Para Kore

koranehe

fossil fuel

tūingoa

WHAKAMĀRAMA

He matū ngingiha, kua hia miriona tau e noho ana ki a Papatūānuku. Hei tauira, ko te waro, ko te hinu, ko te rei, ko te kapuni. He rawa whatungarongaro te koranehe – ki te tahuna, kua ngaro noa atu. He parakino anō hoki te koranehe – ki te tahuna ka puta he haurehu kati mahana, mātua rā ko te hauhā (CO2). Ka whakamahia he koranehe hei pūngao mō te pūkaha kōhinu, hinuheu hoki, hei whakaputa hoki i te pūngao hiko.

A combustible material that has been in the Earth for a very long time (millions of years), such as coal, oil, peat and natural gas. Fossil fuels are a non-renewable resource – once burnt, they are gone. They are also a pollutant – when they are burnt greenhouse gases are emitted, the main one being carbon dioxide. Fossil fuels are used as an energy source in petrol and diesel motors, and also to produce electricity.

Tauira KŌrero

He aha ngā koranehe matua e whakamahia ana i Aotearoa?

E tahuri ana ngā whenua maha ki te whakakore i te koranehe hei puna pūngao, mā reira e pōturi ai te mahana haere o te ao.

Ko tētahi mahi nui a ngā mātanga pūtaiao, he rangahau i te whakamahinga o ngā rawa whakahou hei whakakapi i te wāhi ki ngā koranehe.

WhakamĀrama Āpitihanga

Ko tētahi whāinga matua a Para Kore, ko te whāomoomo i ngā rawa māori o te ao tūroa, koia hei tiaki i a Papatūānuku, kia toitū anō ai te āpōpō o ā tātou tamariki mokopuna. Ko te whakaiti, te whakakore rānei i te hukenga me te tahuna o te koranehe tētahi wāhanga nui o tērā. Ahakoa te tūkino o te taiao, ahakoa te puta o te haurehu kati mahana i te tahuna o te koranehe, e kaha pūmau tonu ana te ahumahi koranehe ki tā rātou mahi, inā te nui whakaharahara o te monihua. He nui te whiwhi a ngā rangatōpū nui, a ngā whenua whairawa me te hunga whairawa, he nui te utu ki te taiao, ki te hunga rawakore me ngā whenua rawa iti.

He maina waro puare tēnei kei Kawatiri, kei Te Tai Poutini, koia hei tauira o te tūkino i a Papatūānuku ka hua ake i te huke koranehe:

Takenga Mai

kora - fuel

nehe - ancient times

KUPU KĒ ATU

kora mātātoka

Tauira KŌrero

He aha ngā koranehe matua e whakamahia ana i Aotearoa?

E tahuri ana ngā whenua maha ki te whakakore i te koranehe hei puna pūngao, mā reira e pōturi ai te mahana haere o te ao.

Ko tētahi mahi nui a ngā mātanga pūtaiao, he rangahau i te whakamahinga o ngā rawa whakahou hei whakakapi i te wāhi ki ngā koranehe.

WhakamĀrama Āpitihanga