WhakamĀrama Āpitihanga
E tino hono ana te putanga me te porowhiunga o te para ki te pūnaha angahaorawa, inā he pūnaha e tino whakatairanga ana i te whakapetonga o ngā rawa me ngā momo hautaonga maha, pēnei i te pūrere tāhiko. Ina pakaru, ina puta he momo hou, ka porowhiua te mea tawhito hei para. Kua mau te tokomaha o tātou i te hīnaki o tērā pūnaha, o te ōhanga torotika, arā, ko tā te hinengaro, he hoko, he whakapeto, he porowhiu.
He maha ngā momo para. Koia nei ētahi:
- Ko te para ahumahi. Ko ngā para ka puta i ngā momo ahumahi, pērā i te toenga tāoke ka hua ake i te wheketere waihanga konumohe i Murihiku, e hia rau mano tana e noho putu ana ki te taha o te takutai moana o reira.
- Ko te para tāhiko, te īpara rānei. Ko ngā pūrere hiko, pūrere tāhiko rānei kāore e hiahiatia ana, kāore e taea ōna waehanga te whakamahi anō, te hangarua rānei. He para tāoke te īpara nā te mea he tāoke ngā konganuku pērā i te konuoi, i te konumatā me te konuhirimā. Ka tino whakamahia ēnei matū i roto i ngā pūrere tāhiko, ā, he kino te pāpā atu ki te hauora o te taiao, o te tangata anō hoki.
- Ko te para hangahanga. Ko ngā para ka puta i te mahi hanga whare, pērā i te papa rākau, i te maitai me te pereki. E ai ki ētahi tatauranga kei te takiwā o te 50% o ngā para katoa ka porowhiua i Aotearoa, he para hangahanga, pērā i te papa ukutea nei kua porowhiua ki te taiaroa para nui:
- Ko te para mōrearea. Koia nei ngā para ka patu i te hauora o te tangata, ka whakakino rānei i te taiao. Hei tauira, ko te tēpoko me ngā toenga paturiha, patu otaota.
- Ko te pararopi. Ko ngā para ka takea mai i ngā tipu, i ngā kararehe rānei, ā, ka pōpopo i te mahi a te noke me ētahi atu moroiti. Hei tauira, ko te para kai, ko te para tipu. He tino whaihua te whakawairākau i te pararopi, he whakamōmona i te oneone. He kino mēnā ka porowhiua ki te ruapara nā te mea kāore e pōpopo i reira i te kore o te hāora. Ka puta kē ko te mewaro, he haurehu kati mahana.
- Ko te pararopi-kore. Ko ngā momo para kāore e pōpopo, pērā i te konumohe me te rino.
- Ko te para totoka. He totoka te nuinga o ngā para. Hei tauira, ko te kirihou, te konganuku, te pūrere hiko me te para kai.
- Ko te para haurehu. Ko ngā haurehu me ngā korakora moroiti tāoke e kawea ana i te hau takiwā, pērā i te puehu me te auahi. Ka puta te para haurehu i te tahuna o te koranehe. Hei tauira, ko te punahiko waro kei Rāhui Pōkeka i te tahatika o te awa o Waikato:
- Ko te para tauhokohoko. Ko ngā para ka puta i te mahi tauhokohoko, pērā i te pepa me ngā momo tākai, ka kīia he para tākai. He kirihou te nuinga o ngā para tākai:
- Ko te para wē. Ko ngā momo wē ka noho hei para, pērā i te hinu ka porowhiua i ngā wāhi whakatika motukā me ngā whare tunu kai.
- Ko te para ahuwhenua. Hei tauira, ko te tākai hei me te ipu paturiha.
- Ko te para kāinga. Koia ko te momo para ka whakaputaina i ngā mahi o ia rā i te kāinga. Ko tētahi ratonga ka whakahaerehia e te kaunihera i te tāone, ko te kohinga taparori i ia wiki hei kohi i te para kāinga o tēnā whare, o tēnā whare. Ko te tikanga, ka wehea te para kāinga ki te para ka hangaruatia, te para ka whakawairākautia me te para ka porowhiua ki te ruapara.
- Ko te para kerakera. He momo para totoka, he matū pararopi kei roto, ka pirau, ka pōpopo ā tōna wā. Hei tauira, ko te whēkau kararehe me te para kai. Ki te kore e tika te whakawairākau i te para kerakera, ka haunga, waihoki ka whakamōrea hoki i te hauora o te tangata.
- Ko te para motuhake. He momo para me āta porowhiu, inā he tino mōrearea, he tapu, he uaua rānei te porowhiu. Hei tauira ko te para poka, ko te one tāoke, te one hawa rānei, ko te tēpoko, ko te para matū hoki.
- Ko te para konganuku. Hei tauira, ko ngā motukā pakaru. E whai wāriu tonu ana te para konganuku hei hangarua, inā te nui o te utu, o te rawa taketake me te pūngao hei whakaputa konganuku hou. Ko ētahi he para konganuku taumaha, ā, he tino tāoke, pērā i te konumatā (Pb) kei roto i ētahi pūhiko; i te ahiniki (As) kei roto i ētahi paturiha me te rākau tāroki; me te konuoi (Hg) kei roto i ētahi waehanga tāhiko. He taupuni hangarua konganuku tēnei:
