pūnaha ioio

WhakamĀrama Āpitihanga

E rua ngā momo pūtau io:

• Ko te io tairongo:
  Ko tā ēnei ioio he kawe i ngā karere o ngā hanga tairongo o te tinana, pērā i ngā whatu, i ngā taringa, i te ihu, i te arero, me te kiri ki te aho tuaiwi me te roro.
• Ko te io whakaneke:
  Ko tā ēnei ioio he kawe i ngā karere mai i te roro ki ngā hanga nekeneke o te tinana, pērā i ngā uaua me ngā repe hei whakaoreore i ā rātou mahi:

whakaahua arinui 

Ina hiahia te tangata ki te whakaneke i tōna tinana, pēnei i te whakatū i tōna ringaringa, mā te roro e tuku ngā karere ki ngā uaua mā roto i te pūnaha ioio. Ka kīia ēnei he neke autaki.

Arā hoki ētahi neke aunoa, ētahi mahi aunoa a te tinana, kāore e whakatakina e te tangata, ka kīia he kahuki. Hei tauira, ko te matihe i te wā e mangeo ana te ihu, ko te hāwiniwini i te wā e makariri ana, ko te hiwi ake i te ringaringa inā pā ki tētahi mea wera.

Koia nei ētahi wāhanga matua o te pūnaha ioio:


whakaahua arinui 

Koia nei ētahi mate ioio e kitea nuitia ana:

• Ko te ānini pākaha. Ko te ioio kakā tētahi takenga matua o te ānini pākaha, he mamae panapana i te māhunga te tohumate.
• Ko te kanikani. Ka takea mai i te ioio kikini i te aho tuaiwi. He mamae tārū i te kumu te tohumate, ā, ka rere te mamae ki te waewae.
• Ko te mate roro tuarongo. Ka hē te mahi me te reretahi a ngā uaua ki te neke i ngā wāhanga o te tinana. He mate roro ka pā ki te kukune i te wā e hapū ana te whaea.
• Ko te ritua tuaiwi. He mate anō tēnei ka pā i te kukunetanga. Kāore e tika te tipu o te tuaiwi, ā, ka hē ngā ioio o roto. Ko te iokerewai o ngā waewae te otinga atu, me ētahi atu wāhanga o te tinana, pērā i te tōngāmimi me te kōpiro.
• Ko te mate hūkiki. Ka hua ake tēnei mate i te hē o te pūnaha ioio o te tinana. Ka raru ko tā te roro tuku karere io ki ngā uaua, ā, ka hukihuki, ka hē te whanonga, ka roro wātea pea te tangata.
• Ko te mate whanake neketahi. He mate whanake tēnei, inā te hē o te pūnaha ioio ki te kapo i ngā tairongo o te takiwā, ki te tuku i aua rongo ki te roro, tā te roro whakamāori i aua rongo me tana tuku karere ki ngā uaua e tika ai te neke o te tinana.