hauora

WhakamĀrama Āpitihanga

Ko Te Whare Tapa Whā tētahi tirohanga Māori ki tēnei mea te hauora, i whakaputaina e Ahorangi Tā Mason Durie i te tau 1984, e whāia nuitia ana e te ao Māori, otirā i ētahi wāhi o te pūnaha hauora o Aotearoa. Ko tā Te Whare Tapa Whā, me āta poipoi te hauora o te hinengaro, o te wairua, o te tinana, o te taha whānau o te tangata, mā reira e piki ai tōna oranga. Koia ko te hauora torowhārahi o te tangata me ōna taha katoa.

I tua atu i tērā, ka whakamahia tahitia te kupu hauora nei me ētahi wāhanga o te tinana, hei tohu i te hauora o ērā wāhi. Hei tauira o ētahi:

• Ko te hauora hinengaro. Ko te pakari, ko te māia o te hinengaro ki te whakatatū i ngā raruraru tērā ka puea ake i roto i ngā āhuatanga o ia rā. Ko te hauora kare ā-roto tētahi wāhanga o tērā, arā, ko te mauri tau o ngā whakaaro, ko te kiritau o te tangata, ko tana whakapono ki a ia anō. Ko te tuakiri ahurea hoki o te tangata ka pā ki tōna hauora hinengaro.
• Ko te hauora taihemahema. Koia ko te oranga ōkiko, te oranga wairua, te oranga hinengaro, oranga pāpori e hāngai ana ki te hōkakatanga, ki te taera o te tangata, tae atu ki te haumaru o ana mahi tauonioni.
• Ko te hauora kōpiro. Ko te noho taurite tēnei o ngā huakita ki roto i te kōpiro o te tangata, e pai ai te nakunaku i ngā kai, te tango i ngā taiora hei oranga mō tōna tinana, me te tuku anō i te hamuti.
• Ko te hauora uaua. Mēnā e pakari ana ngā uaua o te tinana, ka pai anō te koiri o te tangata, āna nekeneke, me tā ngā whēkau whakatutuki i ā rātou mahi. Mā konei e piki anō ai te oranga wairua, te oranga hinengaro me te oranga whānau o te tangata.
• Ko te hauora pona, arā, ko ngā wāhi e hono ai tētahi kōiwi ki tētahi. Mātua rā ko te hauora o te wheua ngohe e whakapuru ana i ngā pito o ngā kōiwi kia kore ai ngā pona e hikahika.