WhakamĀrama Āpitihanga
Hei whakaahua i te papa tākaro poitūkohu me ōna wāhanga:
E rima ngā tūranga o roto i te kapa poitūkohu:
- Ko te pouwaenga. Ko ia pea te mea tāroaroa o te kapa, ko āna mahi matua he kuru ūhanga mai i te rohe e pātata ana ki te tarawhiti, he hopu turapa, he ārai i ngā ringa kuru o te hoariri.
- Ko te kaiārai hautū. Ko ia pea te mea poto o te kapa engari he tino pūkenga ōna ki te maka, ki te tūpanapana i te pōro, otirā ki te reikuru. Māna e tūpanapana te pōro ki te pito kōkiri o te papa tākaro ka maka ai ki tētahi hoakapa, ka reikuru rānei. Kei a ia te tīmatanga o te tūtākaro kuru ūhanga. Ka kīia ko ia te kaitaki tākaro.
- Ko te kaiārai kuru. He pūkenga ōna ki te kuru whiwhi-3. I ētahi wā ka kīia ia he paihau nā te mea kei ngā paetaha ia e amio haere ana hei maka pōro atu mā ōna hoakapa ki a ia.
- Ko te poumua poto. He āhua rite tana mahi ki tā te kaiārai kuru. He kakama, he pākaha ia ki te reikuru me te haukuru. He pūkenga ōna ki te kuru whiwhi-toru.
- Ko te poumua mārohirohi. He āhua rite tana mahi ki tā te pouwaenga. He pūkenga ōna ki ngā momo kuru ūhanga katoa, ki te ārai hoki i ngā ringa kuru o te hoariri.
Koia nei ētahi o ngā mahi i runga i te papa tākaro poitūkohu:
- Ko te maka me te hopu i te pōro. Ko te maka tupana tērā, ka porowhiua ki te papa, ā, ka tupana ake hei hopu mā te hoakapa. Ko te maka tīkoke tērā, arā, ka porowhiua te pōro kia rite ki te pewa tana rere, ka piki haere ki runga me te heke anō hei hopu mā tētahi. Mēnā ka makaia te pōro ki tētahi hoakapa e wātea ana ki te kuru ūhanga, ā, ka piro tana kuru, ka kīia tērā he maka whaipiro.
- Ko te tūpanapana i te pōro. He auau te tupana haere i te pōro mā te ringa kotahi, me te neke haere a te kaitākaro i te papa tākaro ki te karo i ngā hoariri.
- Ko te tupanarua. Ka hē te tūpanapana i te pōro, arā, ka tūpanapana, ka hopukina, ka kawea rānei, kātahi ka tūpanapana anō. I tēnei hara, ka riro i te hoariri te pōro, he maka paetaha e pātata ana ki te wāhi i tūpanarua ai.
- Ko te kauhuri. I tēnei nekehanga ka pā tonu tētahi waewae o te kaitākaro ki te papa, ā, ka huri ia kia aro ki ahunga kē. Mā konei ia e karo ai i tētahi kaipare.
- Ko te turapa. Ki te kore e ū tētahi kuru, ka tupana te pōro i te tarawhiti, i te papamuri rānei hei tauwhāinga mā ngā kapa, kia hopukina e tētahi te pōro. Ka kīia tērā, he turapa. Mēnā ka tutuki i tētahi o te kapa kaupare, ka kīia he turapa kaupare. Mēnā ko tētahi o te kapa kōkiri te kaiturapa, ka kīia he turapa kōkiri.
- Ko te kuru. Koia ko te porowhiu i te pōro me te whāinga kia heke mā roto i te tarawhiti me te tūkohu.
- Ko te reikuru. Arā, ko tā te kaitākaro he tūpanapana haere i te pōro me te karo anō i ngā kaipare o te hoariri. Kia pātata atu ki te tarawhiti, kātahi ia ka tuku i tana kuru.
- Ko te haukuru. He āhua rite ki te reikuru, engari kia pātata atu te ringa kuru ki te tarawhiti, ka peke kia topa ki runga ake i te tarawhiti, ā, ka hāua whakararo te pōro.
- Ko te kuru hūpeke. Ka peke ki runga te ringa kuru, ko ōna ringa e rua kei runga ake i tōna māhunga e mau ana i te pōro, ā, ka kurua te pōro i reira. He momo kuru hei karo i te kaipare.
- Ko te kuru areupa. I tēnei momo, ka porowhiua te pōro e tētahi ki runga ake i te tarawhiti hei hopu mā te hoakapa e topa ana ki reira, ā, ka hāua whakararo e ia mā roto i te tarawhiti.
- Ko te kuru tautuku. Nā runga i te hara o te hoariri ki te auwaha, ki te whakapā rānei ki te ringa kuru, ka riro ētahi kuru tautuku e rua. He kuru ēnei ka tukuna atu i te pae kuru tautuku, me te kore e tauwhāingatia e te hoariri.
- Ko te taupare me te huri. I konei ka nuku tētahi hoakapa ki waenganui i te kaitākaro e mau ana i te pōro me te kaipare o te hoariri, kia kore ai e kitea e te kaipare te nuku pēhea o te pōro. Kātahi te hoakapa ka huri, ā, ka neke kia pātata ki te tarawhiti, hei hopu i te pōro ka makaia ki a ia. He nuka tēnei hei whakawātea i te ringa kuru.
- Ko te maka taupatu. Ka makaia te pōro e te kaiwawao hei tauwhāinga mā tētahi o ia kapa. Mā konei e tīmata anō ai te tākaro.
- Ko te maka paetaha. Ka tū te kaitākaro ki waho o te paetaha, ā, ka makaia te pōro ki tētahi hoakapa. Mā konei e tīmata anō ai te tākaro.
Koia nei ētahi atu kupu e whakamahia ana i te ao potūkohu:
- Ko te hara. Ka hē te mahi a te kaitākaro, ki tā ngā ture e tohu ai. Ko te nuinga o ngā hara, he whakapānga tinana ki te tinana, he tākaro taurekareka rānei. Ka kīia ēnei he hara ā-ture.
- Mēnā ka hara ētahi hoariri tokorua i te wā kotahi, ka kīia tērā he hararua. He maka paetaha ki te kapa maupōro hei tīmata anō i te tākaro.
- Ko te hara takune. He hara tēnei ka āta mahia e tētahi kaitākaro. He nuka tēnei nā te kapa e hinga ana, hei aukati i te moumou tāima a te kapa e toa ana. E rua kuru tautuku te whiunga.
- Ko te wāhiki. Ka hīkina te tākaro mō tētahi wā i runga i te karanga a tētahi o ngā kaiako, nā te whara rānei o tētahi kaitākaro. Ka katia te karaka mō te wā e hiki ana te tākaro.