Manaaki Taiao, Para Kore / Environmental Care, Zero Waste

Māori → English

He rārangi kupu e pā ana ki te para me te tiaki taiao, tae atu ki ngā kaupapa whakaiti, whakakore i te para, e ora tonu ai a Papatūānuku, a Ranginui, me ō rāua taiao katoa.

A list of words relating to environmental care and waste, including reducing and eliminating waste in order to care for all of the environments of Papatūānuku and Ranginui.

ā-hāora Tūingoa, Tūāhua

aerobic (takenga mai: ā – after the manner of; hāora – oxygen)

ahiniki Tūingoa

arsenic (takenga mai: He kupu mino) (kupu kē atu: ahineke)

āhuarangi Tūingoa

climate (takenga mai: āhua – form, appearance, character; rangi – sky, heavens, upper regions)

āhuarangi hurihuri Tūingoa

climate change

āhuarangi hurihuri pūtangata Tūingoa

anthropogenic climate change, human caused climate change (takenga mai: pū - cause, origin; tangata - people)

āhuatanga matatika Tūingoa

ethical aspect

āhuatanga matū Tūingoa

chemical property

ahumahi maina Tūingoa

mining industry (kupu kē atu: ahumahi huke rawa)

ahurea kāriki Tūingoa

green culture

ahutoitū Tūingoa, Tūāhua

permaculture (takenga mai: ahu [ahuwhenua, ahumāra] - agriculture, horticulture; toitū - sustainable)

aituā taiao Tūingoa

environmental disaster

āpure papī waipara Tūingoa

wastewater drain field, septic drain field (takenga mai: āpure - patch, circumscribed area; papī - to ooze, seep) (kupu kē atu: āpure waipara)

haepapa kaiwhakapeto Tūingoa

consumer responsibility

hanga matū Tūingoa

chemical structure

hanga toitū Tūingoa

sustainable product (kupu kē atu: hautaonga toitū)

hangahou ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

repurpose (takenga mai: hanga [hangarua] - recycle; hou - new, fresh)

hangararo ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

downcycle (takenga mai: hanga [hangarua] - recycle; raro - down)

hangarau toitū Tūingoa

sustainable technology

hangarewa ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

upcycle (takenga mai: hanga [hangarua] - recycle; rewa - to be elevated, high up)

hangarua ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

recycle (takenga mai: hanga – make, build, fashion; rua – two)

hangarua-kore Tūāhua, Tūingoa

non-recyclable

hangarua-kore Tūāhua

non–recyclable

hāora-kore Tūingoa, Tūāhua

anaerobic

hāora-toru Tūingoa

ozone, trioxide (tohu: O3) (kupu kē atu: ōkai-toru [kupu mino], pekerangi)

hauhā Tūingoa

carbon dioxide (tohu: CO2)

hauī Tūingoa

liquid petroleum gas (whakapotonga: LPG) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; ī – ferment)

haukino Tūingoa

carbon monoxide (tohu: CO) (takenga mai: hau [haurehu] – gas; kino – bad) (kupu kē atu: waro hāora-tahi, kāpona ōkai-tahi [kupu mino])

haumitanga matatika Tūingoa

ethical investment, responsible investment

haurehu Tūingoa

gas (takenga mai: hau – wind, air; rehu – haze, mist, spray, fine dust)

haurehu kati mahana Tūingoa

greenhouse gas (takenga mai: haurehu – gas; kati – close in, barrier, trap; mahana – warm)

haurehu koiora Tūingoa

biogas

haurehu muramura Tūingoa

flammable gas (kupu kē atu: haumura)

hautaonga kāriki Tūingoa

green product, green goods

hautaonga matatika Tūingoa

ethical product

hautaonga tautaiao Tūingoa

eco-product

hautaonga toitū Tūingoa

sustainable product (kupu kē atu: hanga toitū)

hinu Tūingoa

oil

hinu (tao) Tūingoa

(cooking) oil

hinu māori Tūingoa

crude oil

hinuheu koiora Tūingoa

biodiesel

hīti maitai Tūingoa

sheet metal, metal sheet (takenga mai: hīti [kupu mino] - sheet; maitai - metal)

hoahoa whare kāriki Tūingoa

green architecture

huatika āhuarangi Tūingoa

climate justice (takenga mai: hua - outcome, result; tika - correct, just) (kupu kē atu: tika āhuarangi)

hurihanga waro Tūingoa

carbon cycle

huringa hautaonga Tūingoa

product cycle, product life cycle

īpara Tūingoa

e-waste (takenga mai: ī - he rite te whakahua ki te pū Ingarihi nei, te 'e' mō te electronic; para - waste) (kupu kē atu: para tāhiko)

kai tipumāori Tūingoa

organic food (takenga mai: kai - food; tipu - to grow; māori - natural) (kupu kē atu: kai parakore)

kaiapo taiao Tūingoa

environmental exploitation

kaikiri taiao Tūingoa

environmental racism

kaitiakitanga Tūingoa

guardianship, stewardship

kaitiakitanga hautaonga Tūingoa

product stewardship

kaiwhakapopo Tūingoa

decomposer

kaka kōata Tūingoa

fibreglass (takenga mai: kaka – fibre; kōata – glass)

kākahu ~ria Tūingoa, Tūmahi Whiti

clothe, clothing, garment (kupu kē atu: kahu, kaka, pūeru, weru)

karāhe Tūingoa

glass (kupu kē atu: kōata, karaehe)

kārewa wainuku Tūingoa

water table (takenga mai: kārewa - surface [of water]; wainuku - groundwater)

kati mahana Tūingoa

greenhouse effect (takenga mai: kati - close in, barrier, trap; mahana - warm)

kaupapa kāriki Tūingoa

green scheme

kaupapahere taiao Tūingoa

environmental policy

kene parakaingaki Tūingoa

sewage sludge

kirihou Tūingoa, Tūāhua

plastic (takenga mai: kiri - skin; hou - new)

kirihou kōmāmā Tūingoa

Plastic No.6, PS-E Polystyrene (Expanded Styrene) (kupu kē atu: kirihou-6)

kirihou rewarau Tūingoa

thermoplastic (takenga mai: kirihou - plastic; rewa - to melt; rau - many)

kirihou-1 Tūingoa

Plastic No.1, PET (Polyethylene Terephthalate)

kirihou-2 Tūingoa

Plastic No.2, HDPE (High Density Polyethylene)

kirihou-3 Tūingoa

Plastic No. 3, PVC Polyvinyl Chloride

kirihou-4 Tūingoa

Plastic No. 4, LDPE (Low Density Polyethylene)

kirihou-5 Tūingoa

Plastic No. 5, PP (Polypropylene)

kirihou-6 Tūingoa

Plastic No. 6, PS-E Polystyrene (Expanded Styrene) (kupu kē atu: kirihou kōmāmā)

kirihou-7 Tūingoa

Plastic No. 7, plastic e.g. (SAN, ABS, PC, Nylon)

kōata Tūingoa

glass (takenga mai: kōata [kōataata] - transparent) (kupu kē atu: karāhe)

kōata hukahuka Tūingoa

frosted glass

kōataata Tūāhua

transparent (kupu kē atu: pūataata)

konganuku Tūingoa

metal (takenga mai: konga [kongakonga] - fragment, chip; nuku - the Earth) (kupu kē atu: maitai, mētara [kupu mino])

konganuku rino-kore Tūingoa

non-ferrous metal

konganuku taumaha Tūingoa

heavy metal

konganuku whai rino Tūingoa

ferrous metal

konukura Tūingoa

copper (tohu: Cu) (takenga mai: konu [konganuku] - metal; kura - red ochre) (kupu kē atu: kapa [kupu mino])

konumatā Tūingoa

lead (tohu: Pb) (takenga mai: konu [konganuku] – metal; matā – lead, bullet) (kupu kē atu: rēti [kupu mino])

konumohe Tūingoa

aluminium (tohu: Al) (takenga mai: konu [konganuku] - metal; mohe - soft) (kupu kē atu: aruminiama [kupu mino])

kora Tūingoa

fuel

kora horihori Tūingoa

synthetic fuel

kora koiora Tūingoa

biofuel

korahinu Tūingoa

fuel oil

koranehe Tūingoa

fossil fuel (takenga mai: kora - fuel; nehe - ancient times)

kura parakaingaki Tūingoa

septic tank, sewage tank

kuratea Tūingoa

brass (takenga mai: kura [konukura] – copper; tea [konutea] – zinc)

mahana haere o te ao Tūingoa

global warming

mahere whakahaere para Tūingoa

waste management plan (kupu kē atu: mahere para)

mahi rorohiko tautaiao Tūingoa

clean computing, eco-friendly computing, environmentally friendly computing (takenga mai: tau - befitting, calm, settled; tau [tautiaki] - to care for; taiao - environment)

mahinga tukutahi Tūingoa, Tūāhua

single use

maina ~hia Tūingoa, Tūmahi Whiti

mine, mining (takenga mai: He kupu mino.)

maina papamoana Tūingoa

seabed mining

maina puare Tūingoa

open-cast mining, open-pit mining

maina rōnuku Tūingoa

underground mining (takenga mai: rō [roto] - inside; nuku - earth)

maina takere Tūingoa

placer mining (takenga mai: takere - riverbed, channel)

maina whakapākeka Tūingoa

leach mining, in-situ mining, in-situ leaching, in-situ recovery

maitai Tūingoa

steel

maitai Tūingoa

steel, metal

maitai waikura-kore Tūingoa

stainless steel (takenga mai: maitai - steel; waikura - rust)

maitai waroiti Tūingoa

mild steel (takenga mai: maitai - steel; waro - carbon; iti - small)

maitai waronui Tūingoa

carbon steel (takenga mai: maitai - steel; waro - carbon; nui - big)

mākōwaro Tūingoa

chlorofluorocarbon (whakapotonga: CFC) (takenga mai: mā [haumāota] – chlorine; kō [haukōwhai] – fluorine; waro – carbon)

mana kiritaki Tūingoa

consumer power

mātai matū Tūingoa

chemistry (takenga mai: mātai – inspect, examine; matū – matter, chemical)

mātai matū koiora Tūingoa

biochemistry

mātai matū whaiwaro Tūingoa

organic chemistry

matatika Tūingoa, Tūāhua

ethics, ethical, moral, morality (takenga mai: matatika - right, straight)

matatika koiora Tūingoa

bioethics (takenga mai: matatika – right, straight; koiora – biology)

matawaenga matatika Tūingoa

ethical dilemma, moral dilemma

mātāwainuku Tūingoa

aquifer (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater)

mātāwainuku hamaruru Tūingoa

confined aquifer (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater; hamaruru - to shut in, confine, restrict)

mātāwainuku hamaruru Tūingoa

confined aquifer (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater; hamaruru - to shut in, confine, restrict)

mātāwainuku tūraha Tūingoa

unconfined aquifer (takenga mai: mātā [mātāpuna] - source; wainuku - groundwater; tūraha - to be open, not confined)

matū Tūingoa

matter, chemical, substance, material (takenga mai: matū – gist, kernel of a matter)

matū horihori Tūingoa

synthetic material

matū koiora Tūingoa

biochemical

matū mimi Tūingoa

urea (kupu kē atu: tiomimi)

matū paihana Tūingoa

poisonous substance (kupu kē atu: matū paitini)

matū pararopi Tūingoa

organic matter

matū pararopi-kore Tūingoa

inorganic matter

matū tāoke Tūingoa

toxic substance, contaminant

mētara Tūingoa

metal (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: konganuku)

noho matatika Tūingoa

ethical living

nukakāriki Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

greenwash, greenwashing (takenga mai: nuka - to decieve, dupe, mislead; kāriki - green)

ngutu hore Tūingoa, Tūāhua

wasteful, extravagant (kupu kē atu: tōtōā)

ōhanga āmiomio Tūingoa

circular economy

one hawa Tūingoa

contaminated soil (takenga mai: one - soil; hawa [tāhawahawa] - to contaminate)

oranga oneone Tūingoa

soil well-being, soil health

oranga taiao Tūingoa

environmental well-being

paerewa matatika Tūingoa

ethical standard, moral standard

pāmu noke Tūingoa

worm farm, vermiculture (kupu kē atu: pāmu toke)

pāmu tautaiao Tūingoa, Tūmahi Poro

eco-farm, eco-farming

pāmu toitū Tūingoa, Tūmahi Poro

sustainable farm, sustainable farming

papa maitai Tūingoa

plate metal (takenga mai: papa - surface, anything broad, flat and hard)

papanga Tūingoa

fabric, material, cloth, textile (takenga mai: papanga rua - two-fold, of fabric)

paparanga hāora-toru Tūingoa

ozone layer

paparanga para Tūingoa

waste hierarchy (takenga mai: paparanga - layer)

pāpātanga taiao Tūingoa

environmental impact

papatipu koiora Tūingoa

biomass

para Tūingoa

waste, rubbish, refuse, trash

para ahumahi Tūingoa

industrial waste

para ahuwhenua Tūingoa

agricultural waste

para hangahanga Tūingoa

construction waste

para haurehu Tūingoa

gaseous waste

para haurehu Tūingoa

gaseous waste

para iraruke Tūingoa

radioactive waste

para kai Tūingoa

food waste

para kāinga Tūingoa

domestic waste, household waste

para kerakera Tūingoa

putrescible waste (takenga mai: kerakera - putrid, foul)

