WhakamĀrama Āpitihanga
E toru ngā momo peita matua:
- Ko te peita hinu. He matatini te whakamahinga o te peita hinu, inā e taea ana te pani kukū (me te hua mai o te kakano), te peita waiwai tonu (he mōhinuhinu te hua), kia whakatīaho, kia puata-kore rānei te āhua:
- Ko te peita wai. Ko te ranunga o te kano me te wai, ā, i te nuinga o te wā, he whakatīaho te āhua o tēnei momo peita. Ka kīia ko te peita waikano te mahinga toi ka hua ake i te whakamahinga o tēnei momo peita:
- Ko te peita kiriaku. I tēnei peita, kua whakaranua te kano ki te momo wē e kīia nei ko te waerau, ka takea mai i te hinu. E taea ana te whakawaimeha mā te whakaranu ki te wai:
Arā kē ngā momo taputapu hei hoatu i te peita ki te papa, ko te paraihe te mea matua, engari ko te matimati tonu o te tangata peita, ko te hautai, ko te rau rākau, ko te rango, ko te paraihe kōkōhau ētahi atu.
Ka kīia te taputapu e whakaaturia nei, he tīrewa peita, ina ka whakanōhia te papa peita ki te tīrewa i te wā e peitatia ana:
E whā ngā papa peita matua, ko te kānawehi kua whakamaua ki te taitapa, ko te papamuka, ko te pepa, ko te papa rākau hoki. He anga kānawehi tēnei:
Arā kē ngā tātaitanga peita o te ao whānui, o roto hoki i te ao Māori. Hei tauira o ētahi:
Ko te āhua o te peita i ngā heke me ngā poupou o ō tātou wharenui i te wā i a Te Kooti, i te whakamutunga o ngā tau 1800, pērā i te whare o Rongopai:
Ko te tātaitanga peita a Sandy Adsett, arā, te āhua o tana whakamahi i ngā tikanga o te kōwhaiwhai, ōna tae, te tā i te hua o ngā koru, me ētahi atu āhuatanga auaha kua whakatinanahia e ia.
Sandy Adsett
Awhiowhio - Whirlwind
Te peita kiriaku i te papamārō
Ko te peita tūrehurehu, arā, kāore te mahinga toi e ōrite ana ki te āhua o tētahi mea tūturu.
Kura Te Waru Rewiri
Ko tēnei te tohu 'T'.
Te peita paura kiriaku i te kānawehi
Ko te peita kōpura. Nā Claude Monet o Parī i tīmata i te rautau 19. Ko te aronga o tēnei momo peita, ko te whakaatu i tā te ringapeita i kite ai, tāna i rongo ai i tana tirotiro i te kaupapa o te peita. Ko te whakaata i te aho, ko ngā tahinga paraihe poto, ko te kōmitimiti o ngā tae ētahi āhuatanga o te peita kōpura:
Claude Monet
Impression Sunrise
Te peita hinu i te kānawehi
Ko te peita matahuhua. Nā Pablo Picasso i tīmata i ngā tau tōmua o te 1900. Ko tā rātou he wāwāhi i te kaupapa o te peita ki ētahi āhua mata huhua, pērā i te tapatoru me te tapawhā hāngai, me te whakapiri anō i aua wāhanga. E ai ki ētahi, ko te kōata pākarukaru te rite:
Pablo Picasso
Three Musicians
Te peita hinu i te kānawehi
Ko te toi arotini. He tātaitanga hou tēnei, tīmata mai i Ingarangi me Amerika ki te Raki i te ngahuru tau 1950. Ko te āhuatanga matua o te toi arotini, he kapo, he whakamahi i ngā momo ata e kitea ana i ngā pakiwaituhi, i ngā pānui hokohoko, i ngā rongo kōrero o te wā.
Kelcy Taratoa
Replication 29
Te peita kiriaku i te kānawehi papamuka
Ko te peita tangata, arā, ko te tinana tangata te kaupapa, ahakoa he tūturu te āhua, he whaihanga, he tūrehurehu rānei.
He ata pono tēnei peita tangata:
Sofia Minson
Travis Rapana
Te peita hinu i te kānawehi
He ata whaihanga tēnei peita tangata:
Cliff Whiting
Māori image on film
Te pene whītau me te peita waikano
Ko te toi pohewa. Tīmata mai tēnei momo i Parī i te tau 1924. He whakauruuru i te moemoeā me te pono te āhua o ngā peita pohewa, ka puta i te hinengaro pōteretere o te ringapeita, he pūkare anō hoki.
He tauira o te toi pohewa tēnei peita tangata:
Victor Te Paa
Reitū rāua ko Reipae
Te peita kiriaku me te ngārahu i te pepa