Hangarau

rākau

tree, timber, wood

tūingoa

WHAKAMĀRAMA

He uri nō Tānemahuta, he tipu teitei tonu, he tīwai tōna me ētahi peka e toro atu ana, he rau ka tipu i ngā peka. Ina tuaina ka taea te rākau te whakamahi mō te huhua o ngā take, pērā i te hanga whare, i te hanga waka, i te hanga taonga ā-whare. 

Descended from Tānemahuta, tall plants which have a main trunk with branches spreading out and leaves growing on the branches. If felled, the tree/timber can be used for a multitude of purposes such as building houses, canoes and furniture. 

Tauira KŌrero

He aha ngā momo rākau ka whakamahia i te taiwhanga mahi rākau o te kura hei hanga taonga ā-whare?

Āta titiro ki te kakano o te rākau nei - e pai ana ki a koe hei hanga taonga ā-whare?

Nā wai ia i ako ki te tārai rākau ki te toki?

WhakamĀrama Āpitihanga

Ko te kakano poro tēnei o tētahi rākau. He uriuri te tae o te taikākā, koirā te uho o te rākau. He kōmā te taitea ki waho ake i te uho. He mārō ake te taikākā o te rākau i te taitea. E āta kitea ana ngā tarawhiti tipu o ia tau:

Arā ētahi rākau a Tāne, kāore i te pērā rawa te kiato o te kakano, pērā i a Kahikatea me Mangeao. He rākau taimāmā ēnei, he āhua ngohe anō hoki. Ka kīia e ētahi he rākau mohe.

He kiato tonu te kakano o ētahi rākau, pērā i a Mataī me Maire. He taumaha, he mārō anō hoki, ā, ka kīia e ētahi he rākau mārō.

Ko te mahi a te mira kani rākau he tapatapahi i te kōporo kia puta ai he papa rākau, ka kīia e ētahi he paraki. Ki te kore e whakahuenetia ka kīia ēnei papa he rākau kanikani. Ki te whakahuenetia kia tino tōtika ōna inenga korahi, ka kīia he rākau whakahuene. Hei tauira:

Oti ana te kōporo te kani, e mākū tonu ana, e mata tonu ana ngā papa rākau i te pia o roto, ka kīia he rākau kaimata. Ka āta whakaputua ngā papa rākau kaimata kia uru tonu te hau ki roto, engari kia kore ai e uaina. Ka waiho mō tētahi wā pērā i te 12 marama kia maroke ai. Ināianei ka kīia he rākau kaimāoa. E rua ngā tukanga whakamaroke papa rākau, ko te whakamaroke ā-hau e kōrerotia nei, me te whakamaroke rō umu. He tere ake te whakamaroke rō umu. He putunga papa rākau tēnei:

Ki te kore e tika te whakaputu i ngā papa rākau he papa rākau kōrori te hua. Ko ēnei momo kōrori katoa hei tauira o te tōrōkiri:

Mēnā e whakamahia ana te rākau i tētahi pūāhua o waho, pērā i te pou taiapa, ka kuhuna he tāoke ki roto kia kore ai e pirau. Ka kīia tēnei momo he rākau whakauka.

I ētahi wā ka mātītore te rākau i te kore pea i tika te whakakaimāoa. Kua mātītore tēnei tūporo kānuka, hei tauira anō o te tōrōkiri:

Tauira KŌrero

He aha ngā momo rākau ka whakamahia i te taiwhanga mahi rākau o te kura hei hanga taonga ā-whare?

Āta titiro ki te kakano o te rākau nei - e pai ana ki a koe hei hanga taonga ā-whare?

Nā wai ia i ako ki te tārai rākau ki te toki?

WhakamĀrama Āpitihanga