Para Kore Tūingoa

Zero Waste

para maina Tūingoa

mining waste, tailings

para matū Tūingoa

chemical waste

para mōrearea Tūingoa

hazardous waste

para motuhake Tūingoa

special waste

para muramura Tūingoa

flammable waste

para poka Tūingoa

surgical waste, medical waste (takenga mai: poka - operation [medical], surgery)

para tāhiko Tūingoa

electronic waste, e-waste (kupu kē atu: ī-para)

para tākai Tūingoa

packaging waste

para tāoke Tūingoa

toxic waste

para tauhokohoko Tūingoa

commercial waste, trade waste

para tipu Tūingoa

green waste

para tipu Tūingoa

garden waste, plant waste, green waste (kupu kē atu: para māra)

para totoka Tūingoa

solid waste

para umanga Tūingoa

trade waste (kupu kē atu: para tauhokohoko)

para wē Tūingoa

liquid waste

parahanga ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

pollute, pollution, polluted (takenga mai: parahanga - rubbish, litter) (kupu kē atu: whakapoke)

parahanga aho Tūingoa

light pollution

parahanga hau Tūingoa

air pollution

parahanga haunene Tūingoa

noise pollution (takenga mai: haunene - noisy)

parahanga oneone Tūingoa

soil pollution

parahanga takenga whāiti Tūingoa

point source pollution (takenga mai: takenga - origin, source; whāiti - narrow, compact)

parahanga takenga whārahi Tūingoa

non-point source pollution (takenga mai: takenga - origin, source; whārahi - broad, wide, extensive)

parahanga wai Tūingoa

water pollution

parakaingaki Tūingoa

sewage

parakaingaki Tūingoa

sewage, sewerage

parakino Tūingoa

pollutant (kupu kē atu: para takakino)

parakino māori Tūingoa

natural pollutant

paranoke Tūingoa

vermicast (kupu kē atu: tūtae noke)

pararopi Tūingoa

organic waste

pararopi-kore Tūingoa

inorganic waste

parataiao Tūingoa, Tūāhua

sediment, sedimentary (takenga mai: para – sediment, impurity, waste; taiao – environment) (kupu kē atu: parakiwai, waipara)

pekerangi Tūingoa

ozone (tohu: O3) (kupu kē atu: hāora-toru, ōkai-toru [kupu mino])

pepa hangarua Tūingoa

recycled paper

pepa mārō Tūingoa

cardboard

popo Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

decompose (takenga mai: popo – rotten, decayed, worm eaten)

pōpopo Tūingoa, Tūāhua

biodegradable, decay (takenga mai: pōpopo – rotten, decayed, worm-eaten)

pōpopo-kore Tūingoa, Tūāhua

non-biodegradable

porowhiu ~a Tūmahi Poro, Tūāhua

dispose of, disposable (kupu kē atu: ākiri)

pūeru Tūingoa

clothing, garment, fashion (kupu kē atu: kahu, kaka, kākahu)

pūeru matatika Tūingoa

ethical fashion, ethical clothing

pūhiko Tūingoa

battery (takenga mai: pū – origin, source; hiko – electricity)

pūhiko atamai Tūingoa

smart battery

pūhiko konukōhatu Tūingoa

lithium battery

pūhiko konukōhatu whai katote Tūingoa

lithium ion battery, Li-ion battery

pūhiko konukōreko hauwai Tūingoa

nickel hydride battery, NiMH battery

pūhiko konukōreko pūmā Tūingoa

nickel cadmium battery, NiCad battery

pūhiko maroke Tūingoa

dry battery

pūhiko waikawa konumatā Tūingoa

lead acid battery

pūkaha Tūingoa

motor, engine (takenga mai: pū – source, origin; kaha – strength)

pūkaha hiko Tūingoa

electric motor

pūkaha kōhinu Tūingoa

petrol motor

pūmau o te pūngao Tūingoa

conservation of energy

puna manawa whenua Tūingoa

deep aquifer, artesian bore

pūngao kāriki Tūingoa

green energy

pūrama Tūingoa

light bulb, lamp (tohu: )

pūrama haukura Tūingoa

neon bulb

pūrama kōnakonako Tūingoa

halogen bulb (takenga mai: pūrama – light bulb; kōnakonako – dazzling light, glare)

pūrama kōrekoreko Tūingoa

fluorescent bulb (takenga mai: pūrama – light bulb; kōrekoreko – dazzle)

pūrama ratarata Tūingoa

incandescent bulb

pūrama whāhutahi Tūingoa

LED (light emitting diode)

pūrere hiko Tūingoa

electrical device, appliance

pūrere tao Tūingoa

cooking appliance

puru Tūingoa

pulp

puru hangatahi Tūingoa

virgin pulp

putunga waro Tūingoa

carbon sink (takenga mai: putunga - heap, stack, storage; waro - carbon)

raima Tūingoa

concrete (takenga mai: He kupu mino.)

rākau whakauka Tūingoa

treated timber, preserved timber (takenga mai: whakauka - to preserve, to be lasting)

ratonga waipara Tūingoa

wastewater service

raukaha toitū Tūingoa

sustainable capacity, carrying capacity

raukonu Tūingoa

aluminium foil (takenga mai: rau - leaf; rau [rautao] - leaves for wrapping food in a hāngi; konu [konumohe] - aluminium)

rawa hangarua Tūingoa

recycled material

rawa taketake Tūingoa

raw material

rawa toitū Tūingoa

sustainable material, sustainable resource

rawa whakahou Tūingoa

renewable resource

rerenga āhuarangi Tūingoa

climate refugee

rino Tūingoa

iron (metal)

rino kōwakawaka Tūingoa

corrugated iron (takenga mai: kōwakawaka - grooved, fluted)

ritenga matatika Tūingoa

ethical practice (takenga mai: ritenga - customary practice, habit, the normal way of doing things)

ruapara Tūingoa

landfill, rubbish dump

tāhawa whitiwhiti Tūingoa

cross-contamination (takenga mai: tāhawahawa - to contaminate; whitiwhiti - to transfer, exchange, swap)

tāhawa, tāhawahawa ~tia Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Whiti

contaminate, contamination (takenga mai: tāhawahawa - contaminate with something tapu)

taiao Tūingoa

environment

taiao hanga Tūingoa

built environment

taiao māori Tūingoa

natural environment

taiao moana Tūingoa

marine environment

taiao wai Tūingoa

aquatic environment

taioke Tūingoa

dioxin (takenga mai: oke [tāoke] - toxic; taioke - he kupu mino)

tairaru āhuarangi Tūingoa

climate crisis

tairaru taiao Tūingoa

environmental crisis

tākai ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

packaging, wrapping

tākai toitū Tūingoa

sustainable packaging

tāke waro Tūingoa

carbon tax

takenga toitū Tūingoa

sustainable source

tāoke ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

toxic (takenga mai: tā – prefix having causative force; oke – ill, ailing)

taonga tautaiao Tūingoa

eco-product (takenga mai: taonga - property, goods, object; tau - befitting, calm, settled; taiao - environment; tautaiao - environmentally friendly)

tapuwae waro Tūingoa

carbon footprint

tauhangarua Tūāhua

recyclable (takenga mai: tau - be possible; hangarua - recycle)

tauhoko matatika Tūingoa

ethical trade, fair trade

taumanu kai Tūingoa, Tūmahi Poro

food recovery, food rescue (takenga mai: taumanu - take possession of, repossess, reclaim) (kupu kē atu: pena kai)

taumanu para Tūingoa, Tūmahi Poro

waste recovery (takenga mai: taumanu - to take possession of, repossess, reclaim)

taumanu pūngao Tūingoa, Tūmahi Poro

energy recovery (takenga mai: taumanu - to take possession of, repossess, reclaim) (kupu kē atu: unu pūngao)

taumanu rawa Tūingoa, Tūmahi Poro

resource recovery (takenga mai: taumanu - to take possession of, repossess, reclaim)

taupuni hangarua Tūingoa

recycling centre, recycling depot, resource recovery centre

taupuni hangarua Tūingoa

recycling centre (takenga mai: taupuni – place of assignation; hangarua – recycle)

taupuni para Tūingoa

refuse station, transfer station

taupuni whakatika parakaingaki Tūingoa

sewage treatment station, sewage treatment facility

taupuni whakatika waipara Tūingoa

wastewater treatment station (takenga mai: taupuni - station; whakatika - to rectify, correct; wai - water; para - waste)

taupuni whakawhiti para Tūingoa

transfer station (kupu kē atu: taupuni para)

tautaiao Tūāhua, Tūmahi Poro

eco~, environmentally friendly (takenga mai: tau [tautoko] - to support; tau – befitting, calm, settled; taiao – environment)

tautohe matatika Tūingoa

ethical controversy, moral controversy

tautohe taiao Tūingoa

environmental controversy

tia konganuku Tūingoa

metal rod, metal bar (takenga mai: tia - peg, stake; konganuku - metal) (kupu kē atu: tia maitai)

tikanga matatika Tūingoa

ethical convention

toenga tāoke Tūingoa

toxic residue

toenga whakapopo Tūingoa

detritus (takenga mai: toenga - left overs; whakapopo - cause to rot or decay)

toitū ~tanga Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

sustainable, sustainability

toitūtanga kai Tūingoa

food sustainability

tokahuke

ore (takenga mai: toka – stone, rock; huke – dig up, expose by removing earth)

tokahuke rino Tūingoa

iron ore

totoka koiora Tūingoa

biosolid

tūāhanga kāriki Tūingoa

green infrastructure

tūāhanga waipara Tūingoa

wastewater infrastructure

tukanga toitū Tūingoa

sustainable process

tukanga toitū Tūingoa

Close the Loop, sustainable process (takenga mai: tukanga – process; toitū – sustainable)

tūkino taiao Tūingoa

environmental abuse

tukurau ~tia ~tanga Tūmahi Whiti, Tūāhua

multiple reuse

tukurua ~tia ~tanga Tūmahi Whiti, Tūāhua

reuse (kupu kē atu: whakamahi anō)

tukuwaro-iti Tūingoa, Tūāhua

low carbon emission (takenga mai: tuku - to release; waro - carbon; iti - small, little)

tukuwaro-kore Tūingoa, Tūāhua

carbon-zero, carbon neutral (takenga mai: tuku - to release; waro - carbon; kore - zero, nil)

tūmata kōpani Tūingoa

enclosed incineration (takenga mai: tūmata - to burn, incinerate; kōpani - enclosed)

tūraru taiao Tūingoa

environmental risk

waerau Tūingoa, Tūāhua

polymer (takenga mai: wae – unit; rau –multitude, number)

wai hawa Tūingoa

contaminated water (takenga mai: hawa [tāhawahawa] - to contaminate)

wai whakapākeka Tūingoa

leachate (takenga mai: pākeka – land that has been exhausted by cultivation) (kupu kē atu: wai papī)

wainuku Tūingoa

groundwater (takenga mai: wai - water; nuku - earth)

waipara Tūingoa

wastewater (takenga mai: wai - water; para - sediment, waste)

wairākau Tūingoa

compost (takenga mai: wairākau – manure)

waro Tūingoa

carbon, coal

waro hāora-rua Tūingoa

carbon dioxide (tohu: CO2) (kupu kē atu: hauhā, kāpona ōkai-rua [kupu mino])

waro hāora-tahi Tūingoa

carbon monoxide (tohu: CO) (kupu kē atu: haukino, kāpona ōkai-tahi [kupu mino])

whaiwaro Tūingoa, Tūāhua

organic (containing carbon) (takenga mai: whai - to have, possess; waro - carbon)

whakaiti para Tūingoa, Tūmahi Poro

waste reduction, waste minimisation

whakamaru taiao Tūingoa

environmental protection, environmental safeguard

whakanaotanga toitū Tūingoa

sustainable production

whakapeto ~hia ~nga Tūingoa, Tūmahi Whiti

consume, consumption, consumerism

whakapiere waipēhi Tūingoa

hydraulic fracturing, fracking (takenga mai: whaka - causative prefix; piere - crack, fissure; waipēhi - hydraulic)

whakapoke ~a ~nga Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Whiti

despoil, pollute, defile, pollution

whakaputa kāriki Tūingoa

green production

whakaputa matatika Tūingoa

ethical production

whakatika ā-matū Tūingoa

chemical treatment (e.g. of sewage)

whakatika parakaingaki Tūingoa

sewage treatment

whakatika waipara Tūingoa

wastewater treatment

whanaketanga toitū Tūingoa

sustainable development

whāomo oneone Tūingoa

soil conservation (takenga mai: whāomo [whāomoomo] – conservation; oneone – soil)

whāomo wai Tūingoa

water conservation (takenga mai: whāomo [whāomoomo] – conservation; wai – water)

whāomoomo ~tia ~tanga Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

conserve, conservation (takenga mai: whāomoomo - to conserve, husband, use sparingly) (kupu kē atu: whakauka)

whare kāriki

green house, green home

whare tautaiao Tūingoa

eco-house

whiu para Tūingoa, Tūmahi Poro

waste disposal