Tahumaero, Māuiui, Whara, Rongoā / Disease, Illness, Injury and Treatment

Māori → English

He rārangi kupu o ngā momo māuiui, ngā tahumaero me ngā whara ka pā ki a tātou te tangata, tae atu ki te rongoā i aua mate.

A vocabulary list relating to various human conditions, diseases and injuries, including the treatment of those illnesses.

aituā Tūingoa

accident (kupu kē atu: hauata)

akiaki paturopi Tūingoa

antigen (takenga mai: akiaki - to urge on; patu - to subdue, kill; ropi [rauropi] - organism; paturopi - antibody)

akoranga whakaora ohotata Tūingoa

first aid course (kupu kē atu: akoranga oratata)

akuaku ~na Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Whiti

hygiene, cleanse (takenga mai: akuaku - scrape out, cleanse)

amohanga mamae Tūingoa, Tūmahi Poro

pain tolerance (takenga mai: amo - to carry, bear)

anipā Tūingoa, Tūmahi Poro

uncomfortable, uneasy, uneasiness, anxious (kupu kē atu: manawarau)

āpiha whakaora Tūingoa

first aid officer

āraimate turuki Tūingoa

booster vaccine (takenga mai: turuki - to come as a supplement, follow) (kupu kē atu: āraimate whakakaha)

aro raraunga Tūmahi Poro, Tūāhua

data driven (takenga mai: aro - to take heed of, consider; raraunga - data)

arohaenga tūpāpaku Tūingoa, Tūmahi Poro

autopsy, post mortem (takenga mai: arohae [arohaehae] - to appraise, critique; tūpāpaku - corpse, deceased)

atarua Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

blurred vision, poor eyesight, vision impaired

atekakā Tūingoa

hepatitis (takenga mai: ate - liver; kakā - inflamed)

auahi kore Tūingoa, Tūāhua

smoke free

auhi Tūingoa, Tūmahi Poro

anguish, distress, distraught, dysphoria (kupu kē atu: ahotea, pākinikini, pākatokato)

auhi ā-ira Tūingoa

gender dysphoria (takenga mai: auhi - distressed, distraught, anguish)

auhi ā-tinana Tūingoa

body dysphoria

awenga mātua Tūingoa

parental influence

awenga whiringa kai Tūingoa

dietary influence

awhikiri Tūingoa

immunity (takenga mai: awhikiri – innermost defences of a pā; awhi – embrace; kiri – person, self)

awhikiri horihori Tūingoa

artificial immunity, passive immunity

awhikiri māori Tūingoa

natural immunity, active immunity

awhikiri paerahi Tūingoa

herd immunity (takenga mai: pae - threshold; rahi - numerous, many)

awhikiri pahara Tūingoa

immunocompromised, immune compromised (takenga mai: awhikiri - immunity; pahara - deficient) (kupu kē atu: raru awhikiri)

awhikiri taketake Tūingoa

innate immunity

awhikiri taupoto Tūingoa

short term immunity, temporary immunity

awhikiri tauroa Tūingoa

long term immunity (takenga mai: tau - to settle, land; roa - long time)

awhikiri urutau Tūingoa

adaptive immunity

ero Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

pus, discharge from a sore, septic

hā whakaora Tūingoa

rescue breathing

hae (poka) ~a ~nga Tūingoa, Tūmahi Whiti

incision (surgical)

haehae kiri Tūingoa

skin cut, laceration

hakihaki Tūingoa

rash, skin disease, scabies, skin lesion (kupu kē atu: kōpukupuku, waihakihaki)

hākure ~a Tūmahi Whiti

catch lice, search for lice

hāpaiora Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Poro

intervene, intervention (takenga mai: hāpai - to uplift, support; ora - wellness)

hāpaiora reremua Tūingoa

upstream intervention, early intervention (takenga mai: hāpaiora - intervention; rere - to flow; mua - in front, before) (kupu kē atu: hāpaiora takamua)

hāpaiora whai taunaki Tūingoa

evidence based intervention

hāpara ahuahu Tūingoa

plastic surgery (takenga mai: ahuahu - to form, fashion)

hāpara arotahi Tūingoa

cataract surgery, cataract operation (takenga mai: arotahi - lens [of the eye])

hāpara iti Tūingoa

minor surgery

hāpara kōhao Tūingoa

keyhole surgery

hāpara kōiwi Tūingoa

orthopaedic surgery

hāpara kōkuhu Tūingoa

invasive surgery

hāpara kōpiro Tūingoa

bowel surgery

hāpara manawa Tūingoa

heart surgery

hāpara nui Tūingoa

major surgery

hāpara ohotata Tūingoa

emergency surgery

hāpara roro Tūingoa

brain surgery

hāpara taihema Tūingoa

genital surgery

hāpara uma Tūingoa

breast surgery

hāpara whakapaipai Tūingoa

cosmetic surgery

hāpara whakarite Tūingoa

elective surgery

hape, hapehape Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

deformity in leg or foot, lame (kupu kē atu: kopa)

hāpia tio Tūingoa

ice gel

hāpiro Tūingoa

halitosis, bad breath

haramonera Tūingoa

Salmonella (takenga mai: He kupu mino.)

harehare Tūingoa

eczema

hauā Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

disabled, disability (kupu kē atu: whaikaha, kopa)

hauā pekewhā Tūingoa

quadriplegic (takenga mai: hauā - disabled, crippled; peke - limb; whā - four)

hauā tinana Tūingoa

physical disability

hauhauaitu Tūingoa

hypothermia (kupu kē atu: mangenge, hauaitu)

haukōeoeo Tūingoa

chill (illness)

haumanu ~tia ~tanga Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

therapy, treat using therapy (takenga mai: haumanu - to revive, restore to health)

haumanu ā-kakara Tūingoa

aromatherapy

haumanu hihiora Tūingoa

radiology

haumanu hinengaro Tūingoa

psychotherapy, mental therapy

haumanu iraruke Tūingoa

radiotherapy, radiation treatment (takenga mai: haumanu - therapy; iraruke - radioactivity)

haumanu matū Tūingoa

chemotherapy (takenga mai: haumanu - therapy; matū - chemical)

haumanu mirimiri Tūingoa

massage therapy (soft tissue)

haumanu puoro Tūingoa

music therapy

haumanu romiromi Tūingoa

massage therapy (deep tissue)

haumanu taiaki Tūingoa

hormone therapy

haumanu tinana Tūingoa

physical therapy

haumote Tūingoa

inhalant (takenga mai: hau [haurehu] - gas; mote - to suck, draw in the breath) (kupu kē atu: whakangānga, rehu whakangā)

hauora Tūingoa, Tūāhua

health, healthy (kupu kē atu: waiora)

hauora hinengaro Tūingoa

mental health

hauora kare ā-roto Tūingoa

emotional health

hauora kōpiro Tūingoa

gut health

hauora mātāpuputu Tūingoa

geriatric health

hauora mātātahi Tūingoa

paediatric health, child health (kupu kē atu: hauora arotamariki)

hauora pona Tūingoa

joint health

hauora torowhārahi Tūingoa

holistic health (takenga mai: toro - to extend; whārahi - wide, broad) (kupu kē atu: hauora tukupū)

hauora tūmatanui Tūingoa

public health

haupatu ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

physical violence, physical abuse, assault (kupu kē atu: tūkino, tunu huruhuru)

haurangi Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

drunk, drunkenness, intoxicated, intoxication

heke pūtau kōpū Tūingoa

endometriosis (takenga mai: heke - to migrate; pūtau - cell [of an organism]; pūtautau - tissue [of an organism]; kōpū - womb, uterus)

hemo ~nga Tūingoa, Tūmahi Oti, Tūāhua

die, death, dead (kupu kē atu: mate, pahemo)

hikareti Tūingoa

cigarette (takenga mai: He kupu mino.)

hinamoe Tūingoa, Tūmahi Poro

drowsy, lethargic, lethargy, sleepiness (kupu kē atu: pōuruuru, hāmoemoe, kānewha, nenewha)

hinengaro pōngerengere Tūingoa, Tūmahi Poro

mental breakdown, nervous breakdown (takenga mai: hinengaro - mind, seat of emotions; pōngerengere - overwhelming, oppressive, dark)

hinga Tūingoa, Tūmahi Oti

collapse (kupu kē atu: tanuku, porowhā)

hinu panikiri Tūingoa

balm (takenga mai: hinu - oil; panikiri - skin lotion)

hīopeope Tūingoa, Tūmahi Whiti

end of life tending and nursing, palliative tending and nursing

hīwiniwini Tūingoa, Tūmahi Poro

ache (of the body)

hōhipera ~tia Tūingoa

hospital (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: hōhipere)

hoipū kirikā Tūingoa

cold sore, fever blister (takenga mai: hoipū - blister; kirikā - fever)

houtete Tūāhua

inactive, sedentary

huahua Tūingoa

pimple (kupu kē atu: mariao)

huaketo Tūingoa, Tūāhua

virus, viral (takenga mai: hua – outcome, product; keto – infested with maggots) (kupu kē atu: wheori)

huakita Tūingoa, Tūāhua

bacteria, bacterial (takenga mai: hua – product, progeny, abundance; kita – anything very small)

huangō Tūingoa, Tūāhua

asthma, asthmatic (kupu kē atu: kume, tīmohu)

huaranga ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

transplant

huaranga manawa Tūingoa

heart transplant

hukihuki Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

convulsion, spasm, seizure

hūkiki Tūingoa, Tūmahi Poro

epilepsy, twitch violently

huringa taiaki Tūingoa

hormonal change (kupu kē atu: panoni taiaki)

hurori Tūingoa, Tūmahi Poro

high, inebriated (takenga mai: hurori - to stagger, roll about)

ia-auraki raro Tūingoa

inferior vena cava (takenga mai: ia-auraki - vein; raro - lower, below)

ia-māwhaiwhai Tūingoa

spider vein (takenga mai: ia [ia-auraki] - vein; māwhaiwhai - spider web)

ia-tōiti Tūingoa

capillary (takenga mai: ia [ia-toto] - blood vessel; tōiti - little finger or toe)

ia-toto tūkati Tūingoa

blocked blood vessel

ia-tuku tūkati Tūingoa

blocked artery

īhikareti Tūingoa

e-cigarette, electronic cigarette (takenga mai: ī - he rite te whakahua ki te pū Ingarihi nei, te 'e' mō te electronic; hikareti [kupu mino] - cigarette)

īhitara Tūingoa

vaginal yeast infection, Candida, vaginal thrush (takenga mai: īhi - yeast; tara - vagina)

īhiwae Tūingoa

athletes foot (takenga mai: īhi - yeast)

ihu pāwera Tūingoa

hay fever (takenga mai: ihu - nose; pāwera - allergic)

ikura Tūingoa

haemorrhage, bleeding

ikura whakaroto Tūingoa

internal haemorrhaging (kupu kē atu: toto whakaroto)

ine pēhanga Tūingoa

pressure meter

inu inati Tūingoa, Tūmahi Poro

binge drinking (takenga mai: inati - excessive, extreme)

io aro-auraki Tūingoa, Tūāhua

neuro-typical (takenga mai: io [ioio] - nerve; aro - be inclined toward; auraki - mainstream)

ioio kikini Tūingoa

pinched nerve

iokerewai Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

paralysis, paralysed (takenga mai: io - nerve; kēkerewai - numb) (kupu kē atu: pararūtiki [kupu mino])

ira Tūingoa

freckle

iroiro Tūingoa

threadworm

kahurua Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

short-sighted

kai pūroi inati Tūingoa, Tūmahi Poro

drug overdose

kaihaumanu Tūingoa

therapist (takenga mai: haumanu - to revive, restore to health)

kaihaumanu hihiora Tūingoa

radiologist

kaihaumanu hinengaro Tūingoa

mental therapist

kaihaumanu koiri Tūingoa

physiotherapist, physio (takenga mai: koiri - to bend the body; koiri - non-locomotor movement)

kaihaumanu mirimiri Tūingoa

massage therapist (soft tissue)

kaihaumanu ngangahau Tūingoa

occupational therapist

kaihaumanu ngira Tūingoa

acupuncturist

kaihaumanu reo ā-waha Tūingoa

speech and language therapist (kupu kē atu: kaihaumanu whakaputa reo, kaiwhakatika reo)

kaihaumanu romiromi Tūingoa

massage therapist (deep tissue)

kaikōiwi Tūingoa

osteoarthritis

kaikorohiti Tūingoa

chiropractor (takenga mai: He kupu mino.)

kaimātai hinengaro Tūingoa

psychologist

kaimātai māuiui Tūingoa

pathologist

kaimātai waewae Tūingoa

podiatrist

kaimātai whaiaroaro Tūingoa

physiologist

kaimātai whatu Tūingoa

optometrist, optician (kupu kē atu: kaimātai karu)

kaimohi pairuri Tūingoa

palliative caregiver (takenga mai: mohi [mohimohi] - to tend, nurse, care for)

kaimōhū Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

despondent, despondency, hopelessness

kaiponapona Tūingoa

rheumatoid arthritis (kupu kē atu: pona kakā rūmātiki)

kaitirotiro matewhawhati Tūingoa

coroner (takenga mai: kai - prefix denoting agent; tirotiro - to examine; matewhawhati - unexpected death, sudden death)

kaitohuora Tūingoa

counsellor (takenga mai: kai - prefix denoting person performing an action; tohu - to advise, guide; ora - health, well-being, life) (kupu kē atu: kaiwhakamahereora)

kaituku toto Tūingoa

blood donor

kaituku whēkau Tūingoa

organ donor

kakā Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

inflamed, inflammation

kakapa hē (o te manawa) Tūingoa

arrhythmia, abnormal rhythm (of the heart)

kanikani Tūingoa

sciatica

kanohi kāhu Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

long-sighted

karapa Tūingoa

squint (eyes)

karawaka Tūingoa

measles, rubeola

karu kōrapa Tūingoa

misaligned eyesight, strabismus (takenga mai: kōrapa - be misaligned, askew)

karu rewha Tūingoa, Tūāhua

cross-eyed

karu tīhoi Tūingoa

divergent eyesight, divergent strabismus

katirehe Tūingoa

throat ulcer, quinsy (kupu kē atu: kōmaoa korokoro)

kauae-timu Tūingoa

tetanus (takenga mai: kauae - jaw; timu - involuntary contraction of muscles) (kupu kē atu: pakaua hukihuki)

kēkerewai Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

numb, numbness, pins and needles

keremutu Tūmahi Poro, Tūingoa

cold turkey, abrupt cessation (takenga mai: keremutu - to end abruptly)

kīkiki Tūingoa, Tūmahi Poro

stutter

kikohunga Tūingoa

gangrene (takenga mai: kiko - flesh; hunga - putrid, decayed)

kiri uwhi Tūingoa

skin graft (takenga mai: kiri - skin; uwhi - to cover) (kupu kē atu: kiri uhi)

kirikā Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

fever, feverish

kirikamo kakā Tūingoa

conjunctivitis (takenga mai: kirikamo - conjunctiva; kakā - to be inflammed) (kupu kē atu: mate pīkaru)

kiritau ngoikore Tūingoa

low self-esteem (takenga mai: ngoikore - weak, listless, lacking)

kiritoi Tūingoa

sty (pimple on eyelid)

kiritona Tūingoa

mole (mark on skin) (takenga mai: kiri - skin; tona - nodule, wart)

kiriuhi uakakā Tūingoa

meningitis (takenga mai: kiriuhi - membrane; ua - backbone, neck, back of the neck; kakā - inflamed)

kiriuhi uakakā huakita Tūingoa

bacterial meningitis

kiriwara Tūingoa

addict (takenga mai: kiri - person, self; wara [warawara] - addiction)

koeha Tūingoa

heartburn, indigestion (kupu kē atu: taratarawai, tokopaha, tokopā, kunāwhea)

koha (kiri) Tūingoa

(skin) blemish

kōhatu tākihi Tūingoa

kidney stone (kupu kē atu: pōhatu tākihi)

kohi Tūingoa

tuberculosis

kohuki Tūingoa, Tūāhua

trauma, traumatised (takenga mai: kohuki - anguish, distress)

kohuki aronehe Tūingoa

historical trauma

kohuki kare ā-roto Tūingoa

emotional trauma

kohuki ngangengange Tūingoa

penetrating trauma (takenga mai: ngangengange - to be pierced, stabbed)

kohuki pāpori Tūingoa

social trauma

kohuki taumuri Tūingoa

post traumatic stress disorder, PTSD (takenga mai: kohuki - anguish, stress, distress; tau - to come to land, settle; muri - after)

kohuki tinana Tūingoa

physical trauma

kohuki tukituki Tūingoa

blunt force trauma

kohuki tuku iho Tūingoa

intergenerational trauma, generational trauma (kupu kē atu: kohuki whitireanga)

kokoti-uru Tūingoa

sterilisation (render infertile) (takenga mai: kokoti-uru - a rite intended to prevent conception)

kōmaoa Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

ulcer, ulcerated (kupu kē atu: mariao, kurupo)

kōmaoa kōpiro Tūingoa

stomach ulcer, peptic ulcer

kōmaoa waha Tūingoa

mouth ulcer

kōmuru Tūingoa

osteopathy (takenga mai: kōmuru - to make supple by rubbing)

konga kouawai Tūingoa

gallstone (takenga mai: konga [kongakonga] - fragment; kouawai - gall bladder)

kōpā Tūmahi Poro, Tūāhua, Tūingoa

stiff, stiffness (e.g of muscles)

kōpaka taiaki tupu Tūingoa

growth hormone deficiency

kōpaka taiora Tūingoa

nutritional deficiency

kōpukupuku pūwera Tūingoa

heat rash

kōreke Tūingoa, Tūmahi Poro

constipation, constipated (kupu kē atu: kōroke, tina, mate kōreke)

korohape Tūingoa, Tūāhua

disfigured, deformed

korohāwini Tūingoa, Tūmahi Poro

shiver, shivering, shivers (kupu kē atu: tūngāwiri)

Korona-19 Tūingoa

Covid-19 (takenga mai: he kupu mino) (kupu kē atu: Kowheori, mate Korona)

korongenge Tūingoa, Tūmahi Poro

dementia

koroputa hei Tūingoa

chickenpox (takenga mai: koroputa [koroputaputa] - smallpox; hei [heihei] - chicken)

koroputaputa Tūingoa

smallpox

kotinga ara tātea Tūingoa

vasectomy (takenga mai: koti - to cut in two, cut off, interrupt; ara tātea - sperm duct, vas deferens) (kupu kē atu: pokanga ara tātea)

koto reihuka Tūingoa

lactose intolerance, lactose intolerant (takenga mai: koto - to be averse)

kōtonga Tūingoa, Tūmahi Poro

depression (illness), misery (kupu kē atu: rāwakiwaki, poururu, mate pāpōuri, toimaha hārukiruki)

kuhitou Tūingoa

enema, suppository (takenga mai: kuhi - to insert; tou - anus)

kukarou Tūingoa

cocaine (takenga mai: kuka - dry leaves; rou - intoxicated, as with tutu juice)

kukūtanga wē tinana Tūingoa

cystic fibrosis (takenga mai: kukū - to be firm, stiff, thickened; wē - fluid; tinana - body)

kunanu Tūmahi Poro, Tūāhua, Tūingoa

gibberish, talk unintelligibly

kurī arataki Tūingoa

guide dog

kuta taumatua Tūingoa

mobility scooter (takenga mai: kuta [kupu mino] - scooter; taumatua - support, assistance) (kupu kē atu: waka neneke)

kutu māhunga Tūingoa

head lice

kutu tinana Tūingoa

body lice

mae ~a Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Poro

phobia, phobic (takenga mai: mae - to be overcome with fear)

mae ahoaho Tūingoa

agoraphobia (takenga mai: ahoaho - open space)

mae apiapi Tūingoa

claustrophobia (takenga mai: apiapi - confined, restriced)

mae hōkakarua Tūingoa

biphobia (takenga mai: hōkaka [hōkakatanga] - sexuality)

mae irawhiti Tūingoa

transphobia

mae pāpori Tūingoa

social phobia (kupu kē atu: mae piringa tangata)

mae pō Tūingoa

nyctophobia, fear of the dark

mae pūngāwerewere Tūingoa

arachnophobia, fear of spiders

mae rere Tūingoa

aviophobia, fear of flying

mae takatāpui Tūingoa

homophobia (takenga mai: takatāpui - homosexual)

mae tīkoke Tūingoa

acrophobia, fear of heights (takenga mai: tīkoke - high, tall, towering)

mae toto Tūingoa

hemophobia

mae tū Tūingoa

glossophobia, performance anxiety, stage fright (takenga mai: tū - to stand)

mahinga hauora Tūingoa

health procedure, medical procedure (kupu kē atu: tukanga hauora)

mahu Tūingoa, Tūmahi Poro

heal, healed, healing (of a physical wound)

maimoa pirikōpū Tūingoa

antenatal care, prenatal care (takenga mai: maimoa - to cherish, care for; piri - e whai ana i tā te piripoho; piri - to be close; kōpū - womb)

māioio Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

dull pain, aching pain (takenga mai: māioio - weak, weary, aching)

mamae Tūingoa, Tūmahi Poro

pain, ache, hurt, sore (kupu kē atu: kōharihari)

mamae ioio Tūingoa

nerve pain

mamae māngeongeo Tūingoa

irritating pain (takenga mai: māngeongeo - irritation, pain)

mamae pākaha Tūingoa

sharp pain (kupu kē atu: mamae pākino)

mamae panapana Tūingoa

throbbing pain

mamae pāwerawera Tūingoa

burning pain

mamae pona Tūingoa

joint pain

mamae taringa Tūingoa

earache

mamae tārū Tūingoa

acute pain (takenga mai: tārū - painful, acute, severe)

mamae tārūrū Tūingoa

excruciating pain, intense pain (kupu kē atu: mamae hārukiruki)

mamae tauroa Tūingoa

chronic pain (takenga mai: tauroa - to extend [of time])

mamae uaua Tūingoa

muscle pain

mamae-kore Tūingoa, Tūmahi Poro

pain free

mamamama Tūingoa, Tūmahi Poro

stammer

manawa arowhaki Tūingoa

atrial fibrillation, heart flutter (takenga mai: manawa - heart; arowhaki - to quiver, flutter)

manawa kiore Tūingoa

dying breath, weakening breath

manawa rere Tūmahi Poro, Tūāhua

impulsive, headstrong, impetuous

manawa taitu Tūingoa

bradycardia, slow heartbeat (takenga mai: manawa - heart; taitu - slow, sluggish)

manawa-hē Tūingoa

heart attack

manawanui Tūingoa, Tūmahi Poro

persevere, perseverance, determination

manawapou Tūingoa

life support (kupu kē atu: manapou, taupua ora)

manawaroa Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

resilient, resilience

māngeongeo Tūingoa, Tūmahi Poro

itch, itchy, irritation

māngina Tūingoa, Tūmahi Poro

stoned, affected by a drug

māngiongio Tūingoa

chilblain

mare pūtī Tūingoa

dry cough (takenga mai: mare - to cough; pūtī - dry)

mare tekekō Tūingoa

whooping cough (kupu kē atu: mare motu, mare heihei)

mare, maremare Tūingoa, Tūmahi Poro

cough

maremare Tūingoa, Tūmahi Poro

cough, common cold (kupu kē atu: wharowharo)

marērea Tūingoa

malaria (takenga mai: he kupu mino)

marū Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

bruise, bruised

maruhā Tūingoa

face mask (takenga mai: maru - to be covered, shaded, shield; hā - breath) (kupu kē atu: ārai kanohi)

māruru Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

unhealthy, weak, sickly

matahoki Tūmahi Poro, Tūāhua

relapse (of an illness)

mātai aramimi Tūingoa

urology

mātai arowahine Tūingoa

gynaecology

mātai hapūtanga Tūingoa

obstetrics

mātai hinengaro Tūingoa

psychology

mātai mātātahi Tūingoa

paediatrics (takenga mai: mātai - to inspect, examine; mātai - study ~ology; mātātahi - young people) (kupu kē atu: mātai arotamariki)

mātai mate karu Tūingoa

ophthalmology

mātai mate pukupuku Tūingoa

oncology

mātai māuiui Tūingoa

pathology

mātai tahumaero Tūingoa

epidemiology (takenga mai: mātai - to inspect, examine; tahumaero - disease, illness)

mātai taka rongoā Tūingoa

pharmacology

mātai toto Tūingoa

hematology, haemotology (takenga mai: mātai - to examine; toto - blood)

mātai whatu Tūingoa

optometry

mātaikiri Tūingoa

dermatology (takenga mai: mātai - to inspect, examine; kiri - skin)

mātanga aramimi Tūingoa

urologist (takenga mai: aramimi - urinary tract) (kupu kē atu: kaimātai aramimi)

mātanga aromātātahi Tūingoa

paediatrician (takenga mai: mātanga - expert, specialist; aro - to focus on; mātātahi - young people)

mātanga arowahine Tūingoa

gynacologist

mātanga hapūtanga Tūingoa

obstetrician

mātanga ioio Tūingoa

neurologist (takenga mai: mātanga - expert, specialist; ioio - nerve)

mātanga kiri Tūingoa

dermatologist (takenga mai: mātanga - expert; kiri - skin)

mātanga kōmuru Tūingoa

osteopath

mātanga mate pukupuku Tūingoa

oncologist

mātanga pairuri Tūingoa

palliative care specialist

mātanga piripoho hou Tūingoa

neonatal specialist

mātanga taka rongoā Tūingoa

pharmacist

matawai ū Tūingoa

mammogram, breast screening (takenga mai: matawai - to look closely, inspect, scrutinize)

mate ā-ira Tūingoa

genetic disorder, genetic condition

mate ākiroto Tūingoa, Tūmahi Poro

compulsive disorder, compulsive condition, obsessive disorder (takenga mai: āki - to urge on, exhort, induce; roto - inside) (kupu kē atu: mate takaauau)

mate ako Tūingoa

learning disorder

mate āpiti Tūingoa

complication (of an illness) (takenga mai: mate - illness, disorder; āpiti - as well as, in addition)

mate arahau Tūingoa

respiratory illness, respiratory disease (kupu kē atu: matehā)

mate ārai-kore Tūingoa

AIDS, acquired immune deficiency syndrome (takenga mai: mate - sickness; ārai - to ward off, protect; kore - negative)

mate aro pīkari Tūingoa

attention deficit hyperactivity disorder, ADHD (takenga mai: mate - illness, sick, lacking; aro - to pay heed to; pīkari - attentively) (kupu kē atu: aroreretini, aroreretītā)

mate arotahi Tūingoa

cataract (takenga mai: mate - illness, disorder, condition; arotahi - lens [of the eye])

mate ate Tūingoa

liver disease, liver condition

mate auāki Tūingoa, Tūmahi Poro

executive dysfunction (takenga mai: mate - disorder, illness; au - I, me; āki - to encourage, urge on)

mate hapūtanga Tūingoa

maternal death

mate haukiri Tūingoa, Tūmahi Poro

personality disorder (takenga mai: mate - illness, disorder, condition; hau - vitality of a person, breath, wind; kiri - person, self; haukiri - personality)

mate haukiri tūhourangi Tūingoa, Tūmahi Poro

antisocial personality disorder, sociopathy (takenga mai: mate - disorder, condition, illness; haukiri - personality; tūhourangi - uncouth, ill-mannered)

mate haukiri whakameremere Tūingoa

histrionic personality disorder (takenga mai: mate - disorder, condition, illness; haukiri - personality; whakameremere - to show off, be flamboyant, showy)

mate hinengaro Tūingoa, Tūmahi Poro

mental illness, mental disorder, psychological disorder (kupu kē atu: māuiui hinengaro)

mate hīrangi Tūingoa, Tūmahi Poro

sunstroke (takenga mai: mate - illness, condition, sickness; hīrangi - quivering of the atmosphere from heat, heatwave)

mate hirikapo Tūingoa, Tūmahi Poro

cognitive disorder

mate horokiwa Tūingoa, Tūmahi Poro

muscular dystrophy (takenga mai: mate - disorder, condition, illness; horokiwa - wasting away of the body in disease)

mate huahua Tūingoa

acne (takenga mai: mate - condition, disorder; huahua - pimple)

mate huka Tūingoa, Tūmahi Poro

diabetes (takenga mai: mate - sickness; huka - sugar)

mate iaia manawa Tūingoa

cardiovascular disease (kupu kē atu: mate ia-toto)

mate ioio Tūingoa, Tūmahi Poro

neurological disorder, neurological condition (takenga mai: ioio - nerve)

mate kare ā-roto Tūingoa, Tūmahi Poro

emotional disorder

mate kiri Tūingoa

skin disorder, skin condition, skin disease

mate kirikōwhai Tūingoa, Tūmahi Poro

jaundice (kupu kē atu: mate kōwhai)

mate korohiko Tūingoa, Tūmahi Poro

sleep disorder

mate kuawa Tūingoa, Tūmahi Poro

delirium, delirious (kupu kē atu: kutukutu ahi)

mate kukune Tūingoa

prenatal disorder, fetal disorder (kupu kē atu: mate pirikōpū)

mate kukune (kai) waipiro whānui Tūingoa

fetal alcohol spectrum disorder, FASD

mate manawa Tūingoa, Tūmahi Poro

heart disease, heart condition

mate nakunaku kai Tūingoa

digestive disease, digestive disorder

mate ohorere pēpi Tūingoa

sudden infant death syndrome, SIDS, cot death, sudden unexpected death in infancy, SUDI (kupu kē atu: matepēpi ohorere, mate kōhungahunga whawhati tata)

mate paiori Tūingoa, Tūmahi Poro

Parkinson's disease (takenga mai: paiori - emaciated)

mate paipai Tūingoa

sexually transmitted disease, STD, venereal disease (kupu kē atu: pakiwhara, kōtureture)

mate pāpori Tūingoa, Tūmahi Poro

social condition, social disability

mate pāwera Tūingoa, Tūmahi Poro

allergy

mate pāwerawera Tūingoa, Tūmahi Poro

heatstroke

mate pirinoa Tūingoa

parasitic disease, illness cause by a parasite

mate piripoho hou Tūingoa

neonatal death (takenga mai: piripoho - newborn)

mate poke Tūingoa

infectious disease

mate pūio kawititanga ringa Tūingoa

carpal tunnel syndrome

mate pūira kehe Tūingoa

Down's syndrome (takenga mai: mate - sickness, disorder, condition; pūira - chromosome; kehe - an odd number)

mate pukupuku Tūingoa

cancer

mate pukupuku kiri Tūingoa

skin cancer, melanoma

mate pukupuku kōpiro Tūingoa

bowel cancer

mate pukupuku maukaha Tūingoa

advanced cancer (kupu kē atu: mate pukupuku mārō)

mate pukupuku pūkahukahu Tūingoa

lung cancer

mate pukupuku raho Tūingoa

testicular cancer

mate pukupuku repe tātea Tūingoa

prostate cancer

mate pukupuku repe tenga Tūingoa

thyroid cancer

mate pukupuku ū Tūingoa

breast cancer (kupu kē atu: ūtaetae)

mate pukupuku wahakōpū Tūingoa

cervical cancer

mate pūwera Tūingoa, Tūmahi Poro

hyperthermia (takenga mai: mate - sickness, condition, disorder; pū[pūtake] - source, origin; wera - heat)

mate rere Tūingoa

contagious disease (takenga mai: mate - disease, illness; rere - escape, fly about) (kupu kē atu: mate horapa)

mate roro Tūingoa, Tūmahi Poro

brain damage, brain disease

mate roro tuarongo Tūingoa, Tūmahi Poro

cerebral palsy (takenga mai: mate - disorder, sickness; roro tuarongo - cerebellum) (kupu kē atu: mate whakatīmohea)

mate tāhae Tūingoa, Tūmahi Poro

kleptomania (takenga mai: mate - illness, disorder, condition; tāhae - to steal) (kupu kē atu: mate whānako)

mate tahu Tūingoa, Tūmahi Poro

pyromania (takenga mai: mate - illness, disorder, condition; tahu - to ignite, set on fire, burn)

mate taiaki Tūingoa

hormonal disorder

mate taihemo Tūingoa, Tūmahi Poro

life-threatening condition (takenga mai: tai - prefix with qualifying force; hemo - to die, be faint)

mate tākihi Tūingoa, Tūmahi Poro

kidney disease, kidney disorder

mate takiwātanga whānui Tūingoa

autism spectrum disorder, ASD

mate taumano Tūingoa

lifelong illness, lifelong disorder, longstanding condition

mate tauroa Tūingoa

chronic illness, chronic disease, long-term illness

mate tinana Tūingoa, Tūmahi Poro

physical illness, physical disorder

mate tuakiri Tūingoa, Tūmahi Poro

identity disorder

mate tuamatangi Tūingoa

terminal illness (takenga mai: tuamatangi - dying breathe, death rattle)

mate tuku iho Tūingoa

inherited condition, inherited disorder

mate urutā Tūingoa

epidemic disease, pandemic disease (kupu kē atu: tahumaero urutā)

mate waekori Tūingoa, Tūmahi Poro

restless leg syndrome (takenga mai: mate - disorder, illness, condition; wae - leg; kori - to move, wriggle)

mate whaiaroaro Tūingoa, Tūmahi Poro

physiological disorder, functional disorder

mate whakaahuru Tūingoa

assisted dying, euthanasia (takenga mai: mate - to die; whakaahuru - comfortable)

mate whakaataata Tūingoa

narcissism (takenga mai: mate - disorder, condition, illness; whakaataata - to pretend, to frighten; whakaata - mirror, to reflect)

mate whakaruaki Tūingoa, Tūmahi Poro

bulimia (takenga mai: mate - sickness; whakaruaki - to make vomit) (kupu kē atu: pukuruaki)

mate whakawehi pōauau Tūingoa, Tūmahi Poro

paranoia (takenga mai: mate - disorder, condition, illness; whakawehi - intimidation, threat; pōauau - confused, bewildered, mistaken)

mate whakawhānau Tūingoa

birth defect, congenital disorder

mate whanake Tūingoa

developmental disorder, developmental disability

mate whanake neketahi Tūingoa

developmental dyspraxia, developmental coordination disorder, clumsy child syndrome (takenga mai: mate - illness, disorder; whanake - to develop, grow; neke - to move; tahi [reretahi] - coordination)

mate whanonga Tūingoa

behavioural disorder

mātengatenga Tūingoa, Tūmahi Poro

concussion, concussed

matetoto Tūingoa, Tūmahi Poro

blood disease, blood disorder

matetoto onge Tūingoa

rare blood disease, rare blood disorder

mātihetihe Tūingoa, Tūmahi Poro

sneeze (kupu kē atu: matihe, tihe, tihewa)

matū paihana Tūingoa

poisonous substance (kupu kē atu: matū paitini)

matū whakapāwera Tūingoa

allergen (takenga mai: matū - substance, chemical; whaka - causative prefix; pāwera - allergy)

(whaka) mātūtū Tūmahi Poro

recover from an illness, recuperate, convalesce

māuiui Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

sick, unwell, sickness, disorder, condition, illness, disease, syndrome (kupu kē atu: tahumaero, mate)

māuiui pongakawa Tūingoa, Tūmahi Poro

eating disorder (takenga mai: pongakawa - to consume, devour, eat) (kupu kē atu: mate tahakai)

māuiui wairua tuakoi Tūingoa

schizophrenia (takenga mai: māuiui - illness, disorder; wairua - spirit; tuakoi - divide, separate, misconceive, imagine, be deceived)

māuiui whaiaro rua Tūingoa

bi-polar disorder (takenga mai: māuiui - illness, disorder; whaiaro - self, personality; rua - two)

maunuwara Tūingoa, Tūmahi Poro

withdrawal (from addiction)

mauri moe Tūingoa, Tūmahi Poro

unconscious, subliminal, unresponsive

mauri ngaro Tūingoa, Tūmahi Poro

coma, comatose

mauri noho Tūingoa, Tūmahi Poro

inactive, restful, dormant

mauri oho Tūingoa, Tūmahi Poro

conscious, cognizant

mauri rere Tūingoa, Tūmahi Poro

panic stricken

mauri tū Tūingoa, Tūmahi Poro

alert, responsive, receptive

mimi turunoa Tūingoa

incontinence (takenga mai: mimi - urine; turu - to drip; noa - unintentional)

mimiti toto Tūingoa, Tūmahi Poro

blood loss, loss of blood (takenga mai: mimiti - reduced, diminished)

miramira kakā Tūingoa

tonsillitis (takenga mai: miramira - tonsil, uvula; kakā - imflamed)

mirimiri ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

massage (soft tissue)

miru pupuhi Tūingoa

emphysema (takenga mai: miru - alveolus; pupuhi - swollen)

moe hātū Tūingoa

sleep apnea (takenga mai: hā - to breathe; tū - to stop)

moe tūrama Tūingoa

unsettled sleep, troubled sleep (kupu kē atu: moe āuta, moe whakatorohū)

moe whēuaua Tūingoa

insomnia (takenga mai: moe - to sleep; whēuaua - difficult)

mōhiti ārai hihirā Tūingoa

sunglasses (takenga mai: ārai - screen, block off; hihi - ray; rā - sun) (kupu kē atu: mōhiti rā, mōhiti uriuri)

momi ~a Tūmahi Whiti, Tūingoa, Tūmahi Poro

smoke, smoking (tobacco etc) (takenga mai: momi - to suck)

momi hāngū Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūmahi Whiti

passive smoking

momirehu Tūingoa, Tūmahi Poro

vape, vaping (takenga mai: momi - to suck; rehu - mist; rehu [wairehu] - water vapour) (kupu kē atu: momi haurehu)

momo toto Tūingoa

blood type

mōmona Tūmahi Poro, Tūāhua

obese, fat (kupu kē atu: kutere)

moroiti tahumaero Tūingoa

germ, pathogen (takenga mai: moroiti - micro-organism; tahumaero - disease, sickness) (kupu kē atu: tukumate)

muku patuero Tūingoa

antiseptic wipes

muna Tūingoa

ringworm

nawe Tūingoa

scar, cicatrix (kupu kē atu: riwha, mātānawe)

nikotini Tūingoa

nicotine (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: parawaro)

ngākau whiwhita Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

enthusiasm, enthusiastic (kupu kē atu: kohara)

ngāngā Tūmahi Poro

wheeze, breathe with difficulty (kupu kē atu: ngoio, tīmohu, ngaengae)

ngārara puehu Tūingoa

dust mite

ngau puku Tūingoa, Tūmahi Poro

stomach pain, tummy ache (kupu kē atu: puku mamae)

ngongō Tūingoa

inhaler (takenga mai: ngongo - suck; huangō - asthma)

ngutu riwha Tūingoa

cleft lip, harelip (takenga mai: riwha - scarred, defaced)

ō matenga Tūingoa

delicacy specially prepared for a dying person

okoi wahakōpū Tūingoa

cervical smear, Pap smear (takenga mai: okoi - to scrape) (kupu kē atu: okoi waha whare tangata)

oranga Tūingoa

well-being, wellness

oranga hapori Tūingoa

community well-being

oranga hinengaro Tūingoa

mental well-being, mental wellness

oranga pāpori Tūingoa

social well-being, social wellness

oranga reo Tūingoa

linguistic well-being, language vitality

oranga taiao Tūingoa

environmental well-being

oranga tinana Tūingoa

physical well-being

oranga torowhārahi Tūingoa

holistic well-being, holistic wellness (takenga mai: toro - to extend; whārahi - broad, wide) (kupu kē atu: oranga tukupū)

oranga wairua Tūingoa

spiritual well-being

oranga whānau Tūingoa

family well-being

ōrite-kore o te hauora Tūingoa

health inequality

pae hukatoto Tūingoa

blood sugar level

pae mamae Tūingoa

pain threshold

paeoro kakā Tūingoa

laryngitis (takenga mai: paeoro - voice box, pharynx; kakā - inflamed)

pāhewahewa Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

deluded, delusion

pahore Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

chafe, chafing (kupu kē atu: hikahika)

paihana ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

poison, poisonous, to poison (takenga mai: he kupu mino) (kupu kē atu: paitini)

paihana kai Tūingoa

food poisoning

pāihi Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

unease, uneasy, disquiet (kupu kē atu: pairi)

paipairuaki Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

nausea, nauseous (kupu kē atu: honuhonu, nohunohu)

pairuri Tūingoa

palliative care (takenga mai: pairuri - solicitude) (kupu kē atu: mohimohi whakahemohemo, mohi whakahemo)

pākewakewa Tūingoa

syphilis

pakohu ihu kakā Tūingoa

sinusitis (takenga mai: pakohu ihu - sinus; kakā - inflamed)

pakoki Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

dislocate, dislocation (of a joint) (kupu kē atu: kounu)

pāmamae Tūingoa, Tūmahi Poro

grief, sorrow, emotional pain (kupu kē atu: huamo)

pani ārai hihirā Tūingoa

sunblock, sunscreen (takenga mai: pani - spread, smear; ārai - screen, obstruct, barrier; hihi - ray; rā - sun) (kupu kē atu: pare tīkākā)

panikiri Tūingoa

skin lotion, skin cream (takenga mai: pani - to smear; kiri - skin)

panikiri patuero Tūingoa

antiseptic ointment, antiseptic cream (takenga mai: patu - to subdue, kill; ero - septic, pus)

papahewa Tūingoa

glaucoma

pāpuni ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

staunch, check the flow of blood (kupu kē atu: aukati)

pararūtiki Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

paraplegic, paralysis, paralysed (takenga mai: he kupu mino)

parerori Tūingoa, Tūmahi Poro

cramp (kupu kē atu: kokohu, uauawhiti)

parerori pūwera Tūingoa

heat cramp

parukore Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Poro

cleanliness, clean (takenga mai: paru - dirt, dirty; kore - negative, not) (kupu kē atu: mā)

parure Tūmahi Poro, Tūāhua, Tūingoa

incoherent, confused

pātio Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

callous, calloused (kupu kē atu: raupā)

patu hinengaro Tūingoa

mental abuse, psychological abuse (kupu kē atu: tūkino hinengaro)

patu huaketo Tūingoa, Tūāhua

anti-viral (takenga mai: patu - to kill, subdue; huaketo - virus)

patu huakita Tūingoa, Tūāhua

anti-bacterial (takenga mai: patu - to kill, subdue; huakita - bacteria)

patu moroiti Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Poro

sterilise, sterilisation (takenga mai: patu - to kill, subdue; moroiti - microbe) (kupu kē atu: āta horoi)

patu pirinoa Tūingoa, Tūāhua

anti-parasitic (takenga mai: patu - to kill, subdue; pirinoa - parasite)

patu puruheka Tūingoa, Tūāhua

anti-fungal (takenga mai: patu - to kill, subdue; puruheka - fungus)

patu wairua Tūingoa

spiritual abuse (kupu kē atu: tūkino wairua)

patu wara pūroi Tūingoa, Tūmahi Poro

drug rehabilitation (takenga mai: patu - to subdue; wara [warawara] - addiction; pūroi - drug)

patu warawara Tūingoa, Tūmahi Poro

addiction recovery (takenga mai: patu - to subdue; warawara - addiction) (kupu kē atu: whakamāui warawara)

patukakā Tūingoa, Tūāhua

anti-inflammatory

paturopi Tūingoa

antibody (takenga mai: patu - subdue, kill; ropi [rauropi] - organism)

pāwera ~tanga Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

allergy, allergic

pāwera hae Tūingoa

pollen allergy

pāwera kai Tūingoa

food allergy, food intolerance

pekahau kakā Tūingoa

bronchitis (takenga mai: peka - branch; hau - air; hau [arahau] - airway; kakā - inflamed)

pīkaru Tūingoa

eye discharge, discharge from the eyes

pikiarero riwha Tūingoa

cleft palate (takenga mai: pikiarero - roof of mouth; riwha - scarred, defaced)

pire whakamoe Tūingoa

sleeping pill (takenga mai: pire [kupu mino] - pill, tablet; whakamoe - to put to sleep)

piri nikotini Tūingoa

nicotine patch (takenga mai: piri - to stick, adhere; nikotini [kupu mino] - nicotine)

piritāpi Tūingoa

plaster, sticking plaster, band aid, adhesive bandage (takenga mai: piri - to stick, adhere; tāpi - dressing for a wound) (kupu kē atu: piriora)

piropiro hurihuri Tūingoa

mood change

piropiro tārere Tūingoa, Tūmahi Poro

mood swing

pītakataka Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

restless, hyperactive, constantly on the move

pōau waikawa Tūingoa

acid (drug) LSD (takenga mai: pōau - to be confused, bewildered; pōau [whakapōauau] - narcotic drug; waikawa - acid)

pōau-pī Tūingoa

methamphetamine (takenga mai: poau - be confused, bewildered; pōau [whakapōauau] - narcotic drug; pōau [pōautinitini] - tribulation, afliction, evil; pi [kupu mino] - p) (kupu kē atu: tioata whakaihi)

pohewa ~nga Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

hallucinate, hallucination

pohokore Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

emaciated, starved, malnourished

poka ~ia ~nga Tūingoa, Tūmahi Whiti

operate, operation (medical), surgery, ~ectomy (takenga mai: poka - to cut out) (kupu kē atu: hāparapara)

pokanga kōpū Tūingoa

hysterectomy

pokanga koropuku Tūingoa

lumpectomy (takenga mai: poka - to cut out; koropuku - lump, swelling, tumour)

pokanga miramira Tūingoa

tonsillectomy

pokanga ū Tūingoa

mastectomy (takenga mai: poka - to cut out; ū - breast)

poke ~nga Tūingoa, Tūmahi Oti

infect, infected, infection

poke aramimi Tūingoa

urinary tract infection

poke huaketo Tūingoa

viral infection

poke huakita Tūingoa

bacterial infection

poke kōpiro Tūingoa

intestinal infection

poke pirinoa Tūingoa

parasitic infection

poke puruheka Tūingoa

fungal infection

poke taringa Tūingoa

ear infection

pona kakā Tūingoa

arthritis (takenga mai: pona - joint; kakā - to be inflamed)

porohau Tūingoa

gout (kupu kē atu: koute [kupu mino])

pota Tūingoa

dose, dosage (takenga mai: pota - fragment, small portion) (kupu kē atu: horopeta)

pōtae rā Tūingoa

sun hat

poturimi Tūingoa

Botulism (takenga mai: He kupu mino.)

pōuruuru awatea Tūingoa

narcolepsy, daytime drowsiness (takenga mai: pōuruuru - drowsy, sleepy)

pōuto ~kia ~ nga Tūingoa, Tūmahi Whiti

amputate, amputation (kupu kē atu: pororere)

pua opiuma Tūingoa

opium poppy (takenga mai: He kupu mino [opiuma].) (kupu kē atu: pua opioma)

pūio kawititanga ringa Tūingoa

carpal tunnel (takenga mai: pū - duct, tube; io - nerve; kawititanga o te ringa - wrist)

pūkahu kakā Tūingoa

pneumonia (takenga mai: pūkahu [pūkahukahu] - lung; kakā - inflamed)

pukunati Tūmahi Poro, Tūāhua

overweight, chubby, fat (kupu kē atu: kunekune, katete)

pukupuku Tūingoa

tumour, lump

pukupuku ngū Tūingoa

benign tumour, benign cancer, non-malignant tumour

pukupuku orotā Tūingoa

malignant tumour (takenga mai: orotā - voracious, destructive)

pukupuku repe tenga Tūingoa

thyroid cancer

pukupuku rīrā Tūingoa

aggressive tumour (takenga mai: rīrā - strong)

pūnaha awhikiri Tūingoa

immune system

puni pairuri Tūingoa

hospice (takenga mai: puni - encampment; pairuri - palliative care) (kupu kē atu: puni whakaahuru, hōhipera pairuri, whare pairuri)

pūoko whakaroto Tūingoa

stethoscope (takenga mai: pūoko - detector, sensor; whakaroto - inwards)

pupuhi Tūmahi Poro, Tūāhua, Tūingoa

swell, bloat, bloated, swollen (takenga mai: puku - stomach; pupuhi - to swell, bulge)

pupuri kare ā-roto Tūingoa, Tūmahi Poro

emotional suppression, bottle up emotions

pūranga toto Tūingoa

blood bank (takenga mai: pūranga - to lie in a heap)

pūroi Tūingoa

drug

pūroi taihara Tūingoa

illegal drug, illicit drug

pūroi tūtohu Tūingoa

prescription drug (takenga mai: tohutohu - to instruct, advise)

pūroi whakaihiihi Tūingoa

stimulant drug

purutiti Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

clogged up, congested, congestion

pūtaiaki Tūingoa

steroid (takenga mai: pū [pūhui] - compound; taiaki - hormone)

pūtaiaki patukakā Tūingoa

corticosteroid (takenga mai: patu - to subdue; kakā - inflamation)

pūtaiaki whakapeto pūngao Tūingoa

anabolic steroid

pūtake tūraru Tūingoa

risk factor (takenga mai: pūtake - origin, source, cause, reason; tūraru - risk)

pūwero Tūingoa

syringe (takenga mai: pū - tube; wero - pierce)

rāngai hauora Tūingoa

health sector, health profession

rangirua Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

in doubt, uncertain, indecisive (kupu kē atu: ngākaurua)

rāoa Tūingoa, Tūmahi Poro

choke, choking

rata Tūingoa

doctor, physician (takenga mai: He kupu mino.) (kupu kē atu: tākuta [kupu mino])

rata arowhānui Tūingoa

general practitioner, GP (takenga mai: rata [kupu mino] - doctor; aro - to pay attention to, heed; whānui - general, widespread) (kupu kē atu: tākuta arowhānui)

rata hāpara Tūingoa

surgeon

rata whakarehu Tūingoa

anaesthetist (takenga mai: rehu - to render unconscious) (kupu kē atu: tākuta whakarehu)

rata whānau Tūingoa

family doctor (kupu kē atu: tākuta whānau)

ratonga hauora auraki Tūingoa

mainstream health service

ratonga pirikōpū Tūingoa

antenatal service, prenatal service (takenga mai: ratonga - service; piri - e whai ana i tā te piripoho; piri - to be close, cling to; kōpū - womb)

ratonga piripoho hou Tūingoa

neonatal service

raukoti pūroi Tūingoa

substance abuse, drug abuse (takenga mai: raukoti - misuse, meddle with, mishandle; pūroi - drug) (kupu kē atu: raukoti whakapōauau)

raukoti tāmeha Tūingoa

solvent abuse

raukoti tupeka Tūingoa

tobacco abuse (takenga mai: tupeka [kupu mino] - tobacco)

raukoti waipiro Tūingoa

alcohol abuse

rautaki hāpaiora Tūingoa

intervention strategy (takenga mai: hāpai - to uplift; ora - well-being)

(whaka) rehu ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

anaesthetic, anaesthetise

rehu tuaiwi Tūingoa

epidural, spinal anaesthetic

rehu whāiti Tūingoa

local anaesthetic (takenga mai: rehu - to render drowsy or unconscious; whāiti - narrow, compact)

rehu whānui Tūingoa

general anaesthetic (takenga mai: rehu - to render drowsy or unconscious; whānui - broad, wide)

rehunanu Tūingoa

morphine (takenga mai: rehu - mist, spray; nanu - jumbled, confused, incoherent)

repe hūware pupuhi Tūingoa

mumps (takenga mai: repe - gland; hūware - saliva; pupuhi - to swell up)

repe ure uruhumu Tūingoa

enlarged prostate (takenga mai: repe ure - prostate gland; uruhumu - to swell, enlarge)

reremua Tūāhua

upstream, early (actions, factors etc) (takenga mai: rere - to flow; mua - before, in front of) (kupu kē atu: takamua)

reremuri Tūāhua

downstream (issues, effects etc) (takenga mai: rere - to flow; muri - behind, coming after) (kupu kē atu: takamuri)

rewharewha Tūingoa

influenza, flu

riaka iohere kātete Tūingoa

hamstring strain

riaka uaua Tūingoa

muscle strain

riha Tūingoa

nit (egg of lice)

ringapū Tūingoa

technician (health professional) (takenga mai: ringa - hand; ringa [ringa rehe] - skilled; pū - skilled person)

ringapū niho Tūingoa

dental technician

ringapū patu moroiti Tūingoa

sterilising technician

ringapū whakaahua whakaora Tūingoa

medical imaging technician

ringapū whakarehu Tūingoa

anaesthetic technician

riri ā-whare Tūingoa

domestic violence, famly violence, domestic abuse (takenga mai: riri - anger, violence, rage; ā-whare - in-house)

ritua tuaiwi Tūingoa

spina bifida (takenga mai: ritua - be divided, separated; tuaiwi - spine, backbone)

riwha Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

abrasion, graze, grazed (kupu kē atu: kohore)

romiromi ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

massage (deep tissue)

rongoā ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

remedy, cure, treat, treatment, medicine

rongoā āraimate Tūingoa

vaccine, vaccination (takenga mai: rongoā - healing, medicine, remedy; ārai - block out, prevent; mate - sickness) (kupu kē atu: kano āraimate)

rongoā arokē Tūingoa

alternative medicine, alternative remedy

rongoā māori Tūingoa

natural remedy

rongoā panikiri Tūingoa

ointment (kupu kē atu: panipani, pūreke)

rongoā patu mamae Tūingoa

pain relief, painkiller

rongoā paturopi Tūingoa

antibiotic

rongoā taiaki Tūingoa

hormone treatment

rongoā torowhārahi Tūingoa

holistic treatment, holistic remedy

rongoā tūtohu Tūingoa

prescription medicine

rongoā whakarehu Tūingoa

anaesthetic (takenga mai: rehu - to render unconscious) (kupu kē atu: whakarehu)

roro ikura Tūingoa

stroke, brain haemorrhage (takenga mai: roro - brain; ikura - haemorrhage)

roro wātea Tūingoa, Tūmahi Poro

vacant, blank (of the mind) (takenga mai: roro - brain; wātea - vacant, blank)

roromi ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

asphyxia, suffocation, suffocate

ruaki ~na Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūmahi Whiti

vomit

ruhi Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

fatigue, tired, exhausted, lethargic (kupu kē atu: ngoikore, ruha, hūhē, tūrohi, horotete, hinamoe)

ruhi pūwera Tūingoa

heat exhaustion

taematuku Tūmahi Poro, Tūāhua

fester, festering (kupu kē atu: taetae)

tāhawa whitiwhiti Tūingoa

cross contamination (takenga mai: tāhawahawa - to contaminate; whitiwhiti - to transfer, exchange, swap)

tāhawa, tāhawahawa ~tia Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Whiti

contaminate, contamination (takenga mai: tāhawahawa - contaminate with something tapu)

tāhū Tūingoa

splint (eg. for broken bone) (takenga mai: tāhū - a rod used as a stiffener) (kupu kē atu: pāpākiri)

taiaki repe tenga Tūingoa

thyroid hormone

taiaki tupu Tūingoa

growth hormone

taimiri Tūingoa

heroin (takenga mai: tai - prefix with a qualifying force; miri - assuage, tranquillise)

taipuhi Tūingoa

typhus (takenga mai: he kupu mino)

tairaru Tūingoa

crisis, predicament, serious problem (takenga mai: tai - prefix with a qualifying force; raru - problem, trouble, difficulty) (kupu kē atu: raru ki tai)

tairaru ā-whānau Tūingoa

family crisis

tairaru āhuarangi Tūingoa

climate crisis

tairaru hauora Tūingoa

health crisis

tairaru ohaoha Tūingoa

financial crisis

tairaru pāpori Tūingoa

social crisis

tairaru taiao Tūingoa

environmental crisis

taitōkai ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

sexual abuse, sexual violence

taiwhanga hāpara Tūingoa

operating theatre (takenga mai: hāpara [hāparapara] - surgical operation) (kupu kē atu: taiwhanga poka, pokamanga)

taiwhanga ohotata Tūingoa

emergency department

taiwhanga whāomoomo Tūingoa

intensive care unit (kupu kē atu: wāhanga whāomoomo)

takaānini Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

dizzy, dizziness, giddy (kupu kē atu: pāhoahoa, āmai, pōānini, pōātinitini, rorohuri, pōnitiniti)

tākai whakapiri Tūingoa

strapping tape (takenga mai: tākai - bandage; whakapiri - to adhere, cling, stick)

tākaikai ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

bandage (kupu kē atu: tākai)

takiwātanga Tūingoa

autism (kupu kē atu: mate takiwātanga)

takoki Tūingoa, Tūmahi Poro

sprain

takoki pona Tūingoa

joint sprain

tamaiti tokorepa Tūingoa

at risk child, underserved child (takenga mai: toko [tautoko] - support; repa [takarepa] - deficient, in deficit, falling short) (kupu kē atu: tamaiti tūraru)

tānga manawa Tūingoa

respite

tanuku Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

strain (a muscle)

taotū Tūingoa, Tūmahi Poro

wound

tāpi ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

dressing (for a wound), apply a dressing

tāpoapoa Tūingoa, Tūmahi Whiti

stigma, stigmatise (takenga mai: tā - causative prefix; poapoa - to stain, discolour) (kupu kē atu: poapoataunu)

tapuhi ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

nurse (kupu kē atu: nēhi [kupu mino], nāhi)

tapuhi hāpara Tūingoa

surgical nurse (takenga mai: tapuhi - nurse; hāpara [hāparapara] - surgical operation)

tapuhi rēhita Tūingoa

registered nurse

tapuhi whakawhānau Tūingoa

midwife

tāpui ~a ~tanga Tūingoa, Tūmahi Whiti

reserve, book (appointment), reservation

taputapu hāpara Tūingoa

surgical instrument

taringa hoi Tūingoa

glue ear, otitis media with effusion, OME (kupu kē atu: taringa kūtere, taringa pīpata)

taringa tītī Tūingoa

tinnitus (takenga mai: tī - to tingle [sound])

tarutaru Tūingoa

marijuana, cannabis (takenga mai: tarutaru - grass, weed) (kupu kē atu: tarukino, whakamāminga, rauhea)

tārutu Tūāhua, Tūmahi Poro

infirm, frail (kupu kē atu: wairuhi)

tatao Tūingoa, Tūmahi Poro

bleeding nose, blood nose

tāturi hīnohi Tūingoa

impacted ear wax, impacted cerumen (takenga mai: tāturi - earwax; hīnohinohi - to be compressed, packed)

tauine mamae Tūingoa

pain scale (takenga mai: tauine - ruler)

tauine taumaharoa Tūingoa

body mass index, BMI (takenga mai: tauine - ruler, scale; taumaha - weight; roa [tāroaroa] - height)

taumarumaru Tūingoa

shade shelter (kupu kē atu: hanga taumaru)

taumatua hīkoi Tūingoa

walking frame, zimmer frame, walker (takenga mai: taumatua - assist, support; hīkoi - to walk)

taumatua neneke Tūingoa

mobility aid (takenga mai: taumatua - support, assistance; neneke - to move, shift)

taupā hauora Tūingoa

health barrier, barrier to health

taupā toronaha Tūingoa

systemic barrier (takenga mai: toro - to stretch forth, extend; naha [pūnaha] - system)

taupua ora Tūingoa

life-support (takenga mai: taupua - to support; taupua - temporary) (kupu kē atu: manapou, manawapou)

tauraki ~na ~tanga Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Poro

dehydrate, dehydration, dehydrated

tauri whakamakoha Tūingoa

inflatable band, inflatable cuff (for measuring blood pressure) (takenga mai: tauri - band; tauri [tauri kōmore] - bracelet; whakamakoha - inflate)

tautiaki arotūroro Tūingoa

patient centred care (takenga mai: tautiaki - to care for, tend; aro - to take heed of, focus on; tūroro - patient, invalid)

tautiaki tānga manawa Tūingoa

respite care

tautika hauora Tūingoa

health equity (takenga mai: tautika - to be even, level, equal)

tautika-kore o te hauora Tūingoa

health inequity

tautohu ~tia ~nga Tūingoa, Tūmahi Whiti

diagnose, diagnosis (takenga mai: tautohu - to identify, specify) (kupu kē atu: whakatau māuiui)

tauwhiro Tūingoa

social worker (takenga mai: tauwhiro - to tend, care for) (kupu kē atu: kaimahi tokoora, kaimahi toko i te ora, ringa tokoora)

tenga Tūingoa

goitre

tengatenga Tūmahi Poro

tingle (feeling of numbness)

tepe ~nga Tūingoa, Tūmahi Poro

clot (blood), coagulate

tepetoto Tūingoa

bloodclot

tetere Tūmahi Poro, Tūāhua

swollen (with fluid)

tīhae ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

tear, torn (of a muscle)

tīhae iti Tūingoa, Tūmahi Poro

partial tear (of a muscle)

tīhae nui Tūingoa

severe tear (of a muscle)

tīkākā Tūingoa

sunburn (takenga mai: tīkākā - burnt by the sun)

tikotiko Tūingoa

diarrhoea (kupu kē atu: koiangi, tororere)

tino tohu Tūingoa

vital sign (kupu kē atu: tohuora, tino tohuora)

tīpae rongoā Tūingoa

first aid kit (takenga mai: tīpae - small basket; rongoā - medicine, healing) (kupu kē atu: tīpae ohotata)

tīpako hamuti Tūingoa

faecal sample, stool sample (takenga mai: tīpako - to take a little here and there) (kupu kē atu: tīpako tūtae, tīpako tiko)

tīpako hūare Tūingoa

saliva sample (takenga mai: tīpako - to take a little here and there) (kupu kē atu: tīpako hūware)

tīpako pūtautau Tūingoa

biopsy, tissue sample (takenga mai: tīpako - sample; pūtautau - tissue)

tipuheke Tūmahi Poro

degenerate, decline in health (kupu kē atu: tupuheke, paheke)

tirehe Tūingoa, Tūmahi Poro

faint, pass out

tiripou Tūingoa

crutch (mobility aid) (kupu kē atu: turupou)

toa rongoā Tūingoa

chemist shop

tohumate Tūingoa

symptom (takenga mai: tohu - sign, signal; mate - illness) (kupu kē atu: tohu, putanga)

tohuora Tūingoa

counselling (takenga mai: tohu - to signal, guide, advise; ora - wellness, health, life) (kupu kē atu: whakamahereora)

toiora Tūāhua

able-bodied (takenga mai: toiora - sound, uninjured)

tokopā Tūingoa

indigestion, heartburn (kupu kē atu: tokopaha, kunāwhea, koeha, taratarawai)

tokotoko Tūingoa

walking stick

tomopai Tūingoa, Tūāhua

accessible, accessibility (takenga mai: tomo - to enter, go in; pai - simple, easy) (kupu kē atu: whakatapoko)

tona Tūingoa

wart, nodule (kupu kē atu: kautona)

tonaero Tūingoa

pustule (takenga mai: tona - nodule, wart; ero - pus)

toretore Tūingoa

blepharitis, eye inflammation (kupu kē atu: karu kakā)

tōrino tīhae Tūingoa

torn eardrum

totitoti Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

lame (of the legs), limp, hobble

toto o te tara Tūingoa

vaginal bleeding

toto pōrutu Tūingoa

high blood pressure (takenga mai: pōrutu - dashing, surging of the sea)

toto pūroto Tūingoa

low blood pressure (takenga mai: pūroto - sluggish of a stream)

toto rōnaki Tūingoa

normal blood pressure (takenga mai: rōnaki - steady, gliding easily)

toto whakaroto Tūingoa, Tūmahi Poro

internal bleeding

toto whakawaho Tūingoa, Tūmahi Poro

external bleeding

tuakoka ikura (wahine) Tūingoa

period poverty (takenga mai: tuakoka - poverty; ikura [rerenga ikura] - menstruation, period) (kupu kē atu: tuakoka mate wahine)

tuapaemahara Tūingoa

Alzheimer's disease, alzheimers (takenga mai: tua - beyond; pae - horizon, threshold; mahara - remember, memory) (kupu kē atu: mate wareware)

tuke tēnehi Tūingoa

tennis elbow

tūkino hoapiri Tūingoa

partner abuse, spouse abuse

tūkino kaumātua Tūingoa

elder abuse

tūkino tamariki Tūingoa

child abuse

tūngaio hauora Tūingoa

health professional (takenga mai: tū - position, stance; tū - e whai ana i tā te tūao; ngaio - expert, clever, professional)

tūora Tūingoa

survivor (takenga mai: tū - to stand; ora - alive, well, healthy)

tūora riri ā-whare Tūingoa

domestic abuse survivor

tūora taitōkai Tūingoa

sexual abuse survivor

tūora tūkino tamariki Tūingoa

child abuse survivor

tūora tūkinotanga Tūingoa

abuse survivor

tupana whakawātea arahau Tūingoa

jolt to clear airway, Heimlich manoeuvre (takenga mai: tupana - to jerk; whakawātea - to clear away; arahau - airway) (kupu kē atu: tupana Heimlich)

tupeka Tūingoa

tobacco (takenga mai: He kupu mino.)

turihaka Tūmahi Poro, Tūāhua

bow legged

turingonge Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

dysfunction, dysfunctional (takenga mai: turingongengonge - crippled, lame, malfunctioning)

turingonge ā-whānau Tūingoa

family dysfunction

turingonge taihema Tūingoa

sexual dysfunction

turingonge tuku iho Tūingoa

intergenerational dysfunction, generational dysfunction

tūroro Tūingoa

patient, invalid (kupu kē atu: hāura)

tūroro tauroto Tūingoa

inpatient

tūroro tauwaho Tūingoa

outpatient

tūruwīra Tūingoa

wheelchair (takenga mai: he kupu mino)

tūtohu ~a ~nga Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

prescribe, prescription

ūkui ~a ~nga Tūingoa, Tūmahi Whiti

swab

ukutāhū Tūingoa

plaster cast (takenga mai: uku - plaster, clay; tāhū - rod used as a stiffener; tāhū - splint) (kupu kē atu: pāpāuku, tākai ukutea)

uruhua Tūingoa

hematoma (takenga mai: uruhua - bruise, hurt)

waea āwhina Tūingoa

helpline

waha pūtī Tūingoa

dry mouth

waimaero Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

debilitated, debility, impaired

waimaero ioio Tūingoa

nerve damage (takenga mai: waimaero - to be debilitated, impaired; ioio - nerve)

waipiro Tūingoa

alcohol

waipuku hokimuri Tūingoa

gastric reflux (takenga mai: wai [waikawa] - acid; puku - intestine; hoki - to return; muri [whakamuri] - backward)

wairangi Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

deranged, unbalanced, mentally distressed

waka tūroro Tūingoa

ambulance

wakarangi tūroro Tūingoa

air ambulance

wara ai Tūingoa, Tūmahi Poro

sex addiction

wara hokohoko Tūingoa, Tūmahi Poro

shopping addiction

wara ipurangi Tūingoa, Tūmahi Poro

internet addiction

wara kai Tūingoa, Tūmahi Poro

food addiction

wara karihika Tūingoa, Tūmahi Poro

pornography addiction, porn addiction

wara mata Tūingoa, Tūmahi Poro

screen addiction

wara pāhopori Tūingoa, Tūmahi Poro

social media addiction

wara petipeti Tūingoa, Tūmahi Poro

gambling addiction (takenga mai: petipeti [kupu mino] - gamble)

wara pūroi Tūingoa, Tūmahi Poro

drug addiction

wara tāmeha Tūingoa, Tūmahi Poro

solvent addiction

wara tupeka Tūingoa, Tūmahi Poro

tobacco addiction

wara waipiro Tūingoa, Tūmahi Poro

alcohol addiction

wara, warawara ~hia Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Whiti

addiction, addicted, addictive

wero ~a ~nga Tūingoa, Tūmahi Whiti

inject, injection

wero ā-ngira Tūingoa, Tūmahi Whiti

acupuncture, needling (takenga mai: wero - pierce, poke, injection; ngira [kupu mino] - needle) (kupu kē atu: haumanu ngira)

wero pūtaiaki Tūingoa

steroid injection (takenga mai: wero - injection; pū [pūhui] - chemical compound; taiaki - hormone)

(whaka) mātūtū Tūmahi Poro

recover from an illness, recuperate, convalesce

(whaka) rehu ~a Tūingoa, Tūmahi Whiti

anaesthetic, anaesthetise

whai wāhi pāhikahika Tūingoa

unequal access, unequal participation (takenga mai: pāhikahika - uneven, disproportionate)

whakaae i runga i te mōhio Tūingoa, Tūmahi Poro

informed consent

whakaaro angitu Tūingoa

positive thought, positive thinking (takenga mai: angitu - fortunate, successful) (kupu kē atu: whakaaro pai)

whakahapa ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

neglect, leave destitute (kupu kē atu: whakangongo)

whakahapa kaumātua Tūingoa

elder neglect

whakahapa tamariki Tūingoa

child neglect

whakahapa whaiaro Tūingoa

self-neglect, personal neglect

whakahemohemo Tūmahi Poro, Tūāhua

dying, close to death

whakahihiko manawa Tūingoa, Tūmahi Poro

defibrillation (takenga mai: whakahihiko - stimulate, electrify)

whakahinuhinu ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti

lubricate, lubrication

whakakohuki Tūāhua

traumatic

whakamahinga inati Tūingoa

overuse (takenga mai: inati - be excessive, extreme)

whakamahuru ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

calmer, relaxant, pacify (takenga mai: whakamahuru - to pacify)

whakamania ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

verbal abuse (kupu kē atu: whakamanioro, hanihani)

whakamātau wahakōpū Tūingoa

cervical screen, cervical test

whakamātūtū māori Tūingoa

naturopathy (takenga mai: whakamātūtū - restore to health, heal; māori - natural)

whakamāui Tūingoa, Tūmahi Poro

recover (from severe illness)

whakamemeke Tūingoa

polio, poliomyelitis (takenga mai: whakamemeke - wasting, shrivelling of the limbs)

whakamomori Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Poro

suicide

whakaora manawa Tūingoa

cardio-pulmonary resuscitation, CPR

whakaora ohotata Tūingoa

first aid, emergency aid (takenga mai: whakaora - to save, rescue, revive; ohotata - emergency) (kupu kē atu: whakaora whawhati tata)

whākapi hope Tūingoa

hip replacement

whākapi pona Tūingoa

joint replacement

whākapi takirere manawa Tūingoa

heart valve replacement

whakapiripiri Tūingoa

poultice

whakapohewa Tūingoa, Tūāhua

hallucinogen, hallucinogenic (takenga mai: pohewa - to fantisise, imagine)

whakaporehu Tūingoa

opioid (takenga mai: porehu - to be misty, dimmed, blurred)

whakaporehu māori Tūingoa

opiate (takenga mai: porehu - to be misty, dimmed, blurred; māori - natural; whakaporehu - opioid) (kupu kē atu: pōau patu mamae)

whakararā ~tia Tūmahi Whiti, Tūāhua

gargle

whakaratonga hauora tūmatanui Tūingoa

public health provision

whakatoihara hauā Tūingoa, Tūāhua, Tūmahi Poro

disablism (takenga mai: whakatoihara - discrimination, prejudice, intolerance; hauā - disabled) (kupu kē atu: aukatinga whaikaha)

whakatūroro Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

maim, harm (takenga mai: whaka - causative prefix; tūroro - to be sick, unwell, patient) (kupu kē atu: whakawhara)

whanake tōmuri tukipū Tūingoa

global development delay, GDD (takenga mai: whanake - to develop, grow; tōmuri - delayed, slow, late; tukipū - general, widespread)

whāngai toto Tūingoa

blood transfusion

whango Tūingoa, Tūmahi Poro, Tūāhua

hoarse, hoarseness

whanonga ākiroto Tūingoa

compulsive behaviour (takenga mai: āki - to urge on, exhort, induce; roto - inside)

whāomoomo ~tia Tūingoa, Tūmahi Whiti, Tūāhua

intensive care, provide intensive care

whara ~nga Tūingoa, Tūmahi Oti

injury, injured

whara ā-kiko Tūingoa

soft tissue injury (takenga mai: kiko - flesh)

whara hākinakina Tūingoa

sports injury

whara hārukiruki Tūingoa

critical injury, severe injury

whara rīakaaka Tūingoa

repetitive strain injury, RSI (takenga mai: whara - injury; riaka - strain, pull [a muscle])

whare haumanu Tūingoa

clinic, health clinic, health centre (takenga mai: haumanu - to revive, restore to health) (kupu kē atu: whare hauora)

whare haumanu toronoa Tūingoa

drop-in clinic (takenga mai: toro - to visit; noa - just, merely)

whare hauora ā-hapori Tūingoa

community health facility

whare tiaki kaumātua Tūingoa

aged care facility

whare tomopai Tūingoa

accessible building

wharepaku tomopai Tūingoa

accessible toilet

wharo Tūingoa

phlegm (kupu kē atu: mare, whawharo)

whati ~nga Tūingoa, Tūmahi Poro

break, broken (bone)

whaturama Tūingoa

rupture, hernia

whawharo Tūingoa, Tūmahi Poro

clear the throat, cough, phlegm (kupu kē atu: wharo)

wheori ārai-kore Tūingoa

human immunodeficiency virus, HIV (kupu kē atu: huaketo ārai-kore)

whētuki Tūingoa, Tūmahi Poro

shock, schocked

wheua ngohe tīhae Tūingoa

torn cartilage

whēwhē Tūingoa

abscess, boil (kupu kē atu: mariao, tāpoa)