rerepātai

WhakamĀrama Āpitihanga

Ko ngā tūpātai matua o te reo Māori, ko ēnei: wai, hea, aha, t/ēhea, pēhea, hia, ināhea/āhea.

Ko ngā momo pātai matua:

1. Ko te pātai āe-kāo. He tauira tēnei momo o te pātai kati, arā, he poto noa iho te whakautu, ko te āe, ko te kāo rānei, kāore i tua atu. Hei tauira:

• Kei te haere koe ki Poneke ā te Rāhoroi nei?
• Kei runga te pukapuka i te tēpu?
• I ngaro i a koe tō waea pūkoro?
  
  

2. Ko ngā momo pātai e whai tūpātai ana. Kāore tēnei momo e whakautua ki te āe, ki te kāo rānei. Hei tauira:

• Kei hea taku tīhāte?
• Nā wai koe i ako ki te kōrero Māori?
• Inahea rātou i tae mai ai?
• Pēhea nei ō whakaaro ki tēnei pire a te kāwanatanga?
  
  

3. Ko ngā momo pātai e whakatakoto ana i ētahi whiringa e rua, nui ake rānei, hei whakautu mā te tangata. Ka kīia tēnei momo ko te pātai kōwhiri. Hei tauira:

• E haere ana koe mā raro, mā runga pahikara rānei?
• Nā tō matua, nā tō whaea rānei koe i tohutohu?
  
  

4. Ko te mākoi, arā, he mata koi tō tēnei momo pātai, he horipū, tērā pea ka ohorere te kaiwhakautu, ka raru rānei ia i te āhua o tēnei momo pātai.
   
   
5. Ko te pātai tuwhera, arā, he maha ngā whakautu ki tēnei momo, karekau he whakautu kotahi noa iho. Me āta whakaaroaro te pātai tuwhera, he roa pea te whakamārama hei whakautu.
   
   
6. Ko te ui kukume, arā, he arataki i te kaiwhakautu ki te whakapuaki i te whakahoki e hiahiatia ana e te kaituku i te pātai.
   
   
7. I ētahi momo, ka huri te reretauākī hei rerepātai mā te tāpiri i tētahi āpitihanga. Ka kīia tēnei momo, ko te pātai haumi, ā, i te nuinga o te wā e kimi whakaae ana, e kimi tautoko ana te kaikōrero i tōna whakaaro. Hei tauira:

• He whakarihariha te mahi a ngā kaiwhakatuma, nē rā e kare?
• Kātahi te wāhi ātaahua, nē rā?