Para Kore

(whaka) wairākau

compost, composting, compostable

tūingoa, tūmahi whiti, tūāhua

WHAKAMĀRAMA

He matū pararopi kua pōpopo, ka whakamahia hei whakahaumako, hei whakamōmona i te oneone. He tukanga māori e hurihia ai te pararopi (pērā i te para kai me te para tipu) hei oneone hou.

Organic matter that has decomposed, and is used as fertiliser and to enrich soil. A natural process that transforms organic waste (such as food scraps and green waste) into new soil.

Tauira KŌrero

He moumou te porowhiu i te para kai ki te ruapara, ka mutu he hau mewaro ka whakaputaina, nō reira me whakawairākau kē te para kai.

He tohu pai te makuru o te noke i roto i te wairākau.

Kaua e whāngai mīti ki te pū wairākau e hoa, kei muia e te rango.

WhakamĀrama Āpitihanga

Ko te mahi nui hei whakapopo i te pararopi ka whāngaihia atu ki te wairākau, ka kawea e te noke me moroiti kē. Ko tā rātou mahi, he huri i te pararopi hei tūtae noke. E rima ngā tino āhuatanga o te wairākau e makuru ai ngā noke, e tutuki pai ai te tukanga whakapopo:

  • Ko te mahana - ki waenga i te 32º me te 60º tohurau.
  • Ko te haumākū, engari kaua e mākū rawa.
  • Ko te hāora - he tukanga ā-haora te whakapopo. Mā te whakahurihuri i te wairākau e uru ai te hāora ki roto.
  • Ko te matū waro pērā i te hei, i te rau me te rārā iti o te rākau.
  • Ko te matū hauota, pērā i te para kai, i te tapahanga pātītī me te whaipara kawhe.

WAIRĀKAU 1

He pūnaha wairākau ēnei:

  • Ko te wairākau mātao. Ka whāngai noa atu i te pararopi ki te pū wairākau, ā, ka pōpopo haere i roto i te ono ki te tekau mā rua marama. Kāore e tino eke te paemahana o roto i te wairākau, nō reira kāore e mate ētahi o ngā purapura māheuheu. I te nuinga o te wā ka hangaia te pū wairākau mātao ki roto i tetāhi anga pōareare, ki tētahi pākoro rānei, e uru ai te hau (hāora) ki roto. I tēnei whakaahua e kitea ana ngā paparanga o roto i te wairākau. Kei runga ko ngā para kai nō nā noa nei i whāngaihia atu. Kei raro ko te paraumu, te oneone pango mōmona, kua oti ngā para kai te pōpopo.

WAIRĀKAU 2

He tauira tēnei o te pū wairākau hangakāinga, he hangahou i te rawa ākiri whaipainga nei, te pārete, hei waihanga pākoro wairākau:

WAIRĀKAU 6

  • Ko te wairākau wera. He nui tēnei momo pūnaha wairākau, i te nuinga o te wā ka whakahaerehia e te hapori, e te kaunihera, e tētahi umanga rānei. Ka eke te paemahana ki tua atu i te 54º tohurau, ā, i reira ka patua ngā purapura māheuheu me ngā huakita tukumate. Hei tauira:

WAIRĀKAU 3

  • Ko te pāmu noke. I te nuinga o te wā, he iti tēnei momo pūnaha, e pai ana mō te whānau, hei tuku mā rātou i ā rātou para kai. He momo hanga hei pupuri i te para kai ka aparia atu ki roto. Ka kainga e te noke huhua ngā para kai, ko te tūtae noke te hua, ko te wai noke anō hoki ka whakamimitihia atu i te tou o te pāmu noke. He wainamu te noke ki ētahi kai, pērā i te hua hīmoe me te riki. Hei tauira o te pāmu noke:

WAIRĀKAU 4

  • Ko te Pokahi. Ka hoatu te para kai ki tētahi pūnaha haupunu (pērā i te pākete whai taupoki), ā, ka haere te tukanga hāora-kore i roto, koia hei whakamara i te para kai. Ko te wāhanga whakamutunga o tēnei tukanga ko te tanu i te te para whakamara ki roto i te oneone o te māra, ki reira pōpopo ai.

WAIRĀKAU 5

Tauira KŌrero

He moumou te porowhiu i te para kai ki te ruapara, ka mutu he hau mewaro ka whakaputaina, nō reira me whakawairākau kē te para kai.

He tohu pai te makuru o te noke i roto i te wairākau.

Kaua e whāngai mīti ki te pū wairākau e hoa, kei muia e te rango.

WhakamĀrama Āpitihanga