Para Kore

(te) rangatiratanga o te kai

food sovereignty

tūingoa

WHAKAMĀRAMA

Ko ngā mahi, ko ngā pūnaha, ko ngā whakapono e pūmau tonu ai te mana ake o te whānau, o te hapori, o te iwi ki te whakarato, ki te whiriwhiri i ā rātou ake kai taioraora. 

Actions, systems and beliefs that preserve the power and authority of families, communities and tribes to provide and choose their own nutritious food.

Tauira KŌrero

Ko te tuku ihotanga o ngā kano rīwai me ngā kōpura e mate nuitia ana e ngā kāinga Māori o tuawhenua tētahi tauira o te rangatiratanga o te kai.

Ko tētahi whakararu i te rangatiratanga o te kai, ko tā ngā rangatōpū whenuarau whakatau tikanga, tāmi hoki i te mana o ngā iwi taketake ki ā rātou kai.

Kua tahuri te whānau ki te kohi purapura huawhenua i ia tau, koia hei whakapūmau i tō rātou rangatiratanga o te kai.

WhakamĀrama Āpitihanga

Ko te rangatiratanga o te kai tētahi mea e whai mana ai te iwi, e tū kaha ai te iwi ki te hāpai i a rātou anō. He āhuatanga hoki ka paihere i te taura tangata, ka tūhonohono i ngā whānau, i ngā hapū, i ngā iwi.

Ka whai wāhi atu ki te rangatiratanga o te kai:

  • Ko te whakatipu kai.
  • Ko te tuari kai taioraora ki te hapori, kaua te mahi moni.
  • Ko te hoko kai i ngā mākete kai o tata, ka hoko i ngā hautaonga i ngā kaiwhakarato o tata.
  • Ko te tiaki i te oneone, kia toitū ai te whakatipu kai.
  • Ko te whakamihi, ko te whakaute i te kai.
  • Ko te hāpai i te ringaoratanga o te iwi, arā, mā ō rātou ringaringa rātou e ora ai. Mā reira e manawaroa ai i ngā wā o te pūhore, i ngā wā e raru ana te ara tukutuku kai auraki.
  • Ko te kohi, ko te rokiroki i ngā purapura huawhenua, huarākau tuku iho, pērā i ngā kōpura rīwai tuku iho nei a ngā tīpuna, te karuparerā, te huakaroro me te moemoe.


Tauira KŌrero

Ko te tuku ihotanga o ngā kano rīwai me ngā kōpura e mate nuitia ana e ngā kāinga Māori o tuawhenua tētahi tauira o te rangatiratanga o te kai.

Ko tētahi whakararu i te rangatiratanga o te kai, ko tā ngā rangatōpū whenuarau whakatau tikanga, tāmi hoki i te mana o ngā iwi taketake ki ā rātou kai.

Kua tahuri te whānau ki te kohi purapura huawhenua i ia tau, koia hei whakapūmau i tō rātou rangatiratanga o te kai.

WhakamĀrama Āpitihanga