WhakamĀrama Āpitihanga
Ko tētahi whāinga matua o Para Kore, ko te whakaiti, ko te whakakore rānei i te para e porowhiua ana ki te ruapara, ki hea ake rānei. Mā reira e iti anō ai te parahanga o te taiao.
Ko ngā hanga whakakino me ngā matū tāoke ka parahanga i te taiao, ka kīia he parakino. Ko te nuinga o ngā parakino he mea whakaputa e te tangata me āna mahi, mātua rā e te rāngai ahumahi. Arā hoki ētahi parakino māori, pērā i te pungarehu puia.
Koia nei ngā momo parahanga e kōrerotia whānuitia ana:
- Ko te parahanga hau. Ka kitea ētahi matū tāoke e tukuna ana ki te hau takiwā, pērā i te auahi, kāore ētahi e kitea, pērā i te haukino e tukuna ana e ō tātou motukā. Ko te nuinga o te parahanga hau ka takea mai i te tahuna o te koranehe, pērā i te kōhinu me te waro. Ina tahuna te kirihou, ka puta tētahi matū tino tāoke, ka kīia ko te taioke, he tino whakamōrearea i te hauora tangata. Koia nei te parahanga hau e whakaputaina ana e te punahiko waro kei Rāhui Pōkeka i te tahatika o te awa o Waikato:
- Ko te parahanga oneone. Ko te one hawa te hua o tēnei momo parahanga. Ka tāhawahawatia te oneone e ngā momo matū pērā i te taioke kei roto i ētahi momo whakahaumako horihori, patu otaota hoki ka ruia ki ngā pāmu. Ko te pākawa ota tētahi o aua parakino, ā, ka kīia tērā ko te pākawatanga o te oneone. Ko te ruapara tētahi anō momo parahanga oneone, he tāoke te wai whakapākeka ka papī atu ki te whenua kei ngā taha, kei raro hoki i te ruapara.
- Ko te parahanga wai. Ko te wai hawa te hua o tēnei momo parahanga. Ko te tāhawahawa i te kūkūwai, i te manga, i te awa, i te roto, i te wainuku me te moana, nā runga i te tuku parakaingaki, nā te wai rere noa i ngā pāmu rānei e kawe ana i te parakino pērā i te pākawa ota (NO3-). Ko te kirihou tētahi parakino i ngā moana, ka rere atu mā ngā awa ki te moana. Ka kīia he para reremoana.
- Ko te kōkīkī me te paketai ka hua ake i te tope rākau me te waiho noa iho i ngā para kia waipuketia atu ki ngā awa, rere whakamōtī atu ai ki te takutai moana. Hei tauira:
- Ko te parakino whaiwaro tūroa tētahi parahanga kino ka hua ake i ngā momo tukanga ahumahi pērā i te whakaputa whakahaumako horihori, paturiha, ētahi momo peita hoki. Ka noho tauroa ēnei parakino ki te taiao, ā, he māmā te kawea rā runga hau, rā roto wai. Ka kuhu atu ki roto i ā tātou kai, nāwai ā, ka pā kino atu ki te hauora o te tangata.