WhakamĀrama Āpitihanga
Mō te nuinga o ngā kai, ki te kore e kainga i muri tata i te hauhakenga/kohinga, ka heke te kounga o te kai, tōna tāwara me ngā taiora o roto. Ka tīmata hoki te tipu o te moroiti tukumate pērā i te puruheka, nāwai rā ka tāhawatia te kai, ka pirau rānei. Ko te ōhikitanga te take matua e heke ai te kounga o te kai, arā, ko te tauhohenga o te kai me te hāora. Ko tā ngā momo rokiroki kai, he kaupare atu i ēnei āhuatanga, waihoki ko te pare tauhohe hāora tētahi wāhanga nui o ngā momo rokiroki kai.
Koia nei ētahi momo rokiroki kai:
- Ko te whakatio. Mā te whakatio e tino pōturi ai te tipu o te moroiti tukumate me te pirau haere o te kai. Ka auroa te rokiroki. E pai ana te whakatio i te mīti, i te ika, i ētahi huawhenua, me te maha noa atu. Ko te pākatio te pūrere kāinga hei whakatio i te kai.
- Ko te whakamātao. Mā konei e māota tonu ai te kai mō tētahi wā poto pērā i te toru rangi, i te whā rangi pea. Mā te mātao e pōturi ai te tipu o te moroiti tukumate. Ko te pākamātao te pūrere kāinga hei whakamātao i te kai.
- Ko te tauraki. Mā tēnei tukanga e whakamaroketia te waiwai o roto i te kai, koirā hei kaupare i te tipu o ngā moroiti tukumate. Huri i te ao, kua roa ngā iwi e tauraki ana i ā rātou kai. I Aotearoa, ko tētahi tauira ko tā ngā tīpuna whakatārewa i ngā tuinga pipi kia taurakitia e te rā. Hei tauira o te tauraki:
- Ko te tutu. Ka rokirokia te kai pērā i te mīti me te manu ki rō ipu (mātua rā ko te hue i ngā rā o mua), ka rumakina ki te ngako o taua kai tonu.
- Ko te whakapounamu. E pai ana mō ētahi huarākau me ētahi huawhenua. Ka kōhuatia te kai hei whakamate i ngā moroiti tukumate, ka hoatu ki rō ipu karāhe. Ka whakakīngia te ipu ki te wai wera, ā, ka taupokina kia ita, kia kore ai e uru mai he moroiti.
- Ko te toroī, ko te moī rānei. I tēnei tukanga, ka ngāwherewhere te huka o roto i te kai, ka hurihia hei waiwaihā. Mā te huakita, mā te īhi rānei e tutuki ai te tukanga toroī. Hei tauira, ko te toroī kūtai:
- Ko tētahi pātengi mātao, wheuri anō hoki, pērā i te rua kūmara me te pākoro rīwai.
- Ko te whakamara, pērā i te kānga kōpiro, i te kōura mara me te kōtero. Ka waiwaitia te kai ki te wai māori.
- Ko te whakatote, ko te pīkara rānei. He momo tukanga moī tēnei. Ka hoatu ngā kai pērā i te huawhenua ki rō ipu karāhe kua āta horoingia kia mā. Ka rumakina ki te waitote, ki te winika rānei, koirā hei patu i ngā moroiti tukumate. He totetote te tāwara, he āhua kawa anō hoki.
- Ko te tākai haukore. Ka mātua whakamahia ki te rokiroki mīti. Ka tākaitia ki te kirihou, ā, ka ngotea kia kore ai te hau o roto i te tākai. Mā konei e kauparea ai te hāora hei whakakore i te tauhohe ōhikitanga. Kei te takiwā o te rua marama te wā toiora o te mīti tākai haukore.
