Para Kore

parakino whaiwaro tūroa

persistant organic pollutant, POP

tūingoa

WHAKAMĀRAMA

He matū tino tāoke, kāore e popo, kāore e ngāwherewhere i te takanga o te wā, kāore hoki e kitea. Ka horapa ki ngā mea ora katoa, pēnei i te oneone, i te wai, i te toto tangata me te hau takiwā, ā, ka pā kino atu ki te hauora o te taiao, o te tangata anō hoki. Ka whakamahia ēnei matū tāoke tūroa i ētahi whakahaumako ahuwhenua me ētahi tukanga ahumahi.

Extremely toxic compounds that do not decompose or break down over time, and are unseen. They spread to all living things such as soil, water, blood and air, and are harmful to environmental and human health. These persistant toxic compounds are used in some agricultural fertilisers and industrial processes.

Tauira KŌrero

E rangahautia ana te pānga o te matū whaiwaro tūroa ki te piki o te mate pukupuku.

Nō te 2004 i waitohua he whakaaetanga takitini i Huitene e whai ana i te whakakorenga o te matū whaiwaro tūroa huri i te ao.

He mea nui kia mōhio te iwi ki ngā momo hautaonga, ki ngā momo kai e tāhawahawatia ana e te matū whaiwaro tūroa.

WhakamĀrama Āpitihanga

Hei tauira o ētahi matū whaiwaro tūroa:

  • Ko te taioke (dioxin), he huataha ka puta i te whakanaotanga o ētahi momo pepa, me ētahi paturiha, patu otaota hoki. Ka puta hoki i te tahuna o ētahi momo para.
  • Ko te DDT (dichloro-diphenyl-trichloroethane), he matū ka whakamahia hei rongoā patu marērea, patu taipuhi hoki i ngā tau o muri mai i te 1940. Kātahi ka whakamahia nuitia i ētahi momo patu pepeke ahuwhenua. Nō te ngahuru tau o te 1970 ka kitea tōna tāoke me tōna kino mō te hauora tangata, hauora taiao hoki, ā, ka timata tōna aukatinga ā-ture.
  • Ko ngā matū PFAS (polyfluoroalkyl substance), ka whakamahia i ngā hautaonga pēnei i te tīhake tao pirikore me ngā kākahu pare wai.
  • Ko te PFOS (perfluorooctanesulfonic acid), ka whakamahia i roto i tētahi pāhuka patu ahi, i ētahi momo peita anō hoki.
  • Ko te PCB (polychlorinated biphenyls) ka whakamahia i ētahi kirihou me ētahi waehanga tāhiko.

Tauira KŌrero

E rangahautia ana te pānga o te matū whaiwaro tūroa ki te piki o te mate pukupuku.

Nō te 2004 i waitohua he whakaaetanga takitini i Huitene e whai ana i te whakakorenga o te matū whaiwaro tūroa huri i te ao.

He mea nui kia mōhio te iwi ki ngā momo hautaonga, ki ngā momo kai e tāhawahawatia ana e te matū whaiwaro tūroa.

WhakamĀrama Āpitihanga