WhakamĀrama Āpitihanga
He torowhārahi ngā mahi rongoā a te Māori, he mātauranga, he mahi tuku iho, e aro ana ki te oranga torowhārahi o te tangata, tōna hinengaro, tōna tinana, tōna wairua me tōna taha whānau. E toru pea ōna wāhanga matua:
- Ko te whakamahi i te rongoā kei roto i ētahi o ngā tipu a Tāne, pērā i te koromiko hei whakamāmā i te ngau puku, i te tokopā me te tikotiko.
- Ko te mirimiri me te āta whakaneke i ngā wāhanga o te tinana, ka kīia he haumanu tinana.
- Ko te whakatau i te wairua me ngā kare ā-roto o te tangata, kia mauri tau ai. Mātua rā mā te karakia e tutuki ai.
E whakamahia whānuitia ana te kupu nei, te rongoā, i ētahi horopaki maha i te ao hauora, i roto hoki i ngā mahi o ia rā. Hei tauira:
- Ko te rongoā māori. He rongoā nō te taiao, he iti noa iho ngā whakariterite, ngā rāwekeweke a te tangata. Hei tauira, ko te hinu mānuka hei pani patu huakita. Ka pania ki tētahi haehae kiri kia kore ai e poke.
- Ko te rongoā āraimate. He rongoā ka werohia ki te tinana o te tangata, ka kainga rānei e ia, hei kaupare atu i te pānga mai o tētahi tahumaero, pērā i te Korona-19.
- Ko te rongoā paturopi. Ko tā tēnei momo, he patu, he whakaheke i te tipu o te huakita ki te tinana o te tangata, kāore ōna take mō te patu i ngā pokenga huaketo pērā i te Korona-19. He rongoā mō ngā momo mate pēnei i te whēwhē, i te mare tekekō, i te rewharewha me te pokenga aramimi.
- Ko te rongoā patu mamae. Hei whakamauru i te mamae ka hua ake i te wharanga, i te taotūtanga, i te māuiui rānei. Ka whāngaihia te tūroro ki te rongoā patu mamae i te wā e pokaina ana.
- Ko te toa rongoā. Koia te wāhi e hokona ai ngā momo rongoā maha, ki reira hoki whakaritea ai e te mātanga taka rongoā ngā rongoā kua tūtohua e te rata. Ka kīia ērā, he rongoā tūtohu, ā, ka tūtohua e te rata te pota rongoā e tika ana, arā, ko te rahi o te rongoā hei kai mā te tūroro me te auau o te kai. Ka kīia tēnei peka mātauranga hauora, ko te mātai taka rongoā.
- Ko te rongoā arokē. Ka kīia he arokē nā te mea kāore i te tino kitea i roto i te pūnaha hauora tūmatanui. He maha ngā momo ka taka ki raro i tēnei tapanga. Hei tauira:
- Ko te wero ā-ngira. Nō Haina tēnei momo rongoā, kua roa e whakamahia ana. Ko tāna, he whakahihiko i ngā ioio hei whakamauru i te mamae.
- Ko te whakamātūtū māori. Ka whai wāhi atu i konei, ko te rongoā māori, ko te mirimiri, ko te romiromi, ko te tūtohu kai tika, ko te tūtohu kori.
- Ko te kōmuru. Ka mātua aro ki ngā pona me ngā uaua. Ko te mirimiri, ko te āta whātorotoro i ngā uaua, ko te āta whakaneke i ngā pona ētahi mahi a te mātanga kōmuru.
Koia nei ētahi rongoā me ētahi taputapu hei whakamahu i ngā momo wharanga, pērā i te haehae kiri me te takoki. He rauemi ēnei me mātua noho mai ki tētahi tīpae rongoā:
