Tikanga ā-Iwi

pūtea pēke

bank account

tūingoa

WHAKAMĀRAMA

He whakaritenga kei waenganui i tētahi tangata me tana pēke, e pupuri ai te pēke i ngā moni a te tangata (me te tipu anō o te huamoni), e tuku ai rānei te pēke i te moni taurewa ki te tangata (me te utu anō a te tangata i te huamoni ki te pēke).

An arrangement between a person and their bank whereby the person’s money is held by the bank (which generates interest), or the bank allows the person money in credit (which the person pays interest on).

Tauira KŌrero

Kei te whero, kei te pango rānei tō pūtea pēke, arā, he tōraro, he tōrunga rānei te tapeke?

Tirohia te ripanga kaute ā-marama o tō pūtea pēke kia kitea ai te rahi o te huamoni i utua e koe.

Nā taku kuia taku pūtea pēke i whakatū i a au e tamariki tonu ana, hei penapena moni, hei whakatipu moni māku i te takanga o te wā.

WhakamĀrama Āpitihanga

Ko tā te ripanga kaute, he whakarārangi i ngā monitango me ngā monikuhu o tētahi pūtea pēke, me te whakaatu anō i te tapeke pūtea. He tauira tēnei o tētahi ripanga kaute:

Mēnā ka whakaae mai te pēke kia rahi ake te monitango a te tangata i te tapeke o tana pūtea, ka kīia tērā he whakaritenga moni taurewa. Arā, ka heke kia tōraro te tapeke, ā, ka noho nama te tangata ki te pēke. Ka kīia kua tarepa te pūtea. E herea ana te tangata ki te whakahoki i taua moni taurewa ā tōna wā, me te huamoni ka tāpiria e te pēke.

I mua i te whakaaetanga a te pēke kia whakatūria he pūtea taurewa, ka āta tirohia e rātou te pae taurewa o te kaitono kia mōhio ai rātou āe rā he tangata pono tēnei, he tangata utu i ana nama. Nā runga i te pae taurewa ka whakatauria e te pēke te mōrahi taurewa mō taua tangata rā. I ētahi wā, mēnā he nui te moni taurewa e tonohia ana, mā te whakaingoa i tētahi taituarā e whakaaetia ai te pūtea taurewa e te pēke. Ko tā te taituarā, he utu i te moni taurewa mēnā ka kore e taea e te kirimino.

Ka whakamahia he kāri taurewa hei utu i ngā hautaonga, i ngā ratonga e hokona ana e te tangata. Ka utua te hautaonga e te pēke, ā, ko te tikanga, i te paunga o te marama ka whakaeatia e te tangata ana hokonga taurewa katoa. Ki te kore e whakaeatia ka tīmata te tāpiri haere a te pēke i te huamoni hei utu mā te tangata ā tōna wā. Hei tauira tēnei o te kāri taurewa:


Tauira KŌrero

Kei te whero, kei te pango rānei tō pūtea pēke, arā, he tōraro, he tōrunga rānei te tapeke?

Tirohia te ripanga kaute ā-marama o tō pūtea pēke kia kitea ai te rahi o te huamoni i utua e koe.

Nā taku kuia taku pūtea pēke i whakatū i a au e tamariki tonu ana, hei penapena moni, hei whakatipu moni māku i te takanga o te wā.

WhakamĀrama Āpitihanga