Te Reo Matatini

pūriro

possessive particle

tūingoa

WHAKAMĀRAMA

He kupu ēnei hei tohu i te rirohanga o tētahi mea i te mea e tohua ana ki tōna hoa tūingoa.

Words which indicate that something is possessed by the possessor which is indicated by the associated noun.

Tauira KŌrero

He aha tētahi āhuatanga motuhake o ngā pūriro o te reo Māori?

Mō te hunga e ako ana i te reo Māori hei reo tuarua, ko ngā pūriro tētahi āhuatanga uaua.

Āta whakarongo mēnā e hapa ana tana whakamahi i ngā pūriro.

WhakamĀrama Āpitihanga

Hei tauira o ngā pūriro:

tūingoapūriro takitahipūriro takitini
Hematā Hema, tō Hemaā Hema, ō Hema
te kōtirotā te kōtiro, tō te kōtiroā te kōtiro, ō te kōtiro
autaku, tāku, tōkuaku, āku, ōku
rātoutā rātou, tō rātouā rātou, ō rātou
kōruatā kōrua, tō kōruaā kōrua, ō kōrua


I tua atu i ngā pūriro takitahi me ngā pūriro takitini, e rua ngā karangatanga o ngā pūriro, ā, koia tētahi āhuatanga motuhake o te reo Māori. Ko te A me te O ngā rōpū e rua nei. Arā kē te hōhonu o ngā whakamārama mō ngā karangatanga pūriro e rua nei (tirohia te pukapuka a Hēni Jacob, Mai i te Kākano, whārangi 102 ki te 123, he mea whakaputa e Te Wānanga o Raukawa i te tau 2012). Koia nei tētahi rārangitanga, e whai ana i tā Moorfield i tana pukapuka Te Whanake 1: Te Pihinga:

Te karangatanga pūriro A:

Te āhuatangaHe tauira rerenga kōrero
ngā taonga e taea ana te nekeKa whakamahia ā rātou  waea pūkoro ki te toro atu ki te ipurangi.
te kai, te inu (hāunga te wai māori)Kua pau katoa ngā āporo a  Hēmi.
te hoa wahine/tāne, te tamariki, te mokopunaKo Taki te tama a  Hine rāua ko Wi.
te kararehe, te mōkaiNā Hera āna  hipi i kuti.
te hunga e manaakitia anaHe waimarie ā rāua  ākonga.

Te karangatanga pūriro O:

Te āhuatangaHe tauira rerenga kōrero
tētahi wāhanga (o tētahi mea)Kua pakaru te waewae o  te tūru.
te kākahuHe mea tīhae tōku  tarau.
te kare ā-rotoKa puta te riri o  te iwi.
te āhua (o tētahi mea)Tōna  ātaahua hoki!
te ingoaKo Harata tōna  ingoa.
te waka (ngā momo katoa)He whero tō rāua  motukā.
te whareNā wai tō rātou  wharenui i whakairo?
te nōhanga, te takotorangaKa pai ki ahau tōku  moenga.
te tangata e manaaki ana i tētahi atuKo wai tō koutou  pouako?
te reanga mātua, te reanga tīpuna, te tuakana/teina/tuahine/tungāne, te hoaKo tōna  kuia te mea i whakapakeke i a ia.

Takenga Mai

pū (punga) - particle

riro - be got, acquired, obtained

Tauira KŌrero

He aha tētahi āhuatanga motuhake o ngā pūriro o te reo Māori?

Mō te hunga e ako ana i te reo Māori hei reo tuarua, ko ngā pūriro tētahi āhuatanga uaua.

Āta whakarongo mēnā e hapa ana tana whakamahi i ngā pūriro.

WhakamĀrama Āpitihanga