric current or device)

tinei ~a (kupu kē atu: whakaweto, whakapoko)

switch off (an electric current or device)

whakapoko ~a (kupu kē atu: whakaweto ~a, tinei ~a)

switch off (an electric current or device)

whakaweto ~a (kupu kē atu: tinei ~a, whakapoko ~a)

switch on (an electric current or device)

whakakā ~ngia

symptom

putanga

synthetic fuel

kora horihori

synthetic material

matū horihori

syphilis

pākewakewa

syringe

pūwero

system

pūnaha (takenga mai: pū – base, foundation; naha [nahanaha] – well arranged, in good order)

T

tadpole

punua poraka

taproot

more (kupu kē atu: tāmore)

taproot

tāmore (kupu kē atu: more)

tar

piauriuri (takenga mai: pia – gum of trees; uriuri – dark, deep in colour)

tarsal, ankle bone

punga

tartaric acid

waikawa tātariki (tohu: C4H6O6) (takenga mai: tātariki - he kupu mino)

taste bud

paerongo tāwara

taxon, taxa, group

rōpū

taxonomy, classification system

pūnaha whakarōpū

technology

hangarau

tectonic plate

papaneke (takenga mai: papa – anything broad, flat and hard, Earth floor, bed of a lake; neke – move)

telescope

karu whātata (kupu kē atu: karu whakatata)

telescope

karu whakatata (kupu kē atu: karu whātata)

temperature

pāmahana (kupu kē atu: paemahana)

temperature

paemahana (takenga mai: pae [paepae] – threshold; mahana – warm) (kupu kē atu: pāmahana)

temporary change

panoni rangitahi

tendon

iohere (takenga mai: io – nerve; here – tie, fasten with cords)

tension force

tōpana renarena

tentacle

weri

terabyte

tiriona waematihiko (tohu: TB) (takenga mai: tiriona - trillion [kupu mino]; wae - unit of measurement; matihiko - digital) (kupu kē atu: terapaita [kupu mino])

terminal velocity

tere mōrahi (takenga mai: tere - speed; mōrahi - maximum, upper limit)

terrarium

rāihi kōataata (takenga mai: rāihi – small enclosure; kōataata – transparent)

test tube

ipuipu

test tube brush

paraehe ipuipu

test tube holder

puri ipuipu

test tube stand

whata ipuipu

testes, testicle

raho

testosterone

taiaki tāne

tetanus

kauae-timu (takenga mai: kauae – jaw; timu – involuntary contraction of muscles)

the pointers (stars)

whetū matarau

theory

ariā

thermal decomposition

wāwāhinga pōkākā

thermometer

ine-mahana

thermoplastic

kirihou rewarau

thermostat

whakaū mahana (takenga mai: whakaū - make firm; mahana - warm, warmth)

thorax

tārāuma

thrush

mateīhi (takenga mai: mate – sickness; īhi – yeast)

thrust

torohaki (kupu kē atu: tōkiri)

thrust, propel

tōkiri ~tia (takenga mai: tōkiri - to shove, thrust lengthwise) (kupu kē atu: torohaki)

thyroid gland

repe tenga

thyroxine

taiaki tenga

tibia, shin bone

takakaha

tibial nerve

io tāhau

tide

tai

tin

tini (tohu: Sn) (takenga mai: He kupu mino.)

tissue (of an organism)

pūtautau

titanium

konuhinauri (tohu: Ti) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; hina – grey; uri – dark, deep in colour) (kupu kē atu: taitāniama [kupu mino])

titration

tātairanga kukū (takenga mai: tātai – measure; kukū – concentration)

tongs

pīnohi

toothed whale

ika moana whai niho

torque

tōpana whakahuri (takenga mai: tōpana – force; whakahuri – turn)

total eclipse

āraitanga pū (takenga mai: āraitanga – eclipse; pū – precise, very)

touch sensor

paerongo whakapā

toxic

tāoke ~tia (takenga mai: tā – prefix having causative force; oke – ill, ailing)

toxic algal bloom

pūkohu ngaruru tāoke

toxic residue

toenga tāoke

toxic waste

para tāoke

trace element

pūmotu waiwai (takenga mai: pūmotu - element; waiwai - essential, vital, crucial)

trachea, windpipe

pūkorokoro

trade waste

para umanga

trade wind

hau weherua (takenga mai: hau – wind; weherua [weheruatanga o te ao] - equator)

trait (genetic)

huaira (takenga mai: hua – product; ira – gene)

trajectory, projectile motion

ara whiu (takenga mai: ara - pathway; whiu - to throw, toss, fling)

transducer

pūhuri (takenga mai: pū [pūrere] - device; huri - to convert, change)

transfer station

taupuni whakawhiti para

transform plate boundary

paenga papaneke whakarara

transformer

whitihiko

transistor

whitiārai

translucent

whakatīaho

transmit

tuku ~na

transmitter

kaituku

transparent

pūataata (kupu kē atu: kōataata)

transparent

kōataata (kupu kē atu: pūataata)

transpire, transpiration

tukuwai (takenga mai: tuku – let go; wai – water)

trapezius

ua pākau

tremor

rūpaku

tricep

uatoru

triplets

huatoru

tripod

waetoru (takenga mai: wae [waewae] – foot; toru – three)

trolley

tōneke

tropical rain forest

ngahere pārūrū

tropical, humid

pārūrū (takenga mai: pārūrū – sultry, hot)

troposphere

kōhauhuri (takenga mai: kōhau [kōhauhau] – atmosphere; huri – turn, turn around)

trundle wheel

wīra-ine

trunk (of a tree)

kahiwi (kupu kē atu: tīwai*)

trunk (of a tree)

tīwai (kupu kē atu: kahiwi*)

tsunami

parawhenua

tube

ngongo (kupu kē atu: pū)

tuber

kōpura

tuberculosis

kohi

tungsten

tangitene (tohu: W) (takenga mai: He kupu mino.)

turbine

kapongao (takenga mai: kapo – catch; ngao – energy)

tussock land

rohe pātītī

twin/s

māhanga

U

Universal Indicator

Ranunga Taetohu (takenga mai: ranu – mix; tae – colour; tohu – mark, sign, show)

Uranus

Whērangi

ulna nerve

io kōwhiti

ulna, forearm bone

kōwhiti (takenga mai: kō [kōiwi] – bone; whiti [kikowhiti] – forearm)

ultra-violet ray

hihi katikati (takenga mai: hihi – ray; katikati – bite frequently, action of the Sun)

ultra-violet wave

ngaru katikati (takenga mai: ngaru – wave; katikati – bite frequently, of action of the Sun)

ultrasound

oro ikeike (takenga mai: oro – sound; ikeike – high, lofty)

umbilical cord

iho

unconfined aquifer

mātāwainuku tūraha (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater; tūraha - to be open, not confined)

undergrowth, shrub layer

ururua

unicellular, single-celled

pūtautahi

unit of measurement

waeine

univalve

angatahi (takenga mai: anga – shell; tahi – one)

universe

ao tukupū (takenga mai: ao – world; tukupū – coming down all sides, covering completely, spread over)

unsaturated fat

ngako hamanga (takenga mai: ngako – fat; hamanga – not full)

upthrust

tōpana whakarunga (takenga mai: tōpana – force; whakarunga – upward direction)

uranium

konukarihi (tohu: U) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; karihi – nuclear) (kupu kē atu: ūreiniama [kupu mino])

urea

tiomimi (kupu kē atu: matū mimi)

urea

matū mimi (kupu kē atu: tiomimi)

ureter

awamimi

urethra

pūaha mimi (takenga mai: pūaha - river mouth, opening; mimi - urine)

useful energy

pūngao whaihua

V

Venus

Mere (kupu kē atu: Kōpū)

Venus

Kōpū (kupu kē atu: Mere*)

vaccinate, vaccination

tuku rongoā āraimate

vaccine, vaccination

rongoā āraimate (takenga mai: rongoā – remedy, preservative against sickness; ārai – ward off; mate – illness)

vacuole

miru (takenga mai: mirumiru – bubble)

vacuum

korekore (takenga mai: kore – nothingness)

vacuum pump

papu korekore

vagina

tara

valence electron

irahiko hohe

valid, validity

houtupu (takenga mai: houtupu - authentic, genuine) (kupu kē atu: tika)

valve

takirere (takenga mai: taki – lead, bring along; rere – flow)

van de Graaff generator

pukuhiko van de Graaff

variable

tāupe (kupu kē atu: taurangi)

variable

taurangi (takenga mai: taurangi – unsettled, changing, changeable) (kupu kē atu: tāupe)

variable resistor

parenga whakatina (tohu: ) (takenga mai: parenga [parenga iahiko] – resistor; whakatina – control)

vascular tissue

pūtautau tariwai (takenga mai: pūtautau – tissue; tariwai – xylem)

vegetable caterpillar, Ophiocordyceps robertsii

āwheto

vegetable oil

noni

vegetation

otaota

vein

ia-auraki (takenga mai: ia [ia-toto] – blood vessel; auraki – return)

vein (of a leaf )

iarau (takenga mai: ia [iaia] – vein; rau – leaf)

velcro

piripiri (takenga mai: piri - stick, adhere, cling)

velocity

tere whaiahu (takenga mai: tere - speed; whai - to possess; ahu - direction)

vena cava

ia-auraki matua

vent, hole

kōwhāwhā (kupu kē atu: kōhao)

vent, hole

kōhao (kupu kē atu: kōwhāwhā)

ventricle

manawa raro

vermicast

tūtae noke (kupu kē atu: paranoke)

vermicast

paranoke (kupu kē atu: tūtae noke)

vertebrae

tangai

vertebrate

whai tuaiwi (takenga mai: whai – possessing, equipped with; tuaiwi – backbone)

veterinary science

mātai kararehe

vial

ipuriki

vibrate, vibration

tōiriiri ~nga

villi

tīngoingoi (takenga mai: tīngoingoi – protuberance, knob)

vine

toi (kupu kē atu: aka*)

vine

aka (kupu kē atu: toi*)

virgin forest

ngahere horomata

virgin pulp

puru hangatahi

virus

huaketo (takenga mai: hua – outcome, product; keto – infested with maggots)

viscous, viscosity

tatakī ~nga

viscous, viscosity

piapia (kupu kē atu: tatakī ~nga)

visible light

aho kitea

visual sensor

paerongo kite

vitamin

huaora (takenga mai: hua – fruit, product; huanga – advantage, benefit; ora – alive, well)

vitreous humour

piakamo (takenga mai: pia [piapia] - viscous, sticky; kamo - eye,eyelid)

volatile

tākohukohu

volcanic activity, geothermal activity

ahi tipua (takenga mai: ahi – fire; tipua – object of awe or terror)

volcanic bomb

pahū tokarewa

volcanic plume

puhanga puia

volcanic rock

toka puia

volcano

puia

volcano (cone-shaped)

puia koeko (takenga mai: puia – volcano; koeko – cone)

volcano (dome)

puia kōpuku (takenga mai: puia – volcano; kōpuku – swelling, rounded)

volcanology

mātai puia

volt

wae ngaohiko

voltage

ngaohiko (tohu: V) (takenga mai: ngao – energy; hiko – electricity)

voltmeter

ine-ngaohiko

volume (of a substance or container)

rōrahi (takenga mai: rō [roto] – inside; rahi – size)

volume (of sound)

kahaoro

voluntary muscle

uaua autaki (takenga mai: uaua – muscle; au – current; taki – lead, bring along)

vulva

puapua

W

waning moon

Marama roroku (kupu kē atu: Marama riko)

waning moon

Marama riko (kupu kē atu: Marama roroku)

warm front

aro mahana

waste

para (takenga mai: para – sediment, impurity, refuse, waste)

waste audit

tatauranga para

waste disposal

whiu para

waste energy

pūngao moumou

waste exchange

whakawhitinga para

waste recovery

whakaaraara para (takenga mai: whakaaraara - to lift, raise up, awaken; para - refuse, waste)

waste reduction

whakaiti para

waste strategy

rautaki para

waste stream

rerenga para

water

wai (tohu: H2O)

water bath

kura taupunga (takenga mai: kura – tank; taupunga – sink, submerge)

water conservation

whāomo wai (takenga mai: whāomo [whāomoomo] – conservation; wai – water)

water cycle

hurihanga wai

water droplet

pata wai

water table

kārewa wainuku (takenga mai: kārewa - surface [of water]; wainuku - groundwater)

water turbine

kapowai (takenga mai: kapo – catch; wai – water)

water vapour

tākohu (kupu kē atu: wairehu)

water vapour

wairehu (kupu kē atu: tākohu)

watt

wata (takenga mai: He kupu mino) (kupu kē atu: wae kaha)

watt

waekaha (takenga mai: wae [waeine] – unit of measurement; kaha – power) (kupu kē atu: wata)

wattle (of a bird)

peruperu (kupu kē atu: werewere)

wattle (of a bird)

werewere (kupu kē atu: peruperu)

wavelength

roa o te ngaru

wax

harare (kupu kē atu: wākihi [kupu mino])

wax

wākihi (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: harare)

waxing moon

Marama hua

weather

huarere

weathering

ngawhere (takenga mai: ngawhere – break up, crumble)

web (feet or digits of aquatic animals)

huirapa (takenga mai: huirapa – having the toes united by a membrane, webbed)

weed

tarutaru (kupu kē atu: māheuheu)

weed

māheuheu (kupu kē atu: tarutaru)

weight

taumaha (takenga mai: taumaha – heavy)

wetlands

rohe kōreporepo (kupu kē atu: kūkūwai)

whale

ika moana (kupu kē atu: tohorā*)

whale

tohorā (kupu kē atu: ika moana*)

whare tangata

whare tangata (kupu kē atu: kōpū)

white blood cell, leucocyte

pūtau toto mā

white light

pūaho

whooping cough, pertussis

mare tekekō

wilt

kautaka (kupu kē atu: parohea)

wind

hau

wind energy

pūngao hau

wind farm

pāmu hau

wind turbine

kapohau (takenga mai: kapo – catch; hau – wind)

wind-dispersed seed

puananī

winter

hōtoke (kupu kē atu: takurua*)

winter

takurua (kupu kē atu: hōtoke*)

winter solstice

rā poto (kupu kē atu: Ihu o Hinetakurua)

winter solstice

Ihu o Hinetakurua (kupu kē atu: rā poto)

wire

waea

womb, uterus

kōpū (kupu kē atu: whare tangata)

work

mahi ~a

worm farm, vermiculture

pāmu noke

X

X-ray

hihi-X

xenon

haupora (takenga mai: hau - gas; pora - stranger, foreign [xenos])

xylem

kōtai (kupu kē atu: tariwai)

xylem

tariwai (takenga mai: tari – carry; wai – water) (kupu kē atu: kōtai)

Y

year

tau

yeast

īhi (takenga mai: ī – ferment, turn sour; hī – rise; īhi - He kupu mino.)

yellow marrow

mongamonga ngako

young (of an animal)

kūao

Z

Zero Waste

Para Kore

zenith

kōmata o te rangi

zenith, high point, pinnacle

poutūmārō

zinc

konutea (tohu: Zn) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; tea – white) (kupu kē atu: tīniki [kupu mino])

zinc carbonate

konutea pākawa waro (tohu: ZnCO3) (kupu kē atu: tīniki kāponate [kupu mino])

zinc chloride

konutea pūhaumāota (tohu: ZnCl2) (kupu kē atu: tīniki kōrai [kupu mino])

zinc nitrate

konutea pākawa ota (tohu: Zn(NO3)2) (kupu kē atu: tīniki naiate [kupu mino])

zinc sulphate

konutea pākawa pungatara (tohu: ZnSO4) (kupu kē atu: tīniki hāwhate [kupu mino])

zodiac

tātua poutiriao (takenga mai: tātua - belt; poutiriao - spiritual guardian)

zoology

mātai kīrehe

zooplankton

meroiti ika

zygote

huanga (kupu kē atu: pūtau hua)

zygote

pūtau hua (kupu kē atu: huanga